Nina Niovilla

Nina Niovilla
Prawdziwe imię i nazwisko	Antonina Elżbieta Petrykiewicz
Data i miejsce urodzenia	1874 ; Lwów
Data i miejsce śmierci	1966 ; Paryż
Zawód	reżyserka, scenarzystka, tłumaczka
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nina Niovilla, właśc. Antonina Elżbieta Petrykiewicz, pseud. Nina von Petry (ur. 1874 we Lwowie, zm. 1966 w Paryżu) – polska reżyserka, scenarzystka, aktorka, tłumaczka i pedagożka. Pierwsza Polka, która została reżyserką filmową i jedyna polska reżyserka ery niemego kina.

Życiorys

Urodziła się w 1874 roku we Lwowie^[1] jako Antonina Elżbieta Petrykiewicz^[2]. W okresie I wojny światowej utrzymywała się jako śpiewaczka i aktorka w Warszawie i Berlinie^[1].

Niovilla była pierwszą Polką, która została reżyserką filmową i jednocześnie jedyną polską reżyserką niemego kina^[2]^[3]. W tej roli zadebiutowała w 1918 roku w Berlinie, gdzie jeszcze pod pseudonimem Nina von Petry wyreżyserowała film Die Heiratsannonce^[2]. Jej pierwszym obrazem po przyjeździe do Polski^[2] była Tamara, znana także pod nazwą Obrońcy Lwowa (1919)^[2]^[3]. Film, któremu za tło posłużyła historia walk o Lwów, wpisał się w popularny w tym okresie nurt kina patriotycznego^[3]. Tak jak i w przypadku kolejnych obrazów, które wyreżyserowała, Niovilla sama napisała scenariusz do Tamary^[1]^[2].

Jej drugim polskim filmem był melodramat Czaty – adaptacja ballady Adama Mickiewicza^[2] o podejrzliwym wobec swojej żony wojewodzie. Premiera odbyła się 20 listopada 1920 roku^[4], sprzedano także prawa do wyświetlania filmu za zachodnią granicą^[5]. W tym samym okresie Niovilla występowała także jako aktorka w kabarecie Qui Pro Quo^[2]. W kolejnym obrazie, który wyreżyserowała – Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza (1921) – powróciła do konwencji kina patriotycznego^[2]. W swoim ostatnim ukończonym filmie, melodramacie Młodość zwycięża(inne języki) (1923), łączyła role reżyserki, scenarzystki i producentki^[2]^[6]. Żaden z jej filmów nie zachował się do współczesności^[7]. W 1926 roku prasa donosiła, że Niovilla miała objąć reżyserię obrazu W szponach szakali, na podstawie scenariusza Kazimierza Krzyżanowskiego^[8]^[9].

W 1926 roku Niovilla została jednym z pierwszym międzynarodowych delegatów ZAIKS-u, gdy wraz z Kazimierzem Wroczyńskim, Janem Stanisławem Marem, Stanisławem Ossorya-Brochockim i Gustawem Beylinem reprezentowała organizację podczas XXXV Kongresu ALAI^[10].

Reklama filmu *Młodość zwycięża* w magazynie „Film Polski” nr 4/5, 1923.

Pod koniec lat dwudziestych wystąpiła w rolach teatralnych i filmowych u Danny’ego Kadena (Niebezpieczny pocałunek), Edwarda Puchalskiego (Ludzie dzisiejsi) oraz Adama Augustynowicza i Ryszarda Biske (9.25. Przygoda jednej nocy)^[2]. Uczyła także warsztatu aktorskiego. Już w 1919 roku założyła Warszawską Szkołę Gry Sceniczno-Filmowej^[1]^[2], w której kształcił się m.in. Aleksander Żabczyński^[11]. Później otworzyła filie szkoły w Poznaniu, Wilnie, Lwowie i Krakowie^[2]^[7].

