[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Linus Pauling

amerykański chemik, podwójny noblista

Linus Carl Pauling (wym. /ˈlaɪ nəs ˈpɔ lɪŋ/[1]; ur. 28 lutego 1901 w Portlandzie w stanie Oregon, zm. 19 sierpnia 1994 w Big Sur w stanie Kalifornia) – amerykański fizyk i chemik, aktywny również w innych dziedzinach nauki oraz w polityce[a], dotychczas jedyny dwukrotny laureat indywidualnej Nagrody Nobla: w dziedzinie chemii (1954) i pokojowej (1962).

Linus Carl Pauling
Ilustracja
(1962)
Państwo działania

Stany Zjednoczone

Data i miejsce urodzenia

28 lutego 1901
Portland

Data i miejsce śmierci

19 sierpnia 1994
Big Sur

Specjalność: fizyka, chemia
Alma Mater

Uniwersytet Stanu Oregon,
California Institute of Technology

podpis
Odznaczenia
Leninowska Nagroda Pokoju
Narodowy Medal Nauki (USA)
Nagrody

Nagroda Nobla w dziedzinie chemii
Pokojowa Nagroda Nobla

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Jest określany mianem największego chemika XX wieku[3]. W zakres jego naukowych zainteresowań wchodziły m.in. mechanika kwantowa, krystalografia, mineralogia, chemia strukturalna[4], anestezjologia, immunologia, medycyna, ewolucja, a zwłaszcza interdyscyplinarne pogranicza między nimi[b][5].

Stworzył teorię wiązań kowalencyjnych opartą na zasadach mechaniki kwantowej i skalę elektroujemności pierwiastków chemicznych (skala Paulinga). Na tej podstawie opisał możliwe struktury cząsteczek białka (co doświadczalnie potwierdzono później metodami rentgenografii strukturalnej). Wykazał m.in., że anemia sierpowata może być związana ze zmianami zachodzącymi w strukturze cząsteczek budujących komórki krwi chorego[6]. Jest zaliczany do grona twórców biologii ewolucyjnej – wspólnie z Emilem Zuckerkandlem opracował koncepcję zegara molekularnego[7], która jest uznawana za jedno z najistotniejszych odkryć w ewolucji molekularnej i jeden z najprostszych i najpotężniejszych pomysłów w dziedzinie ewolucji[7][8]. Zaproponował kontrowersyjną zmianę w medycynie – wprowadzenie „medycyny ortomolekularnej” [c][9][3].

Życiorys

edytuj

Dzieciństwo i lata szkolne (1901–1917)

edytuj

Urodził się w 1901 roku w Portlandzie (Oregon). Był pierwszym dzieckiem Hermana[10][d] (syna emigranta z Niemiec) i Lucy Isabelle (Belle) Pauling z domu Darling, pochodzenia irlandzkiego. Miał dwie młodsze siostry (Pauline i Lucile, ur. 1902 i 1904). Ojciec był początkowo przewoźnym sprzedawcą (m.in. firmy farmaceutycznej Skidmore Drug Company). Przez pewien czas powiększająca się rodzina mieszkała w Salem i Lake Oswego, a następnie w nowym domu w Condon, gdzie Herman Pauling w 1905 roku otworzył własną aptekę. Linus często zmieniał szkołę podstawową (1906–1910) – zaczął uczęszczać do dwuizbowej szkoły w północnej części Condon, a w następnych latach był uczniem: innej, dużej szkoły w Condon, Clay School w zachodniej części Portlandu, Glencoe School w East Portland i Sunnyside Grammar School w Condon. Zachłannie czytał książki. Zanim skończył 9 lat, przeczytał Biblię i pracę Darwina nt. teorii ewolucji. Polubił Encyclopædia Britannica[3][10].

Rodzina przeniosła się do Portlandu w 1910 roku, do nowego dużego domu. Wkrótce po tej przeprowadzce Herman Pauling zmarł nagle[e] (dwa miesiące po śmierci Linusa Wilsona Darlinga – ojca Belli Pauling). Matka Linusa Carla Paulinga znalazła się w trudnej sytuacji materialnej. Syn uczęszczał w latach 1910–1914 do Sunnyside Grammar School. Nadal zachłannie czytał, kolekcjonował też owady i minerały[3]. W 1914 roku jego przyjaciel, Lloyd A. Jeffress (przyszły profesor psychologii eksperymentalnej), pokazał mu doświadczenia chemiczne, które wykonywał w swojej sypialni. Spowodowało to, że w wieku 13 lat Linus postanowił zostać chemikiem[3][12].

Po uzyskaniu dyplomu Sunnyside Grammar School[13] rozpoczął naukę w Washington High School (Portland)[14]. W roku 1916 za wyniki uzyskane w czasie kursów stereometrii (którą bardzo polubił) i chemii otrzymał oceny A. W 1917 roku zapisał się na specjalny kurs chemii do Williama V. Greene’a (był jedynym chętnym). Przed końcem tegoż roku złożył podanie o przyjęcie na studia[12][f].

Student Oregon Agricultural College (1917–1922)

edytuj
 
Linus Pauling w wieku 21 lat

Pauling wybrał inżynierię chemiczną w Oregon Agricultural College (obecnie Oregon State University w Corvallis) – kierunek, na którym od dwóch lat studiował jego kuzyn, Mervyn Stephenson. W pierwszym roku uczestniczył w kursach chemii ogólnej[15], rysunku technicznego, górnictwa i materiałów wybuchowych, rachunku różniczkowego i całkowego, geometrii analitycznej, współczesnej prozy angielskiej (zob. modernizm), nauk wojskowych i musztry, wychowania fizycznego. Zajęcia nie dały mu satysfakcji[12], poza tym jego fundusze wyczerpały się – początkowo zawarł umowę ze Student Employment Bureau na wykonywanie dorywczych prac w akademikach (miesięcznie otrzymywał $25 za 100 godzin pracy). W lecie pracował w stoczni w Tillamook i innych miejscach[16]. W tym okresie, dzięki przyjaźni z Lloydem Jeffressem, poznał Paula Emmetta[17] – przyszłego znanego fizykochemika (zob. np. izoterma BET, metoda BET, kataliza), z którym się zaprzyjaźnił[16].

W 1919 roku musiał przerwać studia, aby finansowo wesprzeć rodzinę – podjął zarobkową pracę inspektora dróg stanowych. Przerwa w nauce była krótka, ponieważ w tymże roku otrzymał pełny etat instruktora analizy jakościowej na wydziale chemii (było to dowodem uznania dla umiejętności 18-letniego studenta)[3]. Poza nauką i pracą czytał aktualne publikacje naukowe, m.in. artykuły fizykochemików Gilberta Lewisa i Irvinga Langmuira. Pod ich wrażeniem zorganizował seminarium na temat elektronowej teorii budowy cząsteczek (zob. powłoka elektronowa, powłoka walencyjna) – wiązań chemicznych w świetle mechaniki kwantowej, które bardzo zainteresowało słuchaczy (wielu starszych od niego). Osiemnastoletni entuzjastyczny wykładowca zrobił duże wrażenie. W ostatnim okresie studiów w OSU prowadził kurs chemii ogólnej dla studentek ekonomii domowej. Jedną z nich była Ava Helen Miller, przyszła żona Paulinga[3].

Licencjat uzyskał w Oregon State College w 1922 roku[3][14][18].

Doktorat w California Institute of Technology (1922–1925)

edytuj
 
Promotor L. Paulinga, R.G. Dickinson, należał do pionierów w dziedzinie rentgenografii strukturalnej, która w przyszłości pozwoliła określać struktury najbardziej złożonych biomolekuł (symbole A-DNA i B-DNA – zob. rodzaje DNA)

Doktorat postanowił robić w California Institute of Technology (CIT, później CALTECH) w Pasadenie, ponieważ w tej uczelni można było to osiągnąć w ciągu trzech lat (na Uniwersytecie Harvarda – sześć lat). Po wielu latach (w 1994) stwierdził, że ten wybór był bardzo dobry. George Ellery Hale (astronom), Robert Millikan (fizyk, Nobel 1923) i Arthur Amos Noyes (chemik, doskonały wykładowca[19]) dopiero tworzyli wówczas swój instytut (składał się głównie z ich nadziei[3]). Gdy stał się wiodącą jednostką naukową, był wiązany z nazwiskiem Paulinga[3].

W 1922 roku Noyes zaproponował Paulingowi skromne doktoranckie stypendium[19]. Pracę – badania struktury kryształów – wykonywał pod kierunkiem Roscoe G. Dickinsona, ucznia R.W.G. Wyckoffa, pioniera w dziedzinie dyfraktometrii rentgenowskiej. Już w 1923 roku Dickinson i Pauling opublikowali wyniki badań struktury molibdenitu MoS
2 i związku międzymetalicznego MgSn, powstającego w stopach magnezu z cyną[3]. W tymże roku CIT odwiedził Arnold Sommerfeld, m.in. z wykładem o wynikach swojej pracy dotyczącej teorii kwantowej. Prezentował m.in. przywiezione z Niemiec modele kryształów. Pauling przedstawił wówczas słynnemu wykładowcy własne modele, które zostały uznane za lepsze[20].

 
Pierwsze rozwiązania równania Schrödingera dotyczyły orbitali elektronu w polu jądra atomowego wodoru (8 stanów)

Doktorat Linus Pauling uzyskał 12 czerwca 1925 roku na podstawie pracy pt. The Determination with X-rays of the Structure of Crystals[21][g]. W grudniu 1925 roku w CIT przebywał Max Born (Nobel 1954 m.in. za jego statystyczną interpretację funkcji falowej) – Pauling pilnie słuchał wszystkich wykładów na temat prac Heisenberga, Borna i Jordana[22]. Za swój cel uznał opracowanie nowej fizyki kwantowej, dostosowanej do problemów chemicznych (zob. chemia kwantowa) i rozpoczął starania o stypendium Guggenheima na wyjazd do Europy w 1926 roku (stypendium nie można otrzymać przed ukończeniem 25 lat)[21][h]. W marcu 1926 roku ukazała się w Journal of the American Chemical Society pierwsza z publikacji Paulinga (współautor: Sterling B. Hendricks), poświęcona problemowi wiązań chemicznych: The Prediction of the Relative Stabilities of Isosteric Isomeric Ions and Molecules[23].

