[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Gerald Ford

38. prezydent USA (1974–1977)

Gerald Rudolph Ford Jr., urodzony jako Leslie Lynch King Jr. (ur. 14 lipca 1913 w Omaha, zm. 26 grudnia 2006 w Rancho Mirage) – amerykański polityk, działacz Partii Republikańskiej, wieloletni członek Kongresu Stanów Zjednoczonych, 38. prezydent Stanów Zjednoczonych i 40. wiceprezydent. Ford był pierwszym amerykańskim wiceprezydentem nominowanym w wyniku zastosowania 25. poprawki do Konstytucji i jedynym jak dotąd sprawującym urzędy zarówno wiceprezydenta, jak i prezydenta nie z wyboru, ale z nominacji. Przed objęciem prezydentury i wiceprezydentury przez 25 lat reprezentował stan Michigan w Izbie Reprezentantów.

Gerald Ford
Ilustracja
Gerald Ford (1974)
Pełne imię i nazwisko

Gerald Rudolph Ford Jr.

Imię i nazwisko po urodzeniu

Leslie Lynch King Jr.

Data i miejsce urodzenia

14 lipca 1913
Omaha

Data i miejsce śmierci

26 grudnia 2006
Rancho Mirage

38. prezydent Stanów Zjednoczonych
Okres

od 9 sierpnia 1974
do 20 stycznia 1977

Przynależność polityczna

Partia Republikańska

Pierwsza dama

Elizabeth Bloomer

Wiceprezydent

Nelson Rockefeller

Poprzednik

Richard Nixon

Następca

Jimmy Carter

40. wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
Okres

od 6 grudnia 1973
do 9 sierpnia 1974

Poprzednik

Spiro T. Agnew

Następca

Nelson Rockefeller

Faksymile
Odznaczenia
Congressional Gold Medal
Prezydencki Medal Wolności (Stany Zjednoczone) Medal Kampanii Amerykańskiej (USA) Medal Kampanii Azji-Pacyfiku (USA) Medal Zwycięstwa w II Wojnie Światowej (USA) Golden Pheasant Award Order Krzyża Ziemi Maryjnej I Klasy (Estonia)
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Dzieciństwo i młodość

edytuj

Gerald Ford urodził się jako Leslie Lynch King Jr. 14 lipca 1913 roku w Omaha[1]. Jego matką była Dorothy Gardner, która po rozwodzie z biologicznym ojcem przyszłego prezydenta, w 1915 roku wyszła za mąż za Geralda Forda Sr.[1] Ojczym nadał przyszłemu prezydentowi swoje imię i nazwisko – Gerald Rudolph Ford Jr.[1]. Szkołę średnią ukończył w 1931 roku w Grand Rapids, a następnie wstąpił na University of Michigan w Ann Arbor[1]. W latach 1935–1941 studiował prawo na Uniwersytecie Yale[2]. W czasach studenckich był wyróżniającym się graczem futbolu amerykańskiego i miał propozycję przejścia na zawodowstwo[2].

Po uzyskaniu dyplomu rozpoczął praktykę adwokacką w Grand Rapids[2]. W kwietniu 1942 został powołany do służby w Marynarce Wojennej i udał się na szkolenie do Annapolis[2]. Wysłano go na front na południowym Pacyfiku, gdzie 18 grudnia 1944 roku otarł się o śmierć, gdy tajfun zaatakował flotę[2]. W trakcie służby uzyskał stopień porucznika[2]. Po zakończeniu II wojny światowej zainteresował się polityką[2].

Kariera polityczna

edytuj

W 1948 roku skutecznie kandydował do Izby Reprezentantów, z ramienia Partii Republikańskiej[2]. Jego okręg wyborczy tradycyjnie sprzyjał republikanom, dlatego z łatwością wygrywał kolejne wybory i zasiadał w izbie niższej do 1973 roku[2]. Jego marzeniem było zostanie spikerem Izby, co nigdy się nie spełniło[3]. Pełnił różne funkcje – m.in. był członkiem Komisji Wydatków i Republikańskiej Komisji Konferencyjnej[3]. Jego obowiązkowość sprawiła, że frekwencja obecności na posiedzeniach przekraczała 90%[3].

