Granulit

Granulit, Leptynit – skała metamorficzna powstała na skutek przeobrażenia arkozy w warunkach metamorfizmu regionalnego. Zbudowana z drobnych ziarenek kwarcu, skaleni alkalicznych, granatów i ubogich w miki amfiboli^[1]. Nazwa pochodzi od częstego wykształcenia granoblastycznego (F. Weiss, 1803). W literaturze fachowej granulit określany jest nieraz jako leptynit.

Skład mineralny

Skalenie potasowe, plagioklazy, kwarc, pirop, almandyn, enstatyt, diopsyd, kyanit, silimanit, rutyl, ilmenit, korund, spinel, biotyt, hornblenda.

Cechy zewnętrzne

Barwa biała, szara, różowawa. Przełam nierówny, ziarnisty. Foliacja słabo zaznaczona, podkreślona smugami wzbogaconymi w granaty, kyanit i biotyt. W odsłonięciach widoczna charakterystyczna podzielność kostkowa.

Budowa wewnętrzna

Struktura granoblastyczna, granofelsowa (ziarnista), gnejsowa, porfiroblastyczna, tekstura zbita, kierunkowa lub bezładna.

Powstawanie

W środowisku bezwodnym, w strefach głębokiego metamorfizmu (strefa kata) – facja granulitowa^[2]. W wyniku przeobrażeń obojętnych skał magmowych głębinowych (dioryt, gabro), kwaśnych i zasadowych wylewnych skał magmowych oraz osadowych (arkoza, szarogłaz, mułowce, tufy i tufity).

Występowanie

Granulity należą do skał rzadkich, pojawiają się tylko w niektórych rejonach Ziemi, szczególnie w obrębie starych kontynentalnych platform prekambryjskich, oraz w strefach korzeniowych łańcuchów górskich.

W Polsce: Zagórze Śląskie, Bystrzyca Górna (Góry Sowie), Stary Gierałtów (Masyw Śnieżnika), w krystalicznym podłożu Suwalszczyzny i Mazur (stwierdzone wierceniami).

W świecie: Kanada, Grenlandia, Afryka (RPA, Algieria, Uganda), Madagaskar, Australia, Antarktyda, Brazylia, Indie, Sri Lanka, Rosja (Półwysep Kola, Syberia), USA (kompleks Adirondack), Szkocja, Szwajcaria, Czechy (Masyw Czeski), Włochy (Novara).

Zastosowanie

skała o znaczeniu naukowym
materiał okładzinowy

Przypisy

↑ Słownik Encyklopedyczny Geologia. [dostęp 2013-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)].
↑ Poradni Górnika t.1. s. 232.

Bibliografia

Praca zbiorowa, Poradnik Górnika, tom 1, Dział: II, Mineralogia i petrografia, Wyg. Śląsk, Katowice 1972,Nr bibliografii narodowej PB 1927/73, str.232

Linki zewnętrzne

Zdjęcie granulitu. nierzucajkamieniami.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-03-20)].

[sło-1] Słownik Encyklopedyczny Geologia. [dostęp 2013-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)].

[por-2] Poradni Górnika t.1. s. 232.

[1]

[2]