Stypendysta Fundacji Guggenheima (1926–1927)

edytuj

Gdy stypendium zostało przyznane, Linus Pauling z żoną odbyli w okresie 9–23 marca 1926 roku przyjemną podróż przez Atlantyk na włoskim statku Duilio (odwiedzili Maderę, Gibraltar, Algier i Neapol). Przez kolejne cztery tygodnie małżonkowie zwiedzali Włochy (Wezuwiusz, Pompeje, Rzym, Florencja, Piza, Fiesole i Wenecja). Do Instytutu Fizyki Teoretycznej Arnolda Sommerfelda w Monachium dotarli 20 kwietnia[24]. Pauling zorientował się, że nowe teorie, zastępujące model Bohra-Sommerfelda[25], są wprowadzane przez ludzi należących do jego pokolenia; byli wśród nich Wolfgang Pauli (ur. 1900), Werner Heisenberg (ur. 1901), Paul Dirac (ur. 1902). Pauling był od nich gorzej przygotowany do dyskusji na temat głębokiej interpretacji mechaniki kwantowej lub filozoficznych implikacji zasady nieoznaczoności (zob. np. dualizm korpuskularno-falowy, kot Schrödingera, rezonans chemiczny), jednak – jako jedyny chemik w Instytucie Sommerfelda – najlepiej dostrzegał możliwości wykorzystania nowej, kwantowej fizyki do tworzenia teoretycznych podstaw wiedzy o budowie cząsteczek i ich zachowaniu[26][i].

 
Poznani w Europie rówieśnicy Paulinga stosowali mechanikę kwantową opisując wiązanie kowalencyjne w cząsteczce wodoru. Pasją Paulinga stało się opisywanie wieloelektronowych atomów i jonów, a później – wieloatomowych cząsteczek

Pobyt w instytutach Nielsa Bohra w Kopenhadze (wiosna 1927) i Erwina Schrödingera w Zurychu (lato 1927) przekonał go, że mniejsze korzyści daje mu kontakt z Bohrem, Debye’em i Schrödingerem niż z ich asystentami. Współpracownikami Paulinga zostali Walter Heitler (ur. 1904) i Fritz London (ur. 1900), opracowujący wówczas model wiązania chemicznego w dwuatomowej cząsteczce wodoru (zob. też: siły Londona)[j], oraz Samuel Goudsmit (ur. 1902)[29]. Zespół ten opracował model VB (Valence-Bond), nazywany też HLSP (Heitler-London-Slater-Pauling). Pauling znalazł możliwości zastosowania nowej mechaniki falowej do opisywania własności atomów wieloelektronowych (dla elektronów zewnętrznych zastosował funkcję podobną do znalezionej dla wodoru; uwzględnił oddziaływanie elektronów wewnętrznych, określając efektywne ładunki jąder)[30].

W październiku 1926 roku przekazał redakcji „Zeitschrift für Physik” artykuł The Wave Mechanics Treatment of 'Penetrating Orbits'. W marcu 1927 roku w „Proceedings of the Royal Society” opublikowano jego artykuł pt. The Theoretical Prediction of the Physical Properties of Many-Electron Atoms and Ions. Mole Refraction, Diamagnetic Susceptibility, and Extension in Space, złożony w redakcji przez Arnolda Sommerfelda 1 stycznia[31].

Profesura na Wydziale Chemii i Inżynierii Chemicznej CIT

edytuj

W 1927 roku Pauling wrócił do California Institute of Technology, gdzie początkowo zajął stanowisko assistant professor (zbliżone do adiunkta) chemii teoretycznej[32]. W pierwszych latach pracy ukazały się m.in. publikacje:

  • The Application of the Quantum Mechanics to the Structure of the Hydrogen Molecule and Hydrogen Molecule-Ion and to Related Problems (1928)[33].
  • The nature of the chemical bond. Application of results obtained from the quantum mechanics and from a theory of paramagnetic susceptibility to the structure of molecules (1931)[34]

Dzięki wielu opublikowanym pracom zyskał wkrótce światową reputację, zmieniła się również jego pozycja w uczelni. W lutym 1929 roku rozpoczął pięcioletnią współpracę z Uniwersytetem Kalifornijskim w Berkeley – jako wykładowca fizyki i chemii prowadził kursy: Quantum Mechanics with Chemical Applications oraz The Sizes of Ions and Other Ionic Properties. Po śmierci profesora chemii fizycznej na Uniwersytecie Harvarda (Theodore William Richards, zm. kwiecień 1928) otrzymał też propozycję objęcia tego stanowiska (po wizycie tam – odmówił, pozostając w Pasadenie). Od 1931 roku pracował w Caltech jako full professor (odpowiednik profesora zwyczajnego)[35]; w tymże roku otrzymał Irving Langmuir Prize in Chemical Physics (był pierwszym nagrodzonym)[k][35][36].

Orbitale elektronów Kształty cząsteczek jako efekt hybrydyzacji w czasie tworzenia wiązań (przykłady)
 
Propyn, HC≡C−CH
3
 
Propyn, HC≡C−CH
3
 
Kwas 1,3-bisfosfoglicerynowy
 
Bestrofina (zob. choroba Besta)
 
Wirus Zika

Przez 22 lata kierował Wydziałem Chemii i Inżynierii Chemicznej. Był też dyrektorem Gates and Crellin Laboratories of Chemistry[14]. Jego współpracownikami i uczniami byli m.in. S.H. Bauer, Lawrence O. Brockway, Charles D. Coryell, J.L. Hoard, M.L. Huggins, V. Schomaker, J. Sherman, J.H. Sturdivant, L.E. Sutton, G.W. Wheland, E.B. Wilson, D.M. Yost[37]. Thomas Hunt Morgan (Nobel 1933) i Albert Tyler[38], zajmujący się chromosomową teorią dziedziczności, zainteresowali Paulinga problemem specyficzności złożonych związków organicznych, biorących udział w procesach metabolicznych, zachodzących w komórkach[32]).

 
Hierarchiczna struktura białka – pierwszorzędowa, drugorzędowa (helisa alfa), trzeciorzędowa i czwartorzędowa

W zimie 1928–1929 profesorem wizytującym w Caltech był Arnold Sommerfeld, a w maju 1930 roku Pauling ponownie odwiedził laboratorium Sommerfelda. W tymże roku wydał, wspólnie z S. Goudsmitem, pierwszą swoją książkę: The Structure of Line Spectra[32][39], a w latach 1931–1932 m.in.[35]:

  • artykuł na temat hybrydyzacji orbitali The Nature of the Chemical Bond. Application of Results Obtained from the Quantum Mechanics and from a Theory of Paramagnetic Susceptibility to the Structure of Molecules (J. Am. Chem. Soc., 1931)[34] – pierwszą z serii prac o doniosłym znaczeniu dla chemii fizycznej (sam autor powiedział o niej: bardzo ważna – najlepsza praca jaką kiedykolwiek zrobiłem)[35][l],
  • ważny, wpływowy artykuł nt. skali elektroujemności (J. Am. Chem. Soc., 1932)[40][m].

W maju 1933 roku został wybrany na członka National Academy of Sciences (wybór tak młodego kandydata był wydarzeniem bez precedensu)[41].

W latach 1937–1938 wygłosił w Cornell serię wykładów (Baker Lecture Series) dotyczących pogranicza między chemią i fizyką, których treść została opublikowana w formie przełomowej książki pt. Nature of the Chemical Bond and the Structure of Molecules and Crystals: An Introduction to Modern Structural Chemistry[42][43][n].

 
Harmonijka beta – typ drugorzędowej struktury białka (β-arkusz)[45], odpowiedzialnej za powstawanie agregatów i włókienek białkowych; zob. białka fibrylarne, amyloidoza (betafibryloza), płytki amyloidowe w chorobie Alzheimera)

W okresie 1935–1939 koncentrował się też na problemach z kolejnego obszaru interdyscyplinarnego – między fizykochemią i biologią, czyli nauką o życiu (biologia molekularna, ściśle powiązana z genetyką, biochemią, biofizyką, cytologią i innymi obszarami nauki, w których istotne jest pojęcie aktywności biologicznej)[46]. Nawiązał współpracę z Alfredem Mirskym[47] – profesorem biologii komórki w Rockefeller Institute for Medical Research (New York). Od 1935 roku wspólnie analizowali strukturę i funkcje hemoglobiny oraz innych białek (Mirsky spędził 15 miesięcy w Pasadenie). Wspólnie opracowali artykuł na temat zmian struktury białek (denaturacja, koagulacja) i opisali rolę wiązań wodorowych w cząsteczkach biologicznie aktywnych (On the structure of native, denatured, and coagulated proteins, PNAS 1936[48])[41]. W roku 1936 rozmowa i korespondencja z Karlem Landsteinerem (Nobel 1930 za odkrycie ludzkich grup krwi) skłaniają go do analizowania specyficzności przeciwciał w ich interakcji z antygenami[41][46][49]. W tymże roku z S.H. Bauerem opracował problem struktury pentaboranu B
5H
9[50] oraz rozpoczął z Robertem Coreyem (który przeniósł się z Instytutu Rockefellera do CIT na staż podoktorski) badania struktur aminokwasów i prostych polipeptydów, zmierzając do opracowania ogólnego modelu trzeciorzędowej struktury białek[46][o].

Lata II wojny światowej (1939–1945)

edytuj

W latach 1939–1940 Pauling zajmował się intensywnie (w kontakcie z Karlem Landsteinerem, Maxem Delbrückiem i in.) problemami serologii – komplementarnością budowy przeciwciał i antygenów. Pierwsze rezultaty opisał w pracy pt. A Theory of the Structure and Process of Formation of Antibodies[51]. Wkrótce włączył się do tych badań Dan H. Campbell z University of Chicago (stypendysta Fundacji Rockefellera początkowo zainteresowany strukturą hemoglobiny), który został w Caltech do śmierci (1974), rozwijając instytut immunochemii[49][52][53].