Poza pracą filmową i pedagogiczną, zajmowała się również tłumaczeniem sztuk teatralnych z języka angielskiego i francuskiego, które wystawiano m.in. w Teatrze Polskim i Teatrze Narodowym w Warszawie, w Teatrze Nowym im. Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu oraz we lwowskim Teatrze Rozmaitości^[12]. Pełniła także rolę redaktorki w prasie filmowej, m.in. w periodykach „Sztuka i Film” i „Rewia Filmowa”^[2].

W 1946 roku wyjechała do córki do Paryża. Tam w 1966 roku zmarła^[1]. Została pochowana na Cimetière des Batignolles^[13].

Twórczość

Filmy

1918: Die Heiratsannonce – reżyseria^[2]
1919: Tamara (także: Obrońcy Lwowa)^[3] – scenariusz i reżyseria
1920: Czaty^[1] – scenariusz i reżyseria
1921: Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza^[1] – scenariusz i reżyseria
1921: Z dni grozy – scenariusz i reżyseria^[1]
1923: Młodość zwycięża(inne języki)^[a] – scenariusz i reżyseria
1929: 9:25. Przygoda jednej nocy reż. Adam Augustynowicz i Ryszard Biske^[15].

Tłumaczenia

sztuki

Matka i córka (wystawienie: 1908); Gaston Armand de Caillavet, Robert de Flers^[12]
Familijka (1916, 1935); Eugene Holtai^[12]
Mandaryn Wu (1926, 1927); Harold Owen, Harry Maurice Vernon^[12]
Pociąg widmo (1926, 1928, 1956); Arnold Ridley^[12]
Nieuchwytny (1928, 1933); Edgar Wallace^[16]
Koniec pani Cheyney (1929); Frederick Lonsdale^[17]
Niebieski lis (1930); Ferenc Herczeg^[18]
Burza w domu panien (1941); Alex Breidhal^[19].

powieści

1939: Yang i Yin, Alice Tisdale Hobart; Towarzystwo Wydawnicze „Rój”^[20]

Uwagi

↑ U Włodka^[1], Tomasika^[7], w bazie FilmPolski.pl^[6] i w prasie z epoki^[14] film pojawia się pod nazwą Młodość zwycięża, zaś u Stachówny widnieje tytuł Miłość zwycięża^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ RomanR. Włodek RomanR., Niovilla, Nina, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Encyklopedia kina, wyd. 2., poszerzone, Kraków: Biały Kruk, 2010, s. 697–698, ISBN 978-83-7553-100-8 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p GrażynaG. Stachówna GrażynaG., A Wormwood Wreath: Polish Women's Cinema, [w:] JaninaJ. Falkowska, MarekM. Haltof (red.), The New Polish Cinema, Flicks Books, 2003, s. 99, ISBN 1-86236-002-2 .
↑ ^a ^b ^c ^d MarekM. Haltof MarekM., Polish Cinema: A History, wyd. drugie, zaktualizowane, Oxford: Berghahn Books, 2019, s. 22–23, ISBN 978-1-78533-973-8 .
↑ Czaty [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20] (pol.).
↑ Kronika kinematograficzna, „Kinema”, 2 (2), 8 stycznia 1921, s. 7 .
↑ ^a ^b Młodość zwycięża [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20] (pol.).
↑ ^a ^b ^c KrzysztofK. Tomasik KrzysztofK., Polskie reżyserki filmowe 1919-2002, „Kultura i Historia”, 6, 2004, ISSN 1642-9826 [dostęp 2020-10-20] .
↑ Wielki nowy film produkcji krajowej, „Nasz Przegląd”, 4 (221), 11 sierpnia 1926, s. 7 .
↑ HalinaH. Jordanówna HalinaH., Nowy film polski: „W szponach szakali”, „Przegląd artystyczny”, II (3), 3 października 1926, s. 6 .
↑ Stowarzyszenie AutorówS.A. ZAiKS Stowarzyszenie AutorówS.A., Zagadnienia omawiane podczas spotkania Poniedziałki pod Królami w dniu 09.01.2017 [online], Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, 2017 [dostęp 2020-10-16] (pol.).
↑ Aleksander Żabczyński [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Nina Niovilla, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-10-16] .
↑ cimetière des BATIGNOLLES - Cimetières de France et d'ailleurs [online], www.landrucimetieres.fr [dostęp 2020-10-20] .
↑ ,,Młodość zwycięża", „Ekran i Scena: Tygodnik artystyczno-literacki dla spraw filmu i teatru”, 5 (12/13), 6 maja 1923, s. 5 .
↑ 9:25. Przygoda jednej nocy (1929) - IMDb. [dostęp 2020-11-11].
↑ Nieuchwytny, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2020-11-11] .
↑ Koniec pani Cheyney [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-18] (pol.).
↑ Niebieski lis, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2020-11-11] .
↑ Burza w domu panien, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2020-11-11] .
↑ Yang i Yin [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2020-10-18] (ang.).

