[go: up one dir, main page]
Wikipedia

Figowiec

Figowiec, fikus (Ficus L.) – rodzaj roślin z rodziny morwowatych (Moraceae), najbardziej zróżnicowany w obrębie rodziny. Obejmuje co najmniej 876 gatunków[4]. Rośliny te występują na wszystkich kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej, przy czym najbardziej zróżnicowane są w Azji południowo-wschodniej, gdzie rośnie ich ok. 550 gatunków, w tym m.in. na Borneo i Nowej Gwinei po 150, w Afryce znanych jest 105 gatunków, a w Ameryce Środkowej ok. 190[5]. Są to rośliny zawierające sok mleczny[6].

Figowiec
Ilustracja
Ficus elastica
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

różowce

Rodzina

morwowate

Rodzaj

figowiec

Nazwa systematyczna
Ficus L.
Sp. Pl. 1059. 1753
Typ nomenklatoryczny

Ficus carica L.[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Morfologia Ficus rubiginosa

Największe znaczenie jako drzewo owocowe ma figowiec pospolity Ficus carica, uprawiany od co najmniej 6 tysięcy lat dla owoców zwanych figami[6]. Także inne gatunki dostarczają jadalnych owoców, wiele gatunków wykorzystywanych jest jako źródło drewna, kauczuku i jako rośliny lecznicze. Liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, w chłodniejszym klimacie jako rośliny doniczkowe lub szklarniowe[7].

Morfologia

edytuj
Pokrój
Duże drzewa (do 30 m wysokości[6]), krzewy, pnącza (w uprawach doniczkowych rośliny zwisające), epifity[8][7]. Często zaczynają rozwój jako epifity tworząc szereg specjalistycznych korzeni – wyrastających w formie kolumn wrastających w podłoże, deskowato spłaszczonych wzmacniających pień oraz czepnych, przymocowujących roślinę do podpory[7].
Liście
Zwykle zimozielone, rzadziej opadające zimą. Skrętoległe, zwykle o blaszce skórzastej, całobrzegiej i błyszczącej na powierzchni, rzadziej klapowane[7][6].
Kwiaty
Drobne, zamknięte niemal całkowicie w obrastającej je osi kwiatostanu, przybierającej w efekcie kształt kulisty do gruszkowatego. Kwiaty są rozdzielnopłciowe a rośliny jednopienne lub dwupienne. Kwiaty męskie składają się z 2–6 działek kielicha i takiej samej liczby pręcików. Żeńskie budowane są przez 5 działek otaczających pojedynczy słupek[7].
Owoce
Drobne niełupki otoczone przez rozrośnięte, mięsiste dno kwiatowe, tworzące specyficzny owocostan zwany figą lub sykonium[9][10]. Wszystkie gatunki figowca zawierają sok mleczny.