Od czasu bitwy o Anglię coraz więcej czasu poświęcał – wraz z żoną – działalności w organizacji Union Now, zajmującej się m.in. sprowadzaniem do Ameryki brytyjskich dzieci. Wygłaszał wykłady, apelując m.in. o jak najszybsze powstrzymanie Hitlera (trwającą wojnę nazywał wojną między demokracją a autokracją). Jesienią 1940 roku podpisał list otwarty do Kongresu, stwierdzający, że Państwa Osi nie dążą jedynie do pokonania obecnych wrogów, ale do dominacji nad światem. Nawołując Amerykanów do zaangażowania w sprawy wojny, sam włączył się m.in. do prac dot. paliwa rakietowego i nitrocelulozowych materiałów pędnych. Mimo próśb Roberta Oppenheimera nie włączył się do realizacji projektu Manhattan w Los Alamos (program chemiczny) ze względu na chorobę nerek, oraz zaangażowanie w inne projekty wojenne[49]. Opatentował pocisk przeciwpancerny oraz zaprojektował miernik stężenia tlenu dla okrętów podwodnych[54].

W marcu 1942 roku wspólnie z Danem Campbellem i Davidem Pressmanem doniósł o otrzymaniu przeciwciał wytworzonych in vitro[53][55][56]. Artykuł The Manufacture of Antibodies in vitro[56] wzbudził sceptycyzm – wyniku nie udało się powtórzyć w innych ośrodkach[49]. W latach 1943–1945 autorzy, wspierani przez CIT i Fundację Rockefellera, nadal prowadzili badania serologicznych właściwości prostych substancji oraz badania immunologiczne na zwierzętach doświadczalnych (króliki, świnki morskie i myszy). Gdy Oswald T. Avery, Colin M. MacLeod i Maclyn McCarty odkryli, że DNA przekształca jeden szczep bakterii w inny[57] (wyjaśnienie eksperymentu Griffitha), Pauling, Mirsky i inni (wśród nich genetyk Alfred Sturtevant[58], podejmujący badania nt. „genetyki serologicznej”) byli początkowo sceptyczni – nadal twierdzili, że najbardziej prawdopodobnymi nosicielami informacji genetycznej są białka. Badania ich struktur Pauling i Corey prowadzili wówczas wraz z ponad pięćdziesięcioosobowym zespołem młodych współpracowników[59].

Lata powojenne

edytuj

Okres 1945–1964

edytuj

Po ataku atomowym na Hiroszimę i Nagasaki i zakończeniu II wojny światowej (kapitulacja Japonii) opinia Paulinga nt. prac nad bronią zmieniła się (istotna była też opinia żony[p])[5][60]. W początkowym okresie zimnej wojny dołączył do grupy naukowców, wzywających do ograniczenia testów atomowych i wprowadzenia cywilnego nadzoru nad armią[61], co spotkało się z ostrą krytyką[54]. Zdecydowanie sprzeciwiał się działaniom Un-American Activities Committee[62]. Rozpoczął serię setek wykładów dla różnych grup słuchaczy, początkowo dotyczących głównie naukowych i technologicznych problemów broni nuklearnej, a następnie również polityki i możliwości utrzymania pokoju światowego[59]. W roku 1946 na prośbę Alberta Einsteina zorganizował nadzwyczajny Komitet – Emergency Committee of Atomic Scientists[63] – który podjął, pod kierownictwem Einsteina, globalny wysiłek upowszechnienia informacji o sytuacji na świecie po odkryciu broni jądrowej[64].

 
Mioglobina[q]
 
Hemoglobina[r]

W CIT opracował, wraz z nowym dziekanem Wydziału Biologii George’em W. Beadle’em, piętnastoletni wspólny program badawczy dot. chemii w biologii i medycynie (Fundacja Rockefellera przyznała 300 000 dolarów na pięcioletnie badania struktur białek). Jesienią rozpoczął współpracę z nowym stypendystą, Harveyem Itano (stypendium American Chemical Society), zainteresowanym rolą hemoglobiny w erytrocytach pacjentów z anemią sierpowatą. Wyniki znanych badań zostały opublikowane w 1949 roku[64].

Świadectwem rosnącej popularności Paulinga były coraz liczniejsze przyznawane odznaczenia i tytuły honorowe, zaproszenia na wykłady, konferencje międzynarodowe itp. W czasie jednej z podróży morskich (w grudniu 1947) złożył przysięgę, że w czasie każdego ze swoich wykładów będzie wspominał o potrzebie światowego pokoju. Gdy spotkany wówczas Erwin Chargaff opowiadał z przejęciem o wynikach swoich analiz stosunku adeniny do tyminy i guaniny do cytozyny (zawsze bliskich jedności, zob. skład i budowa DNA), Pauling był nimi mało zainteresowany (nie łączył tej informacji ze strukturą DNA)[64].

 
Rzeźba przed domem w Portlandzie, w którym Pauling spędził dzieciństwo
Struktura białka
edytuj

Wiosną 1948 roku, próbując rozszyfrować strukturę białek, trafił na właściwy trop, jednak nie opublikował wyniku, mając wrażenie, że nie jest zgodny w wynikami krystalografii rentgenowskiej. 28 maja tegoż roku, wygłaszając wykład na Uniwersytecie w Nottingham nt. Architektura molekularna i procesy życia[65], wspominał o „cząsteczkach nukleoprotein”, które determinują „charaktery” poszczególnych organizmów i uczestniczą w przekazywaniu informacji (cech) potomstwu[66]. Krótką notatkę Podwójne wiązania wodorowe w łańcuchach polipeptydowych (w tym helisa alfa i helisa gamma) opublikował wraz z Coreyem po dwóch latach (J. Am. Chem. Soc. 1950), a przełomowy artykuł pt. The Structure of Proteins: Two Hydrogen-Bonded Helical Configurations of the Polypeptide Chain (autorzy: Linus Pauling, Robert B. Corey, H.R. Branson) złożył w redakcji PNAS w dniu swoich 50. urodzin (28 lutego 1951)[67].

Struktura DNA
edytuj

W tym czasie Pauling był przekonany, że nośnikiem informacji umożliwiającej dziedziczenie są białka, dlatego badając nukleoproteiny koncentrował się na białkach, a nie DNA. Jesienią 1951 roku Pauling i Corey zajęli się jednak badaniem struktury DNA, w podobnym czasie, co James Watson i Francis Crick. Na podstawie danych rentgenostrukturalnych Pauling przyjął, że DNA zbudowany jest z potrójnej helisy, w której grupy fosforanowe znajdowały się w centrum, a zasady nukleinowe na zewnątrz (podobną koncepcję przyjęli początkowo Watson i Crick). Ponieważ jednak w pH fizjologicznym grupy fosforanowe występują w formie anionów, badacze nie potrafili wyjaśnić stabilności struktury z gęsto upakowanymi ładunkami ujemnymi wewnątrz cząsteczki. W 1951 roku Pauling odwiedził Wielką Brytanię, jednak jego zainteresowanie DNA nie było zbyt wielkie i nie spotkał się z Rosalind Franklin i Mauricem Wilkinsem, którzy dysponowali wówczas nowymi, bardzo dobrej jakości zdjęciami rentgenowskimi DNA (tzw. zdjęcia 51 i 52). W wyniku ich analizy Watson i Crick porzucili koncepcję potrójnej helisy i zaproponowali poprawną strukturę helisy podwójnej, z grupami fosforanowymi skierowanymi na zewnątrz i hydrofobowymi zasadami nukleinowymi wewnątrz. Zaniechanie spotkania z Franklin i Wilkinsem w 1951 roku w King’s College London bywa określane największym błędem Paulinga[68]. W roku 1953 Watson i Crick opublikowali w „Nature” swój artykuł „Molecular structure of Nucleic Acids: A Structure for Deoxyribose Nucleic Acid”, natomiast Pauling pozostał przy helisie potrójnej[68] – propozycję takiej struktury DNA opublikował wraz z Coreyem także w roku 1953 w PNAS[69].

W 1950 roku Pauling opublikował College Chemistry: An Introductory Textbook of General Chemistry (spopularyzowana wersja General Chemistry[70], również wielokrotnie wznawiana[67][71]).

Działalność polityczna
edytuj

W następnych latach aktywnie protestował przeciw planom produkcji bomby wodorowej[72] (przedstawiał zagrożenia związane ze skażeniem promieniotwórczym m.in. apelując, do prezydenta Trumana o kontrolę zbrojeń i utrzymywanie przyjaznych stosunków ze Związkiem Radzieckim[73]), występował w obronie osób dotkniętych represjami[67], współtworzył Narodową Fundację Nauki[74]. W lipcu 1954 roku, gdy Jawaharlal Nehru przysłał zaproszenie na otwarcie instytutu naukowego w Indiach, Paulingowi nie zezwolono na opuszczenie kraju[67].

Paszport otrzymał dopiero jesienią, po ogłoszeniu informacji, że Królewska Szwedzka Akademia Nauk przyznała mu nagrodę w dziedzinie chemii „za prace nad wiązaniami chemicznymi i ich zastosowanie w wyjaśnieniu budowy związków kompleksowych” (w tymże roku nagrodę w dziedzinie fizyki otrzymał Max Born „za fundamentalne badania w dziedzinie mechaniki kwantowej, a w szczególności za jego statystyczną interpretację funkcji falowej”)[s][67].

W 1958 roku opublikował broszurę No More War![75], którą przekazał każdemu z członków Senatu USA. Sekretarzowi Generalnemu ONZ (Dag Hammarskjöld) Linus Pauling i Ava Helen Pauling wręczyli petycję dotyczącą przerwania testów broni jądrowej, podpisaną przez 11 tys. naukowców z całego świata[76]. W następnych latach małżonkowie nadal gromadzili podpisy pod kolejnym apelem[77].

