Duduk
Duduk – instrument dęty drewniany z podwójnym stroikiem, pochodzący z Armenii, wyrabiany zazwyczaj z drewna moreli. Ma ciepłe, nosowe brzmienie zbliżone do saksofonu.
Popularny na terenie Bliskiego Wschodu. Duduk posiada ponad 1500-letnią tradycję (według innych źródeł nawet 3000 lat), i choć najpewniej swoje pochodzenie zawdzięcza Ormianom, jest także ważnym elementem kultury tureckiej, gruzińskiej i azerskiej. W samej Armenii istnieją specjalistyczne uczelnie, uczące jedynie gry na tym instrumencie.
Popularny w muzyce filmowej lat 90. końca XX i początku XXI wieku. Duduk wykorzystano m.in. w ścieżkach dźwiękowych filmów Ostatnie kuszenie Chrystusa, Gladiator, Ronin, Pasja oraz Król Artur. Jest też użyty w albumie "Liczy się każdy dzień" zespołu TGD, w albumie "Trasa" zespołu Deus Meus oraz w IV akcie Symfonii Orca - Serj'a Tankiana.
Budowa instrumentu
edytuj
Instrument składa się z dwóch głównych części. Pierwsza z nich to cylindryczny korpus, wykonywany zazwyczaj z drewna morelowego, sezonowanego przez 20-25 lat, na którym jest 9 górnych otworów palcowych, służących do zmiany wysokości dźwięku, i 1 otwór dolny, zakrywany kciukiem, służący do zmiany natężenia dźwięku.
Drugą część stanowi stroik (ghamish lub yegheg), wykonany z trzciny, która rośnie obficie wzdłuż brzegów rzeki Arax. w Armenii stroik ma zazwyczaj długość 9-14 cm. Jest otoczony cienką elastyczną drewnianą obręczą (dzaynkargavorich), regulującą stopień otwarcia stroika, na końcu zaś jest zamykany drewnianą osłoną (pakan), która chroni jego delikatną krawędź i utrzymuje jej właściwy kształt. Osłona ta zwisa w czasie gry na sznureczku.
Duduki budowane są w różnych wielkościach, w zw. z czym skala instrumentów rozpoczyna się od różnych dźwięków podstawowych. Główne typy instrumentów mają dźwięk podstawowy g, a, b, c, d, e. Zazwyczaj mierzą 28, 33, lub 40 cm długości.
Technika gry
edytujDźwięk duduka jest ciepły, delikatny i ma nieco nosowy tembr. Zazwyczaj część dźwięków wykonuje się, regulując jedną ręką stopień otwarcia stroika, zaś drugą zamykając i otwierając otwory palcowe.
Wysokość dźwięku zmienia się za pomocą odpowiedniego układu palców na otworach instrumentu:
- pozycja pierwsza: palce lewej ręki i prawej ręki są używane do gry na 8 górnych i środkowych otworach; dolny otwór pozostaje otwarty;
- pozycja druga: prawa ręka przesuwa się w dół, sięgając małym palcem do ostatniego dolnego otworu (dziewiątego), a lewa ręka gra na otworach górnych i środkowych.
Pozycja rąk może być też odwrotna, w zależności od tego, jak muzyk uczył się grać.
Dźwięki chromatyczne można uzyskać poprzez częściowe zakrycie otworów palcowych.
W czasie gry stosuje się różne rodzaje artykulacji. Do gry staccato wykorzystywane są mięśnie gardła, a tylko wyjątkowo język. Wibrację uzyskuje się przez zmienny nacisk warg na stroik. Istnieją dwa rodzaje wibracji: szybka i wolna. Stosuje się ją na końcu długich dźwięków. Wykorzystywana jest też technika gry glissando przy jednoczesnej współpracy palców i warg.
Duduki najczęściej występują w duecie, w którym jeden z muzyków gra melodię na mniejszym instrumencie o ostrzejszym brzmieniu, a drugi mu towarzyszy na większym instrumencie o cichszym brzmieniu (dam duduk), grając stałe, długie dźwięki burdonowe, stosując przy tym technikę oddechu cyrkulacyjnego. Muzyk grający dam zwany jest damkash. Dudukowi często też akompaniuje dhol, dwustronny bęben ormiański.
Linki zewnętrzne
edytuj- YouTube: Duduk - All You Need To Know About It (Part 1 and 2);
- YouTube: How To Play Duduk - Beginners lesson series;
- YouTube: Jivan Gasparyan gra na duduku
- duduk.com - forum;
- Tabela chwytów na duduk e. japel.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-26)].;