W 1963 roku prezydent Lyndon B. Johnson mianował Forda członkiem komisji Warrena, która miała ustalić sprawców zamachu na Kennedy’ego[3]. Dwa lata później Ford, wspólnie z Johnem Stilesem, wydał książkę o Lee Oswaldzie zatytułowaną „Portret zamachowca” (Portrait of the Assassin)[3]. Także w 1965 roku Ford został mianowany liderem mniejszości w Izbie Reprezentantów[3].

Gdy w 1973 roku wiceprezydent Spiro T. Agnew został oskarżony o łapownictwo i ustąpił z urzędu, Richard Nixon musiał powołać jego następcę[3]. Rozważał wówczas kandydatury Nelsona Rockefellera, Ronalda Reagana i Johna Conally’ego[3]. Jednak jego doradcy i bossowie partyjni stwierdzili, że jedynie Ford ma szanse na uzyskanie aprobaty Kongresu[3]. W wyniku tego Nixon powołał go na urząd drugiej osoby w państwie 12 października 1973 roku[3]. Ford został zaprzysiężony 6 grudnia[3]. Kiedy w wyniku afery Watergate Richard Nixon sam musiał ustąpić z urzędu, 9 sierpnia 1974 roku, Ford został jego następcą[4].

Prezydentura

edytuj

W nowym gabinecie, prezydent utrzymał Henry’ego Kissingera na stanowisku sekretarza stanu oraz Alexandra Haiga jako szefa personelu Białego Domu[4]. Na stanowisko wiceprezydenta powołał Nelsona Rockefellera, czemu niechętni byli zarówno konserwatyści, jak i liberałowie[4]. Ponieważ jego osoba nie budziła zaufania w Kongresie, dopiero 19 grudnia 1974 udało się uzyskać poparcie i go zaprzysiężyć[5].

Jedną z pierwszych inicjatyw Forda było ogłoszenie nadzwyczajnego aktu łaski wobec Richarda Nixona 8 września 1974 roku[5]. Spowodowało to masowe protesty w społeczeństwie amerykańskim[5]. Wskaźnik poparcia dla prezydenta, publikowany przez Instytut Gallupa, spadł o 21%[5]. Panowało bowiem przekonanie, że Nixon porozumiał się z Fordem, że ustąpi z urzędu w zamian za amnestię[5]. W październiku prezydent stawił się w Izbie Reprezentantów, na wezwanie Podkomisji Sprawiedliwości Kryminalnej, gdzie zapewnił, że żadnej umowy z Nixonem nie zawierał[6]. Ponadto zalecił wypłacenie swojemu poprzednikowi 850 tysięcy dolarów kosztu przejścia na emeryturę, jednak wobec protestów, Kongres obniżył tę kwotę do 200 tysięcy[6].

 
Ford z rodziną w Gabinecie Owalnym (1974)

Gdy prezydent objął swój urząd, sytuacja gospodarcza w Stanach Zjednoczonych była zła – kilkunastoprocentowa inflacja, rosnące bezrobocie i upadający przemysł[7]. Ponadto wartość akcji na giełdach spadała[7]. Ponieważ Ford uważał wysoki wskaźnik inflacji za największy problem, wprowadził górną granicę wydatków federalnych (300 miliardów) i podwyższył podatki od korporacji (o 5 miliardów)[8]. Program ten, ogłoszony 8 października 1974 był zwany „Walcz z inflacją teraz” (Whip Inflation Now)[8]. Zdominowany przez demokratów Kongres, odrzucił jednak propozycję podwyżki podatków[8].