W 1962 roku Linus Pauling otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla[74].

 
rok 1954
Dzieci Linusa Paulinga; siedzą (od lewej):
Linus Pauling, Jr (ur. 1925),
Peter Pauling (ur. 1931),
Linda Pauling (ur. 1931),
stoi: Crellin Pauling (ur. 1937)
 
rok 1963
Ava Helen Miller Pauling
oraz (od lewej)[t]:
Frederick Seitz,
Detlev Bronk,
Paul Alfred Weiss
Zdjęcia z uroczystości wręczenia Nagród Nobla, Sztokholm

Po powrocie do USA Linus i Ava Pauling zostali zaproszeni na wieczorne przyjęcie w Białym Domu (29 kwietnia 1962). Dni 28 i 29 kwietnia spędzili z manifestantami, zgromadzonymi przez wejściem do rezydencji Johna F. Kennedy’ego, protestującymi przeciw testom broni jądrowej[78][u].

Radykalny charakter politycznej działalności (senator Joseph R. McCarthy nazwał go komunistą) stał się przyczyną odsunięcia od pracy w Caltech w 1964 roku[74][77][78].

W tymże czasie Pauling kończył, wspólnie z E. Zuckerkandlem, przygotowywanie do publikacji przełomowej pracy pt. Molecular disease, evolution, and genetic heterogeneity (zob. zegar molekularny)[80][81].

Okres 1964–1994

edytuj

Po odejściu z Caltech początkowo mieszkał w Pasadenie, gdzie utrzymywał kontakty z Center for the Study of Democratic Institutions i analizował naturę wiązania żelazo-tlen w oksyhemoglobinie[82][83][84] oraz zagadnienia krystalochemii („reguły Paulinga”[85][86])[87].

W sierpniu 1964 przeprowadził się do Santa Barbara i rozpoczął pracę w Center for the Study of Democratic Institutions. Krótko pracował w Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego (1968–1969)[87] i w Uniwersytecie Stanforda (1969–1972)[88]. W 1973 roku był dyrektorem Laboratory of Orthomolecular Medicine (dyrektorem ds badań był biochemik i polityk, Arthur B. Robinson[89][90]). W tymże roku opublikował trzy rozdziały w książce Orthomolecular Psychiatry: Treatment of Schizophrenia[91], której głównym autorem był filozof David Hawkins (autor m.in. The informed vision: essays on learning and human nature, 1974[92]). Pauling, Robinson[v] i biochemik Keene Dimick założyli wkrótce Instytut Medycyny Ortomolekularnej, który powstał jako organizacja non-profit; w lipcu 1974 rada powiernicza zmieniła nazwę na Linus Pauling Institute of Science and Medicine (w następnym roku Pauling przeznaczał na jego działalność początkowo połowę, a następnie 100% swoich wynagrodzeń)[93]. W sierpniu, gdy Podkomitet ds. Zdrowia w Komisji Pracy i Spraw Publicznych Senatu USA analizował prawodawstwo dotyczące suplementów żywności, Pauling opowiadał się za kontrolą sprzedaży i reklamy witamin, jednak sprzeciwiał się traktowaniu ich jako leki. W tymże miesiącu odszedł z Uniwersytetu Stanforda na emeryturę[93][74].

W 1975 roku opublikował m.in. uzupełnioną wersję książki Vitamin C, the Common Cold and the Flu (wznawianą w następnych latach)[94]. Współpracował z Ewanem Cameronem z Uniwersytetu w Glasgow, współautorem książki Cancer and Vitamin C: A Discussion of the Nature, Causes, Prevention, and Treatment of Cancer with Special Reference to the Value of Vitamin C, artykułu Supplemental Ascorbate in the Supportive Treatment of Cancer: Prolongation of Survival Times in Terminal Human Cancer (PNAS 1978)[95] i in.[90][w].

27 września 1979 roku „The New York Times” opublikował opinię Kliniki Mayo, w której stwierdzono, że duże dawki witaminy C nie przynoszą korzyści pacjentom chorym na raka. Wskazywano błędy w metodyce badań (dobór grupy pacjentów). Pauling podjął polemikę. Zwracał uwagę na cel wykonanych badań – pacjenci biorący w nich udział byli poddawani chemioterapii – działaniu leków cytotoksycznych, które poważnie uszkadzają układ odpornościowy – witamina C jest skuteczna, ponieważ wzmacnia naturalne systemy ochronne. Przypuszczał, że błąd popełnili biostatystycy, formułujący negatywną opinię o pracy nt. skuteczności witaminy C, a nie lekarze[90][x].

Po śmierci żony (8 grudnia 1981)[96] Pauling, mimo ukończenia 80 lat, nadal aktywnie uczestniczył w konferencjach dotyczących zagadnień naukowych, obrony pokoju i innych. W październiku 1982 roku był głównym prelegentem na konferencji Fate of the Earth w Nowym Jorku, a w następnym roku opublikował jubileuszowe wydanie No More War! (25th Anniversary Edition). Opublikował artykuł Resonance of an unshared electron pair between two atoms connected by a single bond[102] (odkrycie nowego typu wiązania chemicznego, wiążącego dwa atomy cyny) i przygotowywał inne publikacje, np. nt. nadprzewodnictwa i kwazikryształów. Podjął próby produkcji włókien zachowujących zdolność do nadprzewodnictwa w temperaturze pokojowej. Zachęcił Matthiasa Ratha (młodego niemieckiego lekarza i pacyfistę) do współpracy w badaniach Linus Pauling Institute nad rolą witaminy C w leczeniu chorób układu krążenia. Był członkiem międzynarodowej grupy działaczy antywojennych (m.in. wspólnie z: Adolfo Pérez Esquivel, George Wald i Elisabeth Williams), która dostarczała pomoc dla Nikaragui na „El Barco de La Paz”, kontynuował polemikę z Kliniką Mayo[103][104].

Na początku 1991 roku opublikował w The New York Times i innych mediach tekst Stop The Rush To War! – apel o pokojowe zakończenie konfliktu w Zatoce Perskiej (w połowie stycznia 1991 rozpoczęła się „Pustynna Burza”). 11 października podpisał Apel o pokój w Chorwacji (inni sygnatariusze: Iosif Brodski i Czesław Miłosz)[104].

W końcu tegoż roku zdiagnozowano u niego raka prostaty z przerzutami. W styczniu 1994 roku poddał się operacji i chemioterapii (przyjmował też duże dawki witaminy C), wkrótce jednak pojawił się kolejny przerzut (nowotwór wątroby). 22 czerwca uczestniczył – na wózku inwalidzkim – w posiedzeniu American Association for the Advancement of Science, zorganizowanym w Uniwersytecie Stanowym w San Francisco A Tribute for Linus Pauling. Zmarł 19 sierpnia na swoim ranczo w Big Sur[104].

Główne kierunki badań

edytuj

Bardzo szeroki zakres zainteresowań Linusa Paulinga znajduje wyraz m.in. w publikacji pt. From Chemical Bond to Civilization[2] oraz w tematyce publikacji zgromadzonych w bazie PMC NCBI[105] oraz zarchiwizowanych w bibliotece OSU (OSU Collection). W kolekcji znajdują się liczne publikacje i inne materiały, np. ręczne notatki, korespondencja i zdjęcia z okresu 1920–1998. Przedmiotem większości publikacji są różne aspekty związku chemii strukturalnej z biologią i medycyną[106]. Archiwiści przypisali prace naukowe Paulinga do 15. tematycznych podgrup, m.in.[107]:

Najbardziej cenione prace

edytuj
 
Możliwość wiązania hemu w strukturze ludzkiej hemoglobiny jest zróżnicowana, co może być skutkiem punktowych mutacji jej genu w DNA. Ich gromadzenie się pozwala śledzić upływ czasu ewolucji biologicznej. Może też być przyczyną różnych chorób człowieka, np. anemii sierpowatej

Linus Pauling jest współtwórcą chemii kwantowej. Za najbardziej rewolucyjne odkrycie w dziedzinie biochemii uważa się ustalenie dwóch możliwych stabilnych drugorzędowych struktur cząsteczek białka – helisy alfa (Pauling–Corey–Branson α-helix; zob. też helisowość) i harmonijki beta (β-Sheet Model, β-arkusze), tworzące agregaty białkowe i włókienka obserwowane np. w amyloidozach (m.in. choroba Alzheimera). Poza strukturami α i β autorzy pracy przedstawiali również możliwość tworzenia struktury γ[121][aa].

Jest uznawany za współtwórcę nauki o chorobach genetycznych, która powstała w czasie badań struktur hemoglobiny, pozwalających m.in. rozwiązać problem anemii sierpowatej[123][124] oraz opracować koncepcję zegara molekularnego, umożliwiającego śledzenie ewolucji biologicznej[125][8] (powstanie biologii ewolucyjnej). W historii immunologii ważne miejsce zajmują wyniki badań interakcji antygen-przeciwciało, wykonanych z Davidem Pressmanem i in. (poszukiwania mechanizmów tworzenia trzeciorzędowej struktury przeciwciała, która decyduje o jego swoistości)[126].

 
Synteza kwasu askorbinowego (witamina C)[ab]
Istnienie w cząsteczce kwasu askorbinowego dwóch sąsiadujących grup, hydroksylowej i karbonylowej, czyni ją doskonałym donorem wodoru lub elektronów (jest kofaktorem wielu reakcji enzymatycznych, zachodzących w organizmie)[127].

Najbardziej kontrowersyjne prace

edytuj

Naukowcy głównego nurtu medycyny nie zaakceptowali koncepcji Paulinga, dotyczących medycyny ortomolekularnej, a zwłaszcza ortomolekularnej psychiatrii. W większości są przeciwni stosowaniu megadawek witaminy C (dożylnie lub doustnie) w leczeniu choroby nowotworowej, jednak wciąż jest wskazywana potrzeba kontynuacji badań[128][129][ac]. Podkreśla się wielokrotnie, że w leczeniu zaburzeń psychicznych skuteczność stosowania suplementów diety, zawierających witaminy B3 (niacyna, nikotynamid, witamina PP) i D, kwas foliowy i in., nie została potwierdzona (niski poziom ufności; zob. czułość i swoistość testów diagnostycznych, np. psychometrycznych)[130][131].

