Jeziora Islandii
Islandia, ze względu na klimat (wysokie opady atmosferyczne) i urozmaiconą rzeźbę terenu, charakteryzuje się dużą jeziornością. W większości są to niewielkie jeziora. Spośród nich około 200 ma powierzchnię większą niż 1 km², a 27 - większą niż 5 km²[1]. Łącznie jeziora zajmują powierzchnię 2757 km²[2]. Najczęstszym typem jezior spotykanych na wyspie to jeziora polodowcowe, lodowcowe i wulkaniczne, znaleźć także można jeziora przybrzeżne i zaporowe[1]. Górzysty krajobraz sprzyja także budowie sztucznych zbiorników wodnych.
Hydronimami najczęściej używanymi w nazwach islandzkich jest vatn (isl. "woda, jezioro") i lón (isl. "laguna").
Typologia jezior islandzkich
Jeziora lodowcowe i polodowcowe
Wśród jezior o genezie polodowcowej można wymienić jeziora[1]:
- rynnowe – najczęstszy typ jezior polodowcowych na wyspie, o kształcie owalnym lub wydłużonym; powstały one w rynnach polodowcowych wydrążonych przez wody podlodowcowe podczas ruchów lodowców; przykładem takiego jeziora jest Lagarfljót we wschodniej części wyspy oraz szereg jezior na płaskowyżu Arnarvatnsheiði w zachodniej Islandii położonych na zachód od lodowca Langjökull,
- wytopiskowe – jeziora polodowcowe powstałe w zagłębieniu utworzonym po wytopieniu się brył martwego lodu; są zwykle małe i okrągłe,
- cyrkowe – jeziora polodowcowe powstałe w obszarach górskich w obrębie cyrku lodowcowego po ustąpieniu lodowca,
- proglacjalne – jeziora lodowcowe położone na przedpolu lodowca, zasilane głównie przez wody z topniejącego lodowca, często zatamowna przez morenę czołową; przykładami takich jezior są: Jökulsárlón, Hvítavatn, Gígjökulslón i Fjallsárlón,
- zastoiskowe - jeziora lodowcowe, które powstają przez zatamowanie wolnej od lodu doliny przez czoło lodowca; jeziora takie są częstym źródeł powodzi typu jökulhlaup, kiedy wody jeziora przerwą lodową tamę; przykładem takiego jeziora wywołującego regularnie tego rodzaju powodzie jest Grænalón,
Jeziora wulkaniczne
Do islandzkich jezior o genezie wulkanicznej należy zaliczyć jeziora[1]:
- zaporowe - powstałe, gdy potok lawy zatamował dolinę rzeczną lub obniżenie terenu; najbardziej znanym jeziorem tego rodzaju na wyspie jest Mývatn; innym typem są jeziora powstałe w okresie lodowcowym w trakcie szczelinowych erupcji subglacjalnych tworzących góry tufowe tamujące później odpływ wody; do tego rodzaju należą Kleifarvatn i Langisjór,
- kraterowe (maar) – powstają, gdy krater wulkanu jest na tyle głęboki, by gromadziły się w nim wody podziemne; przykładami tego rodzaju jezior są Víti w kraterze wulkanu Krafla, Víti w kraterze wulkanu Askja, Ljótipollur, Grænavatn, Kerið oraz zespół jezior Veiðivötn,
- kalderowe – powstałe w kalderze wulkanicznej; przykładem takiego jeziora jest jezioro subglacjalne Grímsvötn, położone pod lodowcem Vatnajökull – aktywność geotermalna nad dnie jeziora powoduje zwiększanie się jeziora, które co jakiś czas wylewa się w postaci dużych powodzi jökulhlaup,
Jeziora przybrzeżne
- lagunowe – powstają, gdy zatoka morska stopniowo odcinana jest od pełych wód przez mierzeję; wody słone napływają niewielkimi cieśninami, ale mieszają się ze spływającymi z lądu wodami słodkimi; do tego rodzaju jezior należą: Hlíðarvatn, Hóp, Hraunsvatn, Lónsvík i Hornafjörður,
- duże eustaria rzek tamowana przez piaski i żwiry niesione przez rzekę; przykładem jest ujście rzeki Ölfusá.
Wybrane jeziora naturalne pod względem powierzchni
| Lp. | Nazwa | Powierzchnia w km² |
|---|---|---|
| 1 | Þingvallavatn | 82 |
| 2 | Lögurinn | 53 |
| 3 | Mývatn | 37 |
| 4 | Hvítárvatn | 30 |
| 5 | Hópið | 30 |
| 6 | Langisjór | 26 |
| 7 | Grænalón | 18 |
| 8 | Skorradalsvatn | 15 |
| 9 | Apavatn | 13 |
| 10 | Svínavatn | 12 |
| 11 | Öskjuvatn | 11 |
Jeziora naturalne według głębokości
| Lp. | Nazwa | Głębokość w m |
|---|---|---|
| 1 | Jökulsárlón | 260 |
| 2 | Öskjuvatn | 220 |
| 3 | Hvalvatn | 160 |
| 4 | Þingvallavatn | 114 |
| 5 | Þórisvatn | 113 |
| 6 | Lögurinn | 112 |
| 7 | Kleifarvatn | 97 |
| 8 | Hvítárvatn | 84 |
| 9 | Langisjór | 75 |
Wybrane sztuczne zbiorniki wodne według powierzchni
| Lp. | Nazwa | Powierzchnia w km² |
|---|---|---|
| 1 | Þórisvatn | 83-88 |
| 2 | Kvíslavatn | 20 |
| 3 | Sultartangalón | 19 |
| 4 | Sigöldulón | 14 |
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c d Ari Trausti Guðmundsson: Living Earth. Outline of the Geology of Iceland. Reykjavík: Mál og menning, 2015. ISBN 978-9979-3-3360-9.
- ↑ a b Ísland í tölum. Icelandic Statistics. [dostęp 2018-12-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-09-13)]. (isl.).
- ↑ Statistical Yearbook of Iceland 2015. Hagstofa Íslands, 2015. [dostęp 2018-12-02]. (ang.).