Drugim problemem wewnętrznym był kryzys energetyczny[9]. USA importowało ropę naftową z zagranicy, gdyż było to tańsze i oszczędzało narodowe zasoby[7]. Jednakże państwa OPEC podniosły ceny, przez co sprowadzanie jej stało się mniej opłacalne[7]. Z tego powodu, w lutym 1975 roku Ford zadeklarował opodatkowanie każdej importowanej baryłki, kwotą 3 dolarów[9]. Dodatkowo prezydent powołał Energy Independence Authority, z budżetem 100 miliardów dolarów, mającą dopilnować samowystarczalności energetycznej[9]. Większość działań prezydenta była deprecjonowana przez Kongres[9].

Dodatkowym elementem recesji gospodarczej była wizja bankructwa Nowego Jorku[10]. Deficyt budżetowy miasta wynosił 120 milionów dolarów, a na spłacenie zobowiązań i funkcjonowanie potrzebował 750 milionów[10]. Banki odmówiły udzielenia pożyczki, więc burmistrz Abraham Beame zwrócił się do prezydenta[10]. Ponieważ Nowym Jorkiem zarządzali demokraci, Ford także nie zgodził się na pomoc federalną[10]. Władze miasta podwyższyły podatki i wypuściły dużą ilość obligacji komunalnych[10]. Dzięki wpływom nowojorczyka Nelsona Rockefellera i sekretarza skarbu Williama Simona, pod koniec listopada 1975 roku, Ford zgodził się na udzielenie miastu pożyczki w wysokości 2,3 miliarda dolarów[11].

Działania Forda przyniosły pewien efekt, gdyż w 1976 roku inflacja spadła, choć bezrobocie nadal utrzymywało się na wysokim poziomie[11]. Przed wyborami prezydenckimi zaproponował zmniejszenie wydatków społecznych, kosztem zbrojeniowych, ograniczenie zasiłków dla bezrobotnych i odrzucenie systemu powszechnych ubezpieczeń zdrowotnych[11].

 
Ford z George’em Harrisonem i Ravim Shankarem (1974)

W 1975 roku dokonał kilku zmian w gabinecie: nowym sekretarzem obrony został Donald Rumsfeld, w miejsce Jamesa Schlesingera, natomiast nowym doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego mianowano generała Brenta Scowcrofta[12]. Dodatkowo szefem CIA został dotychczasowy szef misji łącznikowej w Chinach – George H.W. Bush[12].

W dziedzinie polityki zagranicznej prezydent planował kontynuowanie polityki odprężenia w relacjach ze Związkiem Radzieckim[13]. W 1974 roku minister spraw zagranicznych ZSRR Andriej Gromyko wizytował w Waszyngtonie, a sekretarz stanu USA, Henry Kissinger – w Moskwie[13]. W dniach 23–24 listopada tego roku we Władywostoku, doszło do spotkania Forda z I sekretarzem KPZR Leonidem Breżniewem[13]. Spotkanie dotyczyło redukcji zbrojeń i podpisania ewentualnej kontynuacji układu SALT I[13]. W celu ograniczenia wyścigu zbrojeniowego, ustalono pułap maksymalnej liczby nosicieli głowic atomowych na 3000 i rakiet wielogłowicowych na 1320[13].

Udział Stanów Zjednoczonych w wojnie wietnamskiej dobiegł końca, jednak w kwietniu Ford zawnioskował o wyasygnowanie 720 milionów dolarów na pomoc militarną i 250 milionów – na pomoc gospodarczo-humanitarną[14]. Wietnam Południowy upadł 30 kwietnia, jeszcze zanim Kongres zdołał rozpatrzyć wniosek Forda[14]. Równolegle w Kambodży doszli do władzy Czerwoni Khmerzy[14]. 12 maja nowe władze zatrzymały okręt amerykański „Mayaguez”, który naruszył wody terytorialne Kambodży, w wyniku czego Ford zadeklarował wysłanie wojsk w celu odbicia załogi[14]. Personel statku został zwolniony, jednak mimo to samoloty amerykańskie zbombardowały terytorium Kambodży, a marines wkroczyli na wyspę, gdzie rzekomo znajdowała się załoga statku[14]. Prasa i władza ustawodawcza atakowały zwierzchnika sił zbrojnych za tę interwencję, jednak opinia publiczna odniosła się do tego bardziej przychylnie[14].