Zapylanie

edytuj

Uprawiane odmiany figowca pospolitego mogą wytwarzać figi partenokarpicznie, czyli bez zapylenia[11], podczas gdy w warunkach naturalnych kwiaty figowców zapylane są przez bleskotki z rodziny Agaonidae. Dany gatunek figowca jest zapylany tylko przez jeden lub kilka kryptogatunków owadów[12]. Cykl rozwojowy bleskotek i figowców jest przykładem mutualizmu i skutkiem koewolucji. Larwy bleskotek rozwijają się w żeńskich kwiatach figowca. Samce po wykluciu odnajdują kwiaty z niewyklutymi samicami, które zapładniają, po czym giną wewnątrz figi. U niektórych gatunków nie giną od razu, lecz, wygryzając otwór w ścianie figi, pomagają wydostać się z niej samicom. Samice, uprzednio zapłodnione, wydostają się z zalążni kwiatów żeńskich, którymi się żywiły i przechodzą do kwiatów męskich, zbierając pyłek do swoich kieszeni pyłkowych. Po zgromadzeniu pyłku samice opuszczają rodzimą figę i poszukują innych fig właściwego gatunku, posiadających dojrzałe do zapylenia kwiaty żeńskie. Światło otworu kwiatostanu (figi), przez który samice bleskotek dostają się do jego wnętrza jest na tyle wąskie, że przeciskanie się przezeń skutkuje oderwaniem skrzydeł i innych wystających elementów ciała. Zaczopowanie otworu fragmentami ciała bleskotek utrudnia penetrację figi przez inne zwierzęta roślinożerne. Samice bleskotek wewnątrz figi zapylają kwiaty żeńskie i składają w nich jaja. Zwykle nie udaje im się złożyć jaj we wszystkich zapylonych kwiatach, przez co larwy zjadają jedynie część nowo powstałych owoców. W sytuacji, gdy liczba owoców zasiedlonych przez larwy jest zbyt duża (w kategoriach strategii stabilna ewolucyjnie), a więc liczba owoców, które wydadzą nasiona jest mała, roślina może taką figę odrzucić, nie inwestując w jej rozwój. W takiej sytuacji samica bleskotki po złożeniu jaj ginie wewnątrz figi. Sytuacja u figowców dwupiennych jest podobna, ale odmienna. U gatunków tych wytwarzane są bądź figi żeńskie, bądź męskie. Te ostatnie zawierają jednak oprócz kwiatów męskich kwiaty pseudożeńskie, które są wykorzystywane przez bleskotki do składania jaj i rozwoju larw, podczas gdy jaja złożone w figach żeńskich nie rozwijają się[13].

Systematyka

edytuj
Synonimy

Bosscheria de Vriese & Teijsm., Caprificus Gasp., Covellia Gasp., Cystogyne Gasp., Dammaropsis Warb., Erythrogyne Gasp., Galoglychia Gasp., Gonosuke Raf., Macrophthalmia Gasp., Mastosuke Raf., Necalistis Raf., Oluntos Raf., Pella Gaertn., Perula Raf., Pharmacosycea Miq., Pogonotrophe Miq., Rephesis Raf., Stilpnophyllum (Endl.) Drury, Sycodendron Rojas Acosta, Sycomorphe Miq., Sycomorus Gasp., Synoecia Miq., Tenorea Gasp., Tremotis Raf., Urostigma Gasp., Varinga Raf., Visiania Gasp.[14]

Pozycja systematyczna według APweb (2001...)

Rodzaj należy do monotypowego plemienia Ficeae z rodziny morwowatych (Moraceae), która wraz z siostrzaną rodziną pokrzywowatych należy do rzędu różowców[2].

Gatunki (wybór)
Osobny artykuł: Lista gatunków z rodzaju figowiec.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-19] (ang.).
  3. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
  4. ↑ Ficus Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-07-31].
  5. ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 363-364, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  6. ↑ a b c d Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 165. ISBN 0-333-73003-8.
  7. ↑ a b c d e Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 213-214. ISBN 83-214-1305-6.
  8. ↑ Geoffrey Burnie i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134.
  9. ↑ Ficus Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2015-01-07].
  10. ↑ Ben-Erik van Wyk: Food plants of the world. Portland: Timber Press, 2006, s. 195. ISBN 088192-743-0.
  11. ↑ H. Crisosto, L. Ferguson, V. Bremer, E. Stover, G. Colelli: Fig (Ficus carica L.). W: Postharvest Biology and Technology of Tropical and Subtropical Fruits. Elhadi M. Yahia (red.). T. 3: Cocona to mango. Cambridge: Woodhead Publishing, 2011, s. 134-158. ISBN 978-1-84569-735-8. (ang.).
  12. ↑ Molbo, D., C. A. Machado, J. G. Sevenster, L. Keller, E. A. Herre. Cryptic species of fig-pollinating wasps: implications for the evolu- tion of the fig-wasp mutualism, sex allocation, and precision of adaptation.. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 10 (100), s. 5867–5872, 2003. DOI: 0930903100 10.1073/pnas. 0930903100. 
  13. ↑ „Ukryty ogród”. W: Richard Dawkins: Wspinaczka na szczyt nieprawdopodobieństwa. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1998, s. 343-375, seria: Na ścieżkach nauki. ISBN 83-7180-323-0.
  14. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-26].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Figowiec&oldid=75062461”