Idee Paulinga aprobowali m.in. Max Gerson, Albert Szent-Györgyi, Emanuel Cheraskin, David Horrobin, Josef Issels, Frederick Klenner, Cornelius Moerman, Hugh Desaix Riordan i inni. Upowszechnianie tych idei kontynuuje The International Society for Orthomolecular Medicine[97], które wydaje „Journal of Orthomolecular Medicine”[132]. Osiągnięcia i plany różnych ośrodków, zainteresowanych tymi problemami, są upowszechniane m.in. na stronie internetowej Orthomolecular.org – Therapeutic Nutrition Based Upon Biochemical Individuality[133] (zob. medycyna personalizowana, genomika i proteomika).

Nagrody i wyróżnienia

edytuj
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii (1954)
za prace nad wiązaniami chemicznymi i ich zastosowanie w wyjaśnieniu budowy związków kompleksowych[14]
Pokojowa Nagroda Nobla (1962)[134]
za wysiłki na rzecz rozbrojenia i kampanię przeciwko próbom jądrowym
Inne odznaczenia, wyróżnienia i nagrody

Obszerną listę nagród i wyróżnień zamieszczono na stronie internetowej Oregon State University (OSU Libraries; Special Collections & Archives Research Center)[135]. Do najważniejszych z nich bywają zaliczane (wybór według American Chemical Society; biogram – Linus Pauling, 1901–1994[136]):

W 1967 r. został członkiem zagranicznym PAN[137].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W 1960 roku wygłosił wykład pod wymownym, prowokującym tytułem The Molecular Theory of Civilization. Mówił o potrzebie „mutacji” – takiej zmiany kierunku ewolucji (zob. też ewolucja molekularna) rodzaju ludzkiego (globalnego organizmu), aby nie prowadziła do obłędu (insanity), lecz do sanity – racjonalności i zdrowia psychicznego[2].
  2. ↑ Obszar najgłębszych zainteresowań ilustrują tytuły artykułów naukowych z lat 1946–1948, np. Analogies between Antibodies and Simpler Chemical Substances, Molecular Architecture and the Processes of Life, Molecular Architecture and Medical Progress, The Nature of Forces between Large Molecules of Biological Interest.
  3. ↑ Medycyna „ortomolekularna” od stgr. ὀρθός orthós – poprawny, molekuła – cząstka, cząsteczka, składnik materii. Termin orthomolecular medicine wprowadził Linus Pauling mówiąc, że

    orthomolecular therapy consists in the prevention and treatment of disease by varying the concentrations in the human body of substances that are normally present.

    W praktyce celem medycyny ortomolekularnej miało być zapobieganie i leczenie chorób poprzez zapewnienie komórkom organizmu najbardziej korzystnego środowiska ekologicznego (komórka ciała jako „organizm jednokomórkowy”)[9]; zob. też Linus Pauling Institute of Science and Medicine (wcześniej Instytut Medycyny Ortomolekularnej).
  4. ↑ Według innych źródeł – Herman Henry William Pauling (1876–1910)[11].
  5. ↑ Przyczyną śmierci były prawdopodobnie powikłania po perforacji wrzodu żołądka.
  6. ↑ Procedura przyjęć na wyższe uczelnie Stanach Zjednoczonych nie przewiduje konieczności złożenie dyplomu ukończenia szkoły średniej (secondary school, high school). Warunkiem przyjęcia jest potwierdzenie uzyskania wymaganej liczby punktów kredytowych (dyplom ukończenia Washington High School Pauling odebrał dopiero w roku 1962, czyli w roku przyznania Pokojowej Nagrody Nobla[14]).
  7. ↑ Łącznie w latach 1923–1925 ogłosił 12 artykułów. W 1925 roku współautorami dwóch publikacji byli m.in. Richard C. Tolman i Peter Debye (Nobel 1936). Stale uzupełniał wiedzę i umiejętności w zakresie matematyki i fizyki[20] (m.in. teoria kwantów Plancka, budowa atomu według Bohra)[3].
  8. ↑ Arthur A. Noyes – całkowicie pewny pozytywnej decyzji Fundacji Guggenheima – uzyskał dla Paulinga wyprzedzającą dotację CIT (m.in. na pokrycie kosztów podróży żony Paulinga[21].
    Linus Pauling i Ava Helen Miller pobrali się 17 czerwca 1923 roku[20]. Zamieszkali w wynajętym domu w pobliżu CIT. W następnym roku przenieśli się do jednopokojowego domku – przebudowanego garażu przy Craig Avenue. W czasie wyborów prezydenckich w 1924 roku ujawniła się różnica politycznych przekonań małżonków – Linus uczestniczył w nich jako republikanin (żona pochodziła z rodziny liberałów). W marcu 1925 roku urodziło się pierwsze dziecko Paulingów, Linus Pauling Jr. W czasie pobytu rodziców w Europie opiekowała się nim babcia, Nora Gard Miller. U matki Linusa Paulinga zdiagnozowano wówczas anemię sierpowatą; zmarła w lipcu 1926 roku w Salem[21].
  9. ↑ Książkę Paulinga pt. Introduction to Quantum Mechanics with Applications to Chemistry (a textbook of practical quantum mechanics) opublikowano po raz pierwszy w 1935 roku (jest nadal wznawiana); Fragment Author’s Own Words: „Satisfaction of one’s curiosity is one of the greatest sources of happiness in life[27]
  10. ↑ „Siły Heitlera-Londona” opisuje m.in. Erwin Schrödinger w swojej książce Czym jest życie? Fizyczne aspekty żywej komórki (zob. Świadectwa mechaniki kwantowej, Omówienie i sprawdzenie modelu Delbrücka, Porządek, bezład i entropia, Czy podstawą życia są prawa fizyki?
    Obszerny artykuł pt. The Genesis of the Quantum Theory of the Chemical Bond, dotyczący rozwoju mechaniki kwantowej od powstania pierwszych koncepcji do 1931 roku (w tym kształtowania się teorii wiązań chemicznych) ukazał się w czasopiśmie Advances in Historical Studies. Opisano m.in. koncepcje Heitlera i Londona, idee Paulinga dotyczące wiązań jednoelektronowych i trójelektronowych, uogólnienia teorii Heitlera-Londona przeprowadzone przez Majoranę (problem struktur jonowych w związkach homopolarnych, teoretyczne dowody trwałości jonów molekularnego helu (np. He+
    2    , He2+
    2    ). Zreferowano mniej znany wkład, który wnieśli w latach 1926–1927 W: Alexandrow i Øyvind Burrau (W. Alexandrow, 1926, The Hydrogen Molecular Ion and Undulation Mechanics w: „Annalen der Physik” (Leipzig), 81, 603-614; Burrau, Ø., 1927, Berechnung des Energiewertes des Wasserstoffmolekel-Ions He+
    2     im Normalzustand     w: „Danske Videnskabernes Selskab. Mathematisk-fysiske Meddelelser”, 7, 1–18)[28].
  11. ↑ Nagroda jest przyznawana przez American Chemical Society (lata parzyste) i American Physical Society (lata nieparzyste).
  12. ↑ Pracami Paulinga interesował się m.in. Albert Einstein. Po wysłuchaniu jego wystąpienia w czasie seminarium w CIT powiedział dziennikarzom, że nie zrozumiał wykładu, co ci upowszechnili pisząc o Paulingu The Man Who Stumped Einstein[35].
  13. ↑ Zastanawiał się później, dlaczego nie użył pojęcia electropositivity scale (skala elektrododatniości)[35]
  14. ↑ Jack D. Dunitz, czł. RS napisał:

    Through his writings and lectures, Pauling established himself as the founder and master of what might be called structural chemistry–a new way of looking at molecules and crystals[43]

    Kontakty Jacka D. Dunitza z Paulingiem i Coreyem charakteryzuje cytat z jego nieopublikowanych notatek:

    In their 1950 short preliminary communication, Pauling and Corey wrote exclusively about spirals, but in the series of papers published the following year the spiral had already given way to the helix. There was no going back. A few years later we had the DNA double helix, not the DNA double spiral. The formulation of the α-helix was the first and is still one of the greatest triumphs of speculative model building in molecular biology, and I am pleased that I helped to give it its name[44]

  15. ↑ Pauling i Corey bardzo dobrze się rozumieli, co znajduje wyraz m.in. w ich korespondencji, zarchiwizowanej w Bibliotece OSU[44] oraz w cytacie:

    He and I together decided that he should work on the determination of the structure of some crystals of amino acids and simple peptides. When I say that he and I together made this decision, I may not be quite right. It is not unlikely that he had already made the decision, and that he arranged to have me agree with him, in such a way that I would think that we had made the decision together. I learned later that he was very good at this...; Linus Pauling w: „Robert Brainard Corey”, maj 1971