 
Kissinger, Breżniew, Ford i Gromyko (1975)

Latem 1975 roku udał się w podróż do Europy, gdzie wizytował w Polsce, Rumunii i Jugosławii, odlatując potem do Helsinek, gdzie podpisał akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie[15]. Dokument ten zawierał uzgodnienia takie jak: nienaruszalność granic w Europie, utrzymanie terytorialnego statusu quo, wzmocnienie bezpieczeństwa, a także zapewnienie państw socjalistycznych o rozszerzeniu praw człowieka[16]. Pół roku później Ford udał się do Chińskiej Republiki Ludowej, w ramach kontynuacji nixonowskiego otwarcia na Daleki Wschód[15]. Ford utrzymał kontakty z władzami w Pekinie, jednocześnie popierając Republikę Chińską w dążeniu do niepodległości[15].

W kwestii rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie, Ford oddał pole działania Henry’emu Kissingerowi i jego „dyplomacji częściowych kroków”[15]. Prezydent skłaniał się do uznania Organizacji Wyzwolenia Palestyny za stronę[15]. Początkowe rozmowy zakończyły się fiaskiem, dlatego też na początku czerwca 1975 roku w Salzburgu doszło do spotkania Forda z prezydentem Egiptu Anwarem as-Sadatem[17]. Przed wylotem do Austrii prezydent otrzymał petycję z podpisami 76 senatorów, apelujących o umiar w ustępstwach wobec Egiptu[18]. Na spotkaniu z Sadatem, Ford przyjął proegipską postawę, deklarując pomoc gospodarczą[18]. W trakcie kampanii prezydenckiej w 1976 roku prezydent zaznaczył, że rząd amerykański nie chce narzucać konkretnego rozwiązania konfliktu bliskowschodniego, ani wywierać presji na Izrael w kwestii ustępstw wobec krajów arabskich[18].

W listopadzie 1975 roku Angola przestała być kolonią Portugalii, co postanowiły wykorzystać Stany Zjednoczone[18]. Centralna Agencja Wywiadowcza dokonała tajnej operacji, mającej na celu utworzenie w Angoli proamerykańskiego rządu[19]. Plan ten zakończył się jednak niepowodzeniem[19]. Ponadto CIA brało udział w obaleniu i zamordowaniu prezydenta Chile, Salvadora Allende, a także zwalczała ruch antywojenny w USA[19]. Takie działanie było niezgodne ze statutem wywiadu, który nie może przeprowadzać akcji na terenie USA[19]. Wobec tych naruszeń, utworzono Senacką Komisję ds. Wywiadu, której zadaniami były kontrola i nadzór nad CIA[19].

W 1976 roku odbywały się wybory prezydenckie, w których Ford postanowił ubiegać się o reelekcję[19]. W Partii Republikańskiej, wyzwanie rzucił mu Ronald Reagan, zniesmaczony jego polityką[20]. Ponieważ Reagan chciał nominacji wiceprezydenckiej dla liberała Richarda Schweikera, konserwatywne skrzydło odsunęło się od niego[21]. W wyniku tego, na konwencji partii w Kansas City w sierpniu 1976, nominację uzyskał Ford[21]. Jego rywalem z Partii Demokratycznej został Jimmy Carter, wraz z Walterem Mondale’em[21]. W głosowaniu powszechnym Carter uzyskał 51%, wobec 48% dla Forda[22]. W Kolegium Elektorów demokrata otrzymał 297 głosów, a republikanin – 240[22]. W wyniku tego nowym prezydentem został Carter, którego zaprzysiężono 20 stycznia 1977 roku[22].

