Naczelny Sąd Administracyjny
Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) – organ sądowy ostatniej instancji sprawujący kontrolę sądową nad funkcjonowaniem i bezczynnością administracji publicznej pod względem zgodności z Konstytucją RP, prawem unijnym i międzynarodowym, ustawami i rozporządzeniami. Kontroli tej podlegają organy administracji rządowej, organy samorządu terytorialnego i zawodowego oraz pozostałe podmioty w zakresie wykonywania funkcji administracji publicznej.
 Kompleks Naczelnego Sądu Administracyjnego (z lewej) i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie | |
| Obszar właściwości | |
|---|---|
| Podstawa prawna |
Konstytucja RP, Prawo o ustroju sądów administracyjnych, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi |
| Instancja wyższa wobec | |
| Organizacja wewnętrzna | |
| Przewodniczy |
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego |
| Pozostałe organy |
Prezes NSA |
| Funkcjonowanie | |
| Okres funkcjonowania |
od 1 września 1980 |
| Siedziba | |
| Język urzędowy | |
| Strona internetowa | |
| Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych | |
Polska
 Ustrój i polityka Polski Władza wykonawcza
Władza sądownicza
Kontrola państwowa
Finanse
|
Akty normatywne o największym znaczeniu dla NSA
edytuj- Konstytucja RP – art. 184 i 185
- ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz.U. z 2024 r. poz. 1267)
- ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2024 r. poz. 935)
- ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2002 r. nr 153, poz. 1271)
Kompetencje
edytujZgodnie z art. 15 § 1 w związku z art. 4 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Naczelny Sąd Administracyjny:
- rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych,
- podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych,
- podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie administracyjnosądowej,
- rozstrzyga spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej,
- rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.
Organy
edytujOrganami NSA są[1]:
- Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
- Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego
- Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Skład osobowy NSA w 2009 roku wynosił 85 sędziów[2].
- Prezesi NSA
- 1980–1981 – Sylwester Zawadzki
- 1982–1992 – Adam Zieliński
- od 22 maja 1992 do 21 maja 2004 – Roman Hauser
- od 22 maja 2004 do 22 maja 2010 – Janusz Trzciński
- od 23 maja 2010 do 5 listopada 2015 – Roman Hauser
- od 6 listopada 2015[3] do 17 lutego 2016[4] – urząd opróżniony – Marek Zirk-Sadowski jako wykonujący obowiązki Prezesa NSA
- od 17 lutego 2016 do 17 lutego 2022 – Marek Zirk-Sadowski
- od 18 lutego 2022 – Jacek Chlebny[5][6][7]
Historia
edytujNaczelny Sąd Administracyjny powołany został ustawą z dnia 31 stycznia 1980 r. o NSA oraz o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego[8], pracę rozpoczął 1 września tegoż roku. Powstanie NSA oznaczało realizację, pojawiających się już od lat czterdziestych, postulatów przywrócenia sądowej kontroli nad administracją. Kontrola ta, tak samo jak kontrola sprawowana w okresie międzywojennym przez Najwyższy Trybunał Administracyjny, była oparta na modelu kontroli instancyjnej. Od początku swego istnienia NSA ma swoją siedzibę w Warszawie (ul. Gabriela Piotra Boduena 3/5).
Do roku 2003 w niektórych większych miastach funkcjonowały Ośrodki Zamiejscowe NSA, obejmujące obszarem swojej właściwości jedno lub kilka województw. W dniu 11 maja 1995 r. uchwalona została nowa ustawa o NSA[9], która także utrzymywała model jednoinstancyjny. Obecny kształt NSA nadała reforma z 2002 roku, będąca wymogiem art. 176 ust. 1 w zw. z art. 236 ust. 2 Konstytucji.
Dawne Ośrodki Zamiejscowe NSA zostały przekształcone w wojewódzkie sądy administracyjne, orzekające w I instancji, a NSA najczęściej orzeka jako sąd II instancji.