  16. ↑ Ava Helen Miller Pauling (1903–1981) w 1942 roku protestowała przeciwko wysyłaniu Amerykanów pochodzenia japońskiego do obozów, które organizował gen. John L. DeWitt; była znaną pacyfistką, działaczką ruchów na rzecz obrony praw człowieka, np. Women’s International League for Peace and Freedom, American Civil Liberties Union, Women Strike for Peace[5][60].
  17. ↑ Wstęgowy model drugo- i trzeciorzędowej struktury cząsteczki mioglobiny (widoczne helisy alfa, brak harmonijek beta).
  18. ↑ Wstęgowy model drugo-, trzecio- i czwartorzędowej struktury cząsteczki hemoglobiny (cztery zasocjowane podjednostki, kolor zielony – hem).
  19. ↑ W 1951 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii otrzymał Edwin Mattison McMillan, pierwszy z kilku uczniów Paulinga wyróżnionych przez Akademię[67].
  20. ↑ Na zdjęciu od lewej:
    Frederick Seitz – pionier fizyki ciała stałego,
    Detlev Bronk – przewodniczący Uniwersytet Rockefellera,
    Paul Alfred Weiss – austriacki biolog (morfogeneza, biologia rozwoju, neurobiologia).
  21. ↑ Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej został przedłożony do ratyfikacji 1 lipca 1968 roku. Do końca 2003 roku został ratyfikowany przez 189 państw. Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową podpisały 24 września 1996 roku 183 państwa. Został ratyfikowany przez 164 państwa, w tym Polskę[79]).
  22. ↑ W 1978 roku doszło do poważnego konfliktu z Arthurem Robinsonem, którego przyczyną były m.in. zasady współpracy i finansowania Linus Pauling Institute i Arnold Hunsberger’s Orthomolecular Research Institute w Santa Cruz[88]. Nowym dyrektorem Instytutu został Emile Zuckerkandl[93]
  23. ↑ Latem 1976 roku u Avy Helen Pauling wykryto duży nowotwór żołądka. Poddała się operacji, którą zniosła dobrze[93]. Zmarła w wieku 77 lat, po kolejnych pięciu latach aktywnego życia[96].
  24. ↑ Na pytanie o możliwości wykorzystywania witaminy C w onkologii nadal brakuje jednoznacznej odpowiedzi. Badania są kontynuowane[97][98][99][100][101].
  25. ↑ Zakres współczesnej chemii strukturalnej jest bardzo szeroki. W czasie konferencji PTCh w 2016 roku przedstawiono referaty nt.: Chemicznie modyfikowane struktury RNA typu dupleks-kwadrupleks, Rola grup trójfluorometylowych w układach supramolekularnych jako nowe narzędzie do wyciszania ekspresji genów, Oddziaływania antybiotyków z surowiczymi albuminami i in.[108]
  26. ↑ Zob. np. Teoria kwasów i zasad Lewisa, elektronowy rezonans spinowy i in.
  27. ↑ Pracę The Structure of Proteins: Two Hydrogen-Bonded Helical Configurations of the Polypeptide Chain Pauling złożył do PNAS 28 lutego 1951 roku. W tymże roku wydał ok. 20. innych publikacji[122].
  28. ↑ 1 – D-glukoza, 2 – D-sorbitol, 3 – L-sorboza, 4 – 2,3,4,6-di-O-izopropylideno-sorbofuranoza, 5 – kwas 2-keto-L-gulonowy, 6 – Kwas L-askorbinowy.
  29. ↑ Do podejmowania badań skuteczności witaminy C w onkologii zniechęca opinia, że taka interwencja kliniczna mieści się w zakresie „medycyny alternatywnej”. Utrudnia to uzyskiwanie niezbędnych funduszy[128].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Definition of Pauling at Dictionary.com. [dostęp 2021-02-19]. (ang.).
  2. ↑ a b Kenneth J. Weiss, Linus Pauling, Ph.D. (1901–1994): From Chemical Bond to Civilization, „The American Journal of Psychiatry”, 174 (6), 2017, s. 518–519, DOI: 10.1176/appi.ajp.2017.17010093 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l Dunitz 1997 ↓, s. 222–224.
  4. ↑ Opis kursu ‘Chemia strukturalna’. [w:] Informator ECTS [on-line]. Uniwersytet Warszawski. [dostęp 2017-10-16].
  5. ↑ a b c Dunitz 1997 ↓, s. 221–222.
  6. ↑ L. Pauling, Abnormality of hemoglobin molecules in hereditary hemolytic anemias, „Harvey Lectures”, 49, 1953–1954, s. 216–241, PMID: 13232548 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  7. ↑ a b Emile Zuckerkandl, Linus Pauling: Molecular disease, evolution, and genetic heterogeneity. W: Horizons in Biochemistry. M. Kasha, B. Pullman (red.). Nowy Jork: Academic Press, 1962, s. 189–225.
  8. ↑ a b G.J. Morgan, Emile Zuckerkandl, Linus Pauling, and the molecular evolutionary clock, 1959-1965, „Journal of the History of Biology”, 31 (2), 1998, s. 155–178, DOI: 10.1023/a:1004394418084, PMID: 11620303 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  9. ↑ a b Andrew W. Saul i redakcja Journal Of Orthomolecular Medicine: Orthomolecular.org. Therapeutic Nutrition Based Upon Biochemical Individuality. [w:] Portal [on-line]. [dostęp 2017-10-16]. (ang.).
  10. ↑ a b Robert Paradowski: Linus Pauling’s Childhood (1901–1910). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  11. ↑ Herman Henry William Pauling with corncob pipe, [w:] Profiles in Science > The Linus Pauling Papers [online], NIH U.S. National Library of Medicine [dostęp 2017-12-06] (ang.).
  12. ↑ a b c Robert Paradowski: Linus Pauling’s Adolescence (1910–1917). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  13. ↑ Department of Education, Portland, Oregon, Grade School Diploma, [Sunnyside School, February 1914]. [w:] Archi [on-line]. OSU Libraries’ Special Collections & Archives Research Center. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  14. ↑ a b c d e Linus Pauling – Facts. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1954 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).; Biographical.; Modern Structural Chemistry. [w:] Nobel Lecture [on-line]. December 11, 1954.
  15. ↑ Chemia ogólna – program studiów. [w:] Strona internetowa Uniwersytetu Wrocławskiego; program studiów na Wydziale Chemii [on-line]. UWr. [dostęp 2017-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-10)].
  16. ↑ a b Robert Paradowski: Pauling’s Years as an Undergraduate at Oregon Agricultural College, Part 1 (1917–1919). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  17. ↑ Emmett, Paul Hugh. [w:] Encyclopedia.com (Dictionary of Scientific Biography) [on-line]. [dostęp 2017-10-19]. (ang.).
  18. ↑ Robert Paradowski: Pauling’s Years as an Undergraduate at Oregon Agricultural College, Part 2 (1919–1922). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  19. ↑ a b Linus Pauling, Arthur Amos Noyes, 1866–1936, [w:] NAS Memoirs, National Academy of Sciences, s. 320–346 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  20. ↑ a b c Robert Paradowski: Linus Pauling as a Graduate and Postdoctoral Student at the California Institute of Technology, Part 1 (1922-1923). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  21. ↑ a b c d Robert Paradowski: Linus Pauling as a Graduate and Postdoctoral Student at the California Institute of Technology, Part 2 (1924-1926). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  22. ↑ Maurice A. de Gosson, Born–Jordan Quantization and the Equivalence of the Schrödinger and Heisenberg Pictures, „Foundations of Physics”, 44 (10), 2014, s. 1096–1106, DOI: 10.1007/s10701-014-9831-z, PMID: 26041940, PMCID: PMC4446074 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  23. ↑ Linus Pauling, Sterling B. Hendricks, The Prediction of the Relative Stabilities of Isosteric Isomeric Ions and Molecules, „Journal of the American Chemical Society”, 48 (3), 1926, s. 641–651, DOI: 10.1021/ja01414a014 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  24. ↑ Robert Paradowski: A Guggenheim Fellow in Europe during the Golden Years of Physics (1926-1927). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  25. ↑ Modele atomu 3.5. Model Bohra-Sommerfelda. [w:] Strona edukacyjna Narodowego Centrum Badań Jądrowych [on-line]. NCBJ. [dostęp 2017-10-15].
  26. ↑ Dunitz 1997 ↓, s. 226.
  27. ↑ a b Linus Pauling, Edgar Bright Wilson: Introduction to Quantum Mechanics: With Applications to Chemistry. McGraw-Hill book company (1935) (Courier Corporation w 2012 i in.), 1935, s. ss 468. ISBN 0-486-13493-8.
  28. ↑ Salvatore Esposito, Adele Naddeo, The Genesis of the Quantum Theory of the Chemical Bond, „Advances in Historical Studies”, 03 (05), 2014, s. 229–257, DOI: 10.4236/ahs.2014.35020 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  29. ↑ Dunitz 1997 ↓, s. 230.
  30. ↑ Dunitz 1997 ↓, s. 226–227.
  31. ↑ Linus Pauling, The theoretical prediction of the physical properties of many electron atoms and ions. Mole refraction, diamagnetic susceptibility, and extension in space, „Proceedings of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical and Physical Character”, 114 (767), 1927, s. 181–211, DOI: 10.1098/rspa.1927.0035, JSTOR: 94742 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  32. ↑ a b c Robert Paradowski: Early Career at the California Institute of Technology (1927-1930). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  33. ↑ Linus. Pauling, The Application of the Quantum Mechanics to the Structure of the Hydrogen Molecule and Hydrogen Molecule-Ion and to Related Problems., „Chemical Reviews”, 5 (2), 1928, s. 173–213, DOI: 10.1021/cr60018a003 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  34. ↑ a b Linus. Pauling, The nature of the chemical bond. Application of results obtained from the quantum mechanics and from a theory of paramagnetic susceptibility to the structure of molecules, „Journal of the American Chemical Society”, 53 (4), 1931, s. 1367–1400, DOI: 10.1021/ja01355a027 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  35. ↑ a b c d e f Robert Paradowski: Pauling’s Great Years of Achievement in Structural Chemistry, Part 1 (1931-1932). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  36. ↑ American Chemical Society, Prize for meritorious work in pure chemistry, [A. C. Langmuir Prize Certificate]. [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. Oregon State University Libraries, September 2, 1931. [dostęp 2018-02-10]. (ang.).
  37. ↑ Dunitz 1997 ↓, s. 227–228.