 
Ronald Reagan, Nancy Reagan, Gerald Ford i Betty Ford w Gabinecie Owalnym (1981)
 
Ford i Nixon (1982)

Emerytura i śmierć

edytuj

Po opuszczeniu Białego Domu przeniósł się do południowej Kalifornii[22]. Skupił się na pisaniu pamiętników i książek oraz na wykładaniu[22]. W 1982 roku otwarto Bibliotekę Prezydencką Forda w Ann Arbor[23]. W czasach prezydentur Cartera i Reagana, Ford kilkakrotnie służył radą swoim następcom[23]. Zmarł 26 grudnia 2006 roku w Rancho Mirage[24]. 2 stycznia 2007 odbyły się państwowy pogrzeb i nabożeństwa żałobne w Katedrze Narodowej w Waszyngtonie, gdzie po nabożeństwie Ford został pochowany w swoim Muzeum Prezydenckim w Grand Rapids w stanie Michigan[25], i w tym dniu obowiązywała żałoba narodowa w Stanach Zjednoczonych[26].

Życie prywatne

edytuj

Gerald Ford poślubił rozwódkę, Elizabeth Bloomer 15 października 1948 roku[2]. Para miała trzech synów i jedną córkę[2]. Ford należał do Kościoła episkopalnego[1].

Medale, ordery i odznaczenia

edytuj
  • 21 października 1998 – w uznaniu jego oddanej służby publicznej i wybitnego wkładu humanitarnego na rzecz narodu Stanów Zjednoczonych – został uhonorowany Złotym Medalem Kongresu[27]
  • Prezydent Clinton odznaczył Forda Prezydenckim Medalem Wolności w roku 1999 za jego zasługi w gojeniu ran i pogodzeniu narodowym po aferze Watergate.
  • Międzynarodowy port lotniczy w Grand Rapids został nazwany jego imieniem (grudzień 1999).
  • Fundacja im. prezydenta Kennedy’ego odznaczyła go Nagrodą Profilu Odwagi za odwagę, jaką wykazał, przy ułaskawianiu Nixona (2001). Nagrodę wręczał m.in. były krytyk tego posunięcia, senator Ted Kennedy.
  • 22 listopada 2004 roku gubernator stanu Nowy Jork, George Pataki, mianował Forda, wraz z innymi byłymi prezydentami, honorowym członkiem rady ds. odbudowy World Trade Center.
  • Został patronem lotniskowca atomowego USS „Gerald R. Ford” (CVN-78) stanowiącego pierwszą jednostkę typu Gerald R. Ford

W 2018 w filmie Vice w reżyserii Adama McKaya w postać Forda wcielił się Bill Camp[28].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 855.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k Pastusiak 1999 ↓, s. 856.
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Pastusiak 1999 ↓, s. 857.
  4. ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 858.
  5. ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 859.
  6. ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 860.
  7. ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 861.
  8. ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 862.
  9. ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 863.
  10. ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 864.
  11. ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 865.
  12. ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 866.
  13. ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 867.
  14. ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 868.
  15. ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 870.
  16. ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 869.
  17. ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 871.
  18. ↑ a b c d Pastusiak 1999 ↓, s. 872.
  19. ↑ a b c d e f Pastusiak 1999 ↓, s. 873.
  20. ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 874.
  21. ↑ a b c Pastusiak 1999 ↓, s. 875.
  22. ↑ a b c d e Pastusiak 1999 ↓, s. 876.
  23. ↑ a b Pastusiak 1999 ↓, s. 877.
  24. ↑ Gerald Ford, 38th President, Dies at 93. The New York Times. [dostęp 2018-01-02]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  25. ↑ Ford Is Buried After Thousands in Hometown Pay Respects. The New York Times. [dostęp 2022-09-01]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ang.).
  26. ↑ National Day of Mourning for President Gerald R. Ford. The White House. [dostęp 2022-09-01]. (ang.).
  27. ↑ Congressional Gold Medal Recipients. Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2024-06-18]. (ang.).
  28. ↑ Vice w bazie IMDb (ang.)

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gerald_Ford&oldid=75020140”