Izby NSA
edytujW obrębie NSA występują trzy Izby: Finansowa, Gospodarcza i Ogólnoadministracyjna. Pracami każdej z Izb kieruje wiceprezes wyznaczony przez Prezesa NSA. Prezes NSA, za zgodą Kolegium NSA, tworzy i znosi wydziały w Izbach.
Budżet, zatrudnienie i wynagrodzenia
edytujWydatki i dochody Naczelnego Sądu Administracyjnego są realizowane w części 05 budżetu państwa[10].
W 2018 wydatki NSA wyniosły 448,18 mln zł, a dochody 51,1 mln zł[11]. Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło 2274 osoby, a średnie miesięczne wynagrodzenie brutto 10 887 zł (w tym sędziów 21 512 zł)[12].
W ustawie budżetowej na 2019 wydatki NSA zaplanowano w wysokości 524,79 mln zł, a dochody 53,5 mln zł[13].
Baza orzeczeń
edytujNaczelny Sąd Administracyjny publikuje Centralną Bazę Orzeczeń Sądów Administracyjnych[14]. W bazie tej znaleźć można pełny tekst wyroków i postanowień (z uzasadnieniami) NSA i wszystkich wojewódzkich sądów administracyjnych, jakie zostały wydane po 1 października 2007 r. oraz wybrane orzeczenia NSA z lat wcześniejszych, w szczególności orzeczenia publikowane. Baza stopniowo jest uzupełniana o teksty orzeczeń kończących postępowania administracyjnosądowe (wraz z ich uzasadnieniami), wydanych w okresie pomiędzy 1 stycznia 2004 r. a 30 września 2007 r. Baza ta ma charakter jedynie informacyjny i edukacyjny, nie jest oficjalnym publikatorem orzeczeń sądowych.
Przypisy
edytuj- ↑ Art. 31 ustawy – Prawo o ustroju sądów administracyjnych
- ↑ Skarga kasacyjna jednolicie rozumiana 2009-10-27 RP.pl
- ↑ W związku z wyborem na sędziego Trybunału Konstytucyjnego prof. Roman Hauser zrzekł się stanowiska Prezesa NSA. www.nsa.gov.pl. [dostęp 2016-02-17].
- ↑ Profesor Marek Zirk-Sadowski powołany na stanowisko Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. www.nsa.gov.pl. [dostęp 2016-02-17].
- ↑ Powołanie Prezesa NSA. nsa.gov.pl. [dostęp 2022-02-10].
- ↑ Prezydent wręczył akty powołania na stanowiska kierownicze w NSA i SN. prezydent.pl. [dostęp 2022-02-10].
- ↑ Prezydent wręczy akty powołania na stanowiska kierownicze w nsa i sn. prezydent.pl. [dostęp 2022-02-10].
- ↑ Dz.U. z 1980 r. nr 4, poz. 8
- ↑ Dz.U. z 1995 r. nr 74, poz. 368
- ↑ Obwieszczenie Ministra Finansów z dnia 30 czerwca 2016 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie klasyfikacji części budżetowych oraz określenia ich dysponentów (Dz.U. z 2016 r. poz. 1026)
- ↑ Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2018 r. (druk nr 3490). [w:] Sejm Rzeczypospolitej Polskiej [on-line]. sejm.gov.pl, 30 maja 2019. s. 1/2, 2/7. [dostęp 2019-12-30].
- ↑ Informacja o wynikach kontroli wykonania budżetu państwa w 2018 r. w części 05 Naczelny Sąd Administracyjny. [w:] Najwyższa Izba Kontroli [on-line]. nik.gov.pl, maj 2019. s. 26. [dostęp 2019-12-30].
- ↑ Ustawa budżetowa na rok 2019 z dnia 16 stycznia 2019 r.. [w:] Dz.U. poz. 198 [on-line]. isap.sejm.gov.pl, 1 lutego 2019. s. 10, 38. [dostęp 2019-12-30].
- ↑ Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych. orzeczenia.nsa.gov.pl. [dostęp 2016-02-17].