  38. ↑ Linus Pauling, Albert Tyler, „Developmental Biology”, 21 (1–2), 1970, iii–v, DOI: 10.1016/0012-1606(70)90056-4 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  39. ↑ Linus Pauling, Goudsmit Samuel, The Structure Of Line Spectra, Mcgraw Hill Book Company Inc., 1930 [dostęp 2021-10-12].
  40. ↑ Linus Pauling, The nature of the chemical bond. IV. The energy of single bonds and the relative electronegativity of atoms, „Journal of the American Chemical Society”, 54 (9), 1932, s. 3570–3582, DOI: 10.1021/ja01348a011 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  41. ↑ a b c Robert Paradowski: Pauling’s Great Years of Achievement in Structural Chemistry, Part 2 (1933-1935). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  42. ↑ Linus Pauling: The Nature of the Chemical Bond and the Structure of Molecules and Crystals: An Introduction to Modern Structural Chemistry (informacje bibliograficzne). Cornell University Press, 1960.
  43. ↑ a b Dunitz 1997 ↓, s. 227, 235.
  44. ↑ a b Robert B. Corey 1897-1971 ; Robert Corey Papers, 1924-1965. [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. Oregon State University Libraries. [dostęp 2017-11-04]. (ang.).
  45. ↑ 4.1.Hierarchiczna budowa białek. [w:] Skrypt AMU, Bioinformatyka [on-line]. AMU. [dostęp 2017-10-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-17)].
  46. ↑ a b c Robert Paradowski: Pauling’s Increasing Involvement in Molecular Biology (1936-1939). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  47. ↑ Seymour S. Cohen: Alfred Ezra Mirsky ; October 17, 1900–June 19, 1974. [w:] 322-333 [on-line]. [dostęp 2017-11-03]. (ang.).
  48. ↑ A.E. Mirsky, L. Pauling, On the Structure of Native, Denatured, and Coagulated Proteins, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 22 (7), 1936, s. 439–447, DOI: 10.1073/pnas.22.7.439, PMID: 16577722, PMCID: PMC1076802 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  49. ↑ a b c d Robert Paradowski: The War Years, Part 1 (1940-1942). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  50. ↑ S.H. Bauer, Linus Pauling, The Structure of the Pentaborane B 5 H 9, „Journal of the American Chemical Society”, 58 (12), 1936, s. 2403–2407, DOI: 10.1021/ja01303a011 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  51. ↑ A Theory of the Structure and Process of Formation of Antibodies. [w:] Special Collections & Archives Research Center, Manuscript Notes and Typescripts [on-line]. Oregon State University Libraries, 1940-07-27. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  52. ↑ Wynik wyszukiwania dla: Campbell DH, Pauling L. [w:] PubMed [on-line]. US National Library of Medicine. [dostęp 2017-11-07].
  53. ↑ a b The Serological Properties of Simple Substances. [w:] Oregon State University Libraries ; Special Collections & Archives Research Center ; The Pauling Blog [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  54. ↑ a b The Linus Pauling Papers; Biographical Information; Brief Chronology. [w:] Profiles [on-line]. U.S. National Library of Medicine; National Institutes of Health, Department of Health & Human Services. [dostęp 2017-11-05]. (ang.).
  55. ↑ The Production of Antibodies in vitro, 1942. [w:] Special Collections & Archives Research Center, Manuscript Notes and Typescripts [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  56. ↑ a b L. Pauling, D.H. Campbell, The manufacture of antibodies in vitro, „The Journal of Experimental Medicine”, 76 (2), 1942, s. 211–220, DOI: 10.1084/jem.76.2.211, PMID: 19871230, PMCID: PMC2135224 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  57. ↑ O.T. Avery, C.M. Macleod, M. McCarty, Studies on the chemical nature of the substance inducing transformation of pneumococcal types. Induction of transformation by a desoxyribonucleic acid fraction isolated from Pneumococcus type III, „The Journal of Experimental Medicine”, 79 (2), 1944, s. 137–158, DOI: 10.1084/jem.79.2.137, PMID: 19871359, PMCID: PMC2135445 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  58. ↑ Edward B. Lewis: Alfred Henry Sturtevant ; November 21, 1891–April 5, 1970. [w:] Biographical Memoirs V.73 [on-line]. National Academies Press, 1998. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  59. ↑ a b Robert Paradowski: The War Years, Part 2 (1943-1945). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  60. ↑ a b Linus Carl Pauling: A Biographical Timeline. [w:] OSU Linus Pauling Institute Micronutrient Research for Optimum Health [on-line]. [dostęp 2013-11-20]. (ang.).
  61. ↑ Linus Pauling: Atomic Energy and World Government. [w:] Manuscript Notes and Typescripts; Speech sponsored by the Hollywood Independent Citizens Committee for the Arts, Sciences and Professions, Hollywood, California [on-line]. Special Collections & Archives Research Center, OSU Libraries, November 30, 1945. s. 1–5. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  62. ↑ House Un-American Activities Committee (HUAC). [w:] The Sixties: Moments in Time [on-line]. Oregon Public Broadcasting. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  63. ↑ Emergency Committee of Atomic Scientists list of trustees. [w:] Special Collections & Archives Research Center, Published Papers and Official Documents [on-line]. Oregon State University Libraries, 1946. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  64. ↑ a b c Robert Paradowski: The Postwar Years, Part 1 (1946-1947). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  65. ↑ Linus Pauling; Associated: George Beadle, Karl Landsteiner, Max Delbrück, Thomas Hunt Morgan, Wendell M. Stanley, Gregor Mendel, Fritz Breinl, Felix Haurowitz, Jerome Alexander, Stuart Mudd, Albert Tyler, Frank Rattray Lillie, Frederick Ernest King, Sir Jessie Boot i in: Molecular Architecture and the Processes of Life. [w:] Special Collections & Archives Research Center ; Published Papers and Official Documents ; Twenty-First Sir Jesse Boot Foundation Lecture [on-line]. Oregon State University Libraries, 1948-05-28. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  66. ↑ Robert Paradowski: The Postwar Years, Part 2 (1948-1949). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  67. ↑ a b c d e f Robert Paradowski: Proteins, Passports, and the Prize (1950-1954). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  68. ↑ a b Linus Pauling and the Race for DNA: A Documentary History. Archives Research Center – Oregon State University. [dostęp 2018-02-13].
  69. ↑ Linus Pauling, Robert B. Corey, A Proposed Structure For The Nucleic Acids, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 39 (2), 1953, s. 84–97, PMCID: PMC1063734 (ang.).
  70. ↑ Linus Pauling: General Chemistry. Courier Corporation, 2014-11-24, s. ss 992.
  71. ↑ Wyniki dla zapytania: College Chemistry: An Introductory Textbook of General Chemistry. [w:] Wyszukiwarka books.google.pl [on-line]. [dostęp 2017-11-07].
  72. ↑ Linus Pauling: The H-Bomb or Peace. [w:] Speech sponsored by the National Council of the Arts, Sciences and Professions, New York [on-line]. Special Collections & Archives Research Center, Oregon State University Libraries, February 13, 1950. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  73. ↑ Linus Pauling: Open Letter to President Truman. [w:] Published Papers and Official Documents ; The writers of this open letter urge President Truman to pursue arms control and friendly relations with the Soviet Union [on-line]. Special Collections & Archives Research Center, Oregon State University Libraries, February 9, 1950. [dostęp 2017-11-07]. (ang.).
  74. ↑ a b c d Linus Carl Pauling (1901-1994). [w:] Strona internetowa National Science Foundation [on-line]. [dostęp 2017-11-06]. (ang.).
  75. ↑ Linus Pauling: No More War!. Dodd Mead (first published January 1st 1958), January 1st 1983. ISBN 0-396-08157-6.
  76. ↑ Linus Pauling Biographical Timeline. [w:] About the Linus Pauling Institute [on-line]. Oregon State University, Linus Pauling Science Center. [dostęp 2017-11-06]. (ang.).
  77. ↑ a b Robert Paradowski: Increasing Involvement in World Peace, Part 1 (1955-1958). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  78. ↑ a b Robert Paradowski: Increasing Involvement in World Peace, Part 2 (1959-1963). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  79. ↑ Traktat o całkowitym zakazie prób jądrowych, Nowy Jork, 10 września 1996 ; Ustawa z 22 stycznia 1999 r. o ratyfikacji traktatu o całkowitym zakazie prób jądrowych z 10 września 1996 r. (DzU z 1999 r., nr 15, poz. 136); dokument udostępniony dzięki uprzejmości Ośrodka Upowszechniania Międzynarodowego Prawa Humanitarnego Biura Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża, www.pck.org.pl.
  80. ↑ Emile Zuckerkandl, Linus B. Pauling: Molecular disease, evolution, and genetic heterogeneity. W: Horizons in Biochemistry. M. Kasha B. Pullman (red.). Nowy Jork: Academic Press, 1962, s. 189–225.
  81. ↑ scarc: Pauling, Zuckerkandl and the Molecular Clock. [w:] Oregon State University Libraries > The Pauling Blog [on-line]. paulingblog.wordpress.com, April 19, 2017. [dostęp 2018-02-11]. (ang.).
  82. ↑ Robert Paradowski: The Center for the Study of Democratic Institutions (1964-1967). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  83. ↑ Linus Pauling: Nature of the Iron-Oxygen Bond in Oxyhaemoglobin. [w:] Special Collections & Archives Research Center; Manuscript Notes and Typescripts [on-line]. Oregon State University Libraries, May 27, 1964. [dostęp 2017-11-08]. (ang.).
  84. ↑ L. Pauling, Magnetic properties and structure of oxyhemoglobin, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 74 (7), 1977, s. 2612–2613, DOI: 10.1073/pnas.74.7.2612, PMID: 268611, PMCID: PMC431209 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  85. ↑ Mineralogy – Pauling’s Rules. [w:] Lecture Notes [on-line]. Clark Science Center. [dostęp 2017-11-08]. (ang.).
  86. ↑ 7. Reguły Paulinga. [w:] Wykład 1 Wprowadzenie do chemii krzemianów [on-line]. AGH, Katedra Chemii Krzemianów i Związków Wielkocząsteczkowych. [dostęp 2017-11-08].