[u1-15] U Włodka^[1], Tomasika^[7], w bazie FilmPolski.pl^[6] i w prasie z epoki^[14] film pojawia się pod nazwą Młodość zwycięża, zaś u Stachówny widnieje tytuł Miłość zwycięża^[2].

[:0-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ RomanR. Włodek RomanR., Niovilla, Nina, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Encyklopedia kina, wyd. 2., poszerzone, Kraków: Biały Kruk, 2010, s. 697–698, ISBN 978-83-7553-100-8 .

[:2-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p GrażynaG. Stachówna GrażynaG., A Wormwood Wreath: Polish Women's Cinema, [w:] JaninaJ. Falkowska, MarekM. Haltof (red.), The New Polish Cinema, Flicks Books, 2003, s. 99, ISBN 1-86236-002-2 .

[:3-3] MarekM. Haltof MarekM., Polish Cinema: A History, wyd. drugie, zaktualizowane, Oxford: Berghahn Books, 2019, s. 22–23, ISBN 978-1-78533-973-8 .

[4] Czaty [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20] (pol.).

[5] Kronika kinematograficzna, „Kinema”, 2 (2), 8 stycznia 1921, s. 7 .

[:4-6] Młodość zwycięża [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20] (pol.).

[:5-7] KrzysztofK. Tomasik KrzysztofK., Polskie reżyserki filmowe 1919-2002, „Kultura i Historia”, 6, 2004, ISSN 1642-9826 [dostęp 2020-10-20] .

[8] Wielki nowy film produkcji krajowej, „Nasz Przegląd”, 4 (221), 11 sierpnia 1926, s. 7 .

[9] HalinaH. Jordanówna HalinaH., Nowy film polski: „W szponach szakali”, „Przegląd artystyczny”, II (3), 3 października 1926, s. 6 .

[10] Stowarzyszenie AutorówS.A. ZAiKS Stowarzyszenie AutorówS.A., Zagadnienia omawiane podczas spotkania Poniedziałki pod Królami w dniu 09.01.2017 [online], Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, 2017 [dostęp 2020-10-16] (pol.).

[11] Aleksander Żabczyński [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20] (pol.).

[:1-12] Nina Niovilla, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-10-16] .

[13] cimetière des BATIGNOLLES - Cimetières de France et d'ailleurs [online], www.landrucimetieres.fr [dostęp 2020-10-20] .

[14] ,,Młodość zwycięża", „Ekran i Scena: Tygodnik artystyczno-literacki dla spraw filmu i teatru”, 5 (12/13), 6 maja 1923, s. 5 .

[16] 9:25. Przygoda jednej nocy (1929) - IMDb. [dostęp 2020-11-11].

[17] Nieuchwytny, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2020-11-11] .

[18] Koniec pani Cheyney [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-18] (pol.).

[19] Niebieski lis, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2020-11-11] .

[20] Burza w domu panien, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia) [dostęp 2020-11-11] .

[21] Yang i Yin [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2020-10-18] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[a]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[14]