  87. ↑ a b Robert Paradowski: The University of California, San Diego (1968-1969). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  88. ↑ a b Robert Paradowski: Stanford University (1969-1972). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  89. ↑ Arthur Brouhard Robinson. [w:] The Washington Times [on-line]. web.archive.org. [dostęp 2017-11-08]. (ang.).
  90. ↑ a b c Robert Paradowski: An Institute for Science and Orthomolecular Medicine, Part 2 (1978-1981). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  91. ↑ David Hawkins, Linus Pauling: Orthomolecular Psychiatry: Treatment of Schizophrenia. W.H. Freeman, 1973. ISBN 0-7167-0898-1.
  92. ↑ David Hawkins: The Informed Vision: Essays on Learning and Human Nature. Agathon, 1974. ISBN 0-8052-3529-9.
  93. ↑ a b c d Robert Paradowski: An Institute for Science and Orthomolecular Medicine, Part 1 (1973-1977). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  94. ↑ Linus Pauling, Vitamin C the Common Cold and the Flu, W.H. Freeman, OCLC 7243501 (ang.).
  95. ↑ E. Cameron, L. Pauling, Supplemental ascorbate in the supportive treatment of cancer: reevaluation of prolongation of survival times in terminal human cancer, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 75 (9), 1978, s. 4538–4542, DOI: 10.1073/pnas.75.9.4538, PMID: 279931, PMCID: PMC336151 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  96. ↑ a b San Jose Mercury: Ava Pauling, 77, wife of scientist. [w:] Special Collections & Archives Research Center, Newspaper Clippings; Obituaries [on-line]. Oregon State University Libraries, December 8, 1981. [dostęp 2017-11-08]. (ang.).
  97. ↑ a b News Service Media Release. [w:] International Society for Orthomolecular Medicine and the Orthomolecular Medicine [on-line]. [dostęp 2017-11-08]. (ang.).
  98. ↑ Redakcja MedOnet, Los Angeles Times: Witamina C dzieli onkologów. [dostęp 2017-11-08].
  99. ↑ Julie Stratton, Marshall Godwin, The effect of supplemental vitamins and minerals on the development of prostate cancer: a systematic review and meta-analysis, „Family Practice”, 28 (3), 2011, s. 243–252, DOI: 10.1093/fampra/cmq115, PMID: 21273283 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  100. ↑ Goran Bjelakovic i inni, Antioxidant supplements for prevention of mortality in healthy participants and patients with various diseases, „Cochrane Database of Systematic Reviews”, 2012 (3), 2012, DOI: 10.1002/14651858.CD007176.pub2, PMID: 22419320, PMCID: PMC8407395 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  101. ↑ Lauren Rouleau i inni, Synergistic effects of ascorbate and sorafenib in hepatocellular carcinoma: New insights into ascorbate cytotoxicity, „Free Radical Biology & Medicine”, 95, 2016, s. 308–322, DOI: 10.1016/j.freeradbiomed.2016.03.031, PMID: 27036367, PMCID: PMC4867251 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  102. ↑ L. Pauling, Resonance of an unshared electron pair between two atoms connected by a single bond, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 80 (12), 1983, s. 3871–3872, DOI: 10.1073/pnas.80.12.3871, PMID: 16593329, PMCID: PMC394156 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  103. ↑ Robert Paradowski: The Years Alone: Pauling after the Death of Ava Helen, Part 1 (1982-1988). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  104. ↑ a b c Robert Paradowski: The Years Alone: Pauling after the Death of Ava Helen, Part 2 (1989-1994). [w:] Special Collections & Archives Research Center [on-line]. OSU Libraries. [dostęp 2017-10-17]. (ang.).
  105. ↑ Search results Linus+Pauling. [w:] Baza PMC NCBI [on-line]. [dostęp 2017-10-21].
  106. ↑ a b 11. Science. 1923-19941. The Structure of Crystals; Assorted Structural Chemistry. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  107. ↑ Ava Helen and Linus Pauling Papers, 1873-2013; 11. Science, 1923-1994. [w:] Special Collections & Archives Research Center OSU [on-line]. Oregon State University, Corvallis. [dostęp 2017-10-21].
  108. ↑ Chemia strukturalna i krystalografia. [w:] Program konferencji naukowej [on-line]. Polskie Towarzystwo Chemiczne, sierpień 2016. [dostęp 2017-11-04].
  109. ↑ 11. Science. 1923-19941. 2. Quantum Mechanics. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  110. ↑ 11. Science. 1923-19941. 3. The Nature of the Chemical Bond. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  111. ↑ Pauling, Linus Carl. W: Wielka Encyklopedia Powszechna PWN. T. 8: Nomo-Polsc. Warszawa: PWN, 1968.
  112. ↑ 11. Science. 1923-1994 4. The Structure of Quasicrystals; Superconductivity. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  113. ↑ 11. Science. 1923-1994 5. Electron Theory; the Structure of Metals and Intermetallic Compounds. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  114. ↑ 11. Science. 1923-19941. 6. The Structure and Properties of Proteins, including Hemoglobin; The Nature of Sickle Cell Anemia. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  115. ↑ 11. Science. 1923-19941. 7. The Structure of Antibodies and Antigens; the Nature of Serological Reactions. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  116. ↑ 11. Science. 1923-19941. 8. Biological Specificity. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  117. ↑ 11. Science. 1923-19941. 9. The Nucleic Acids; the Structure of Atomic Nuclei. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  118. ↑ Linus Pauling, The Close-packed-spheron Model of Atomic Nuclei and Its Relation to the Shell Model, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 54 (4), 1965, s. 989–994, DOI: 10.1073/pnas.54.4.989, PMID: 16578621, PMCID: PMC219778.
  119. ↑ 11. Orthomolecular Medicine. [w:] Special Collections & Archives, Research Center Oregon State University Libraries [on-line]. OSU. [dostęp 2017-10-22]. (ang.).
  120. ↑ L. Pauling i inni, On the orthomolecular environment of the mind: orthomolecular theory, „The American Journal of Psychiatry”, 131 (11), 1974, s. 1251–1267, DOI: 10.1176/ajp.131.11.1251, PMID: 4608217 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  121. ↑ L. Pauling, R.B. Corey, H.R. Branson, The structure of proteins: Two hydrogen-bonded helical configurations of the polypeptide chain, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 37 (4), 1951, s. 205–211, DOI: 10.1073/pnas.37.4.205, PMID: 14816373, PMCID: PMC1063337 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  122. ↑ The Publications of Professor Linus Pauling, 2. Publications. 1920–1998, undated; Archiwum OSU Oregon State.
  123. ↑ Pauling’s Theory of Sickle Cell Anemia. [w:] The Pauling Blog [on-line]. 2008-12-11. [dostęp 2017-11-06].
  124. ↑ Linus Pauling i inni, A Molecular Disease, „Research at the California Institute of Technology” (13), październik 1950 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  125. ↑ E. Zuckerkandl, L. Pauling, Molecules as documents of evolutionary history, „Journal of Theoretical Biology”, 8 (2), 1965, s. 357–366, DOI: 10.1016/0022-5193(65)90083-4, PMID: 5876245 [dostęp 2021-10-12] (ang.).
  126. ↑ Pauling: 1940 ; Indirect template theories. W: Arthur M. Silverstein: A History of Immunology. Elsevier Inc., 1989, 2009, s. 52–59. ISBN 978-0-12-370586-0.
  127. ↑ Katarzyna Janda, Magdalena Kasprzak, Jolanta Wolska, Witamina C – budowa, właściwości, funkcje i występowanie, „Pomeranian Journal of Life Sciences”, 61 (4), 2015, s. 419–425.
  128. ↑ a b L. John Hoffer i inni, High-dose intravenous vitamin C combined with cytotoxic chemotherapy in patients with advanced cancer: a phase I-II clinical trial, „PLoS One”, 10 (4), 2015, e0120228, DOI: 10.1371/journal.pone.0120228, PMID: 25848948, PMCID: PMC4388666 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  129. ↑ Carmel Jacobs i inni, Is there a role for oral or intravenous ascorbate (vitamin C) in treating patients with cancer? A systematic review, „The Oncologist”, 20 (2), 2015, s. 210–223, DOI: 10.1634/theoncologist.2014-0381, PMID: 25601965, PMCID: PMC4319640 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  130. ↑ José Salavert i inni, Association Between Vitamin D Status and Schizophrenia: A First Psychotic Episode Study, „The Journal of Nervous and Mental Disease”, 205 (5), 2017, s. 409–412, DOI: 10.1097/NMD.0000000000000670, PMID: 28406840 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  131. ↑ Bing Cao i inni, Lower folate levels in schizophrenia: A meta-analysis, „Psychiatry Research”, 245, 2016, s. 1–7, DOI: 10.1016/j.psychres.2016.03.003, PMID: 27521746 [dostęp 2021-10-09] (ang.).
  132. ↑ Journal of Orthomolecular Medicine. [w:] Strona internetowa [on-line]. International Society for Orthomolecular Medicine. [dostęp 2017-11-09]. (ang.).
  133. ↑ Clinics. [w:] Orthomolecular.org ; Therapeutic Nutrition Based Upon Biochemical Individuality [on-line]. Medical, Research and Educational Organization. [dostęp 2017-11-09]. (ang.).
  134. ↑ Linus Pauling – Facts. [w:] The Nobel Peace Prize 1962 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2017-10-15]. (ang.).; Linus Pauling – Biographical.; Science and Peace. [w:] Nobel Lecture [on-line]. December 11, 1963.
  135. ↑ Linus Pauling; Awards, Honors and Medals, [w:] Special Collections & Archives Research Center [online], OSU Libraries [dostęp 2017-10-23] (ang.).
  136. ↑ ACS President: Linus Pauling (1901-1994); Major Awards and Honors. [w:] Strona internetowa American Chemical Society [on-line]. ACS. [dostęp 2017-10-28]. (ang.).
  137. ↑ pauling, Linus Carl, [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [online], PAN [dostęp 2021-10-09].

Bibliografia

edytuj
  • Jack D. Dunitz: Linus Carl Pauling, February 28, 1901 – August 19, 1994. W: Biographical Memoirs. Washington D.C.: National Academies Press, 1997, s. 219–261.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Linus_Pauling&oldid=75017942”