Uprawniony z patentu: Robert Bosch GmbH, Stuttgart (Republika Fede¬ ralna Niemiec) Elektroniczny uklad sterowania wtryskiwacza do silnika spalinowego Przedmiotem wynalazku jest elektroniczny uklad sterowania przeznaczonego do silnika spalinowego wtryskiwacza, zawierajacego przynajmniej jeden elektromagnetyczny zawór wtryskowy, który jest otwierany prostokatnym impulsem elektrycznym synchronicznie z obrotami walu korbowego i po¬ zostaje otwarty przez okres ustalany przez uklad sterowania w zaleznosci od przynajmniej jednej wielkosci roboczej silnika, zwlaszcza w zaleznosci od cisnienia w rurze ssacej.Przy zastosowaniu takiego wtryskiwacza ilosc paliwa wprowadzana w cylinder silnika podczas kazdego suwu ssania moze zostac bardzo dokladnie dostosowana do warunków pracy silnika, zwlaszcza do predkosci obrotowej i do obciazenia silnika.Daje to te zalete, ze mozna ustalic bardzo male wydzielanie spalin przez silnik. Regulacja taka na¬ stepuje w stanie rozgrzanym silnika, gdy pracuje on juz od dluzszego czasu i jest na skutek tego w górnym zakresie temperatur, ograniczanym przez uklad chlodzenia. Gdy jednak silnik jest w czasie rozruchu w stanie zimnym, prawidlowa prace przy biegu jalowym mozna zapewnic tylko wtedy, gdy ilosc paliwa dostosowana do cylindra przy kazdym suwie ssania zostanie znacznie zwiekszona by doprowadzic do silnika mieszanke bogatsza w porównaniu z potrzebami silnika po osiagnieciu odpowiedniej temperatury pracy.Znane sa elektronicznie sterowane wtryskiwacze paliwa, które maja czujnik temperatury umiesz- 20 25 30 2 czony w glowicy cylindra silnika chlodzonego po¬ wietrzem, sluzacy do znacznego wzbogacania mie¬ szanki paliwowo-powietrznej w czasie rozgrzewa¬ nia silnika, czyli w czasie od rozruchu silnika w stanie zimnym do osiagniecia temperatury pra¬ cy. Stosowany w takim wtryskiwaczu elektronicz¬ ny uklad sterowania zawiera monostabilny prze- rzutnik wyzwalany przy kazdym obrocie walu kor¬ bowego, posiadajacy tranzystor wejsciowy i tran¬ zystor wyjsciowy oraz pojemnosciowy lub induk¬ cyjny obwód sprzezania zwrotnego, którego zasob¬ nik elektrycznej energii wraz z napieciami i pra¬ dami, zmieniajacymi sie w zaleznosci od para¬ metrów pracy silnika (temperatura powietrza, cis¬ nienie w rurze ssacej i ilosc obrotów) ustalaja czas trwania impulsów otwierajacych zawory wtrys¬ kowe.W znanym ukladzie sterowania temperatura pra¬ cy mierzona jest za pomoca umieszczonego w obie¬ gu chlodzenia lub w glowicy cylindra opornika, który ma dodatni lub ujemny wspólczynnik tem¬ peraturowy i jest wlaczony w obwód kolektora tranzystora wyjsciowego przerzutnika sterujacego.W innym znanym ukladzie za przerzutnikiem ste¬ rujacym wlaczony jest obwód mnozacy, który przedluza przychodzacy z przerzutnika impuls pod¬ stawowy o wspólczynnik zmienny w zaleznosci od temperatury, przez co zostaje przedluzony czas otwarcia zaworów wtryskowych. 8142781427 15 30 W wielu typach silników okazuje sie, ze po zimnym rozruchu potrzebna jest stosunkowo boga¬ ta mieszanka w czasie biegu jalowego aby utrzy¬ mac prace silnika i zapobiec zatrzymywaniu sie silnika oraz aby ponadto zapewnic dobra reakcje 5 na raptowne otwieranie przepustnicy.Juz po krótkim czasie pracy silnika, okolo 5—30 sek., zwykle po 20 sek., wzbogacenie mieszan¬ ki nie jest juz potrzebne. Wielokrotnie ilosc pali¬ wa mozna zmniejszyc o polowe. Jesli jednak silnik nadal pracuje na bogatej mieszance powoduje to juz po krótkim czasie zanagarowanie swiec i na skutek tego pogorszenie zaplonu. Ponadto w spali¬ nach odprowadzana jest niedopuszczalnie duza ilosc niespalonego paliwa.Wady te mozna zmniejszyc przez przelaczenie ukladu sterowania w okresie wymienionym 5 do 30 sek. na znacznie mniejsza, odpowiadajaca pra¬ cy ciaglej silnika lub do niej zblizona ilosc paliwa 20 doprowadzana podczas wtrysku.Zadaniem wynalazku jest stworzenie elektro¬ nicznego ukladu sterowania, który zapewnia wy¬ starczajaco szybkie zubozenie mieszanki. 25 Zadanie to zostalo rozwiazane wedlug wynalaz¬ ku w ten sposób, ze zastosowany jest czlon czaso¬ wy nastawiony na 5 do 30 sek. na przyklad na 20 sek., który przez ten czas oddzialuje na czas trwania impulsu przedluzajac go i jest wlaczany przez rozruch silnika.Taki czlon czasowy, przelaczony po rozruchu silnika z mieszanki bogatej na uboga moze byc wykonany w rózny sposób, na przyklad jako elek¬ tryczny, elektroniczny, termoelektryczny, mecha- 3g niczny, hydrauliczny lub pneumatyczny. Istotne jest przy tym jednak, by przelaczenie nastepowalo przez zamykanie lub otwieranie wlacznika, na przyklad zestyku lub tranzystora lub tez przez skokowa zmiane opornosci. Szczególnie korzystne jest gdy czlon czasowy jest tak zbudowany, ze po¬ woduje zmiane czasu trwania impulsu od duzej wartosci poczatkowej do wartosci potrzebnej przy temperaturze pracy ciaglej. Takie przeprowadzane w sposób ciagly zubozenie mieszanki odbywa sie w prosty sposób przy takim ukladzie sterowni- 45 czym, przy którym impuls otwierajacy zawory wtryskowe sklada sie z impulsu podstawowego, dostosowanego do przynajmniej jednej wielkosci roboczej oraz z impulsu wydluzajacego, który jest wytwarzany w obwodzie mnozacym i jest wiekszy m niz impuls podstawowy o wspólczynnik zmienny od 0 do 5. W takim przypadku czlon czasowy od¬ dzialuje zwiekszajaco na ten wspólczynnik.W korzystnym przykladzie wykonania urzadze¬ nia wedlug wynalazku czlon czasowy zawiera M pierwszy tranzystor oraz drugi tranzystor o tym samym typie przewodnictwa, przy czym pierwszy tranzystor ma zarówno w obwodzie emitera jak i w obwodzie kolektora opornik i jest utrzymy¬ wany w stanie zablokowania przez opornik bazy 60 wlaczony równolegle do zlacza emiter-baza i do opornika emiterowego, przy czym jego baza, przy¬ kladowo poprzez diode, jest polaczona z wlaczni¬ kiem rozruchowym, przeznaczonym do uruchomie¬ nia rozrusznika a ponadto jest polaczona z jedna 65 40 z elektrod okreslajacego czas kondensatora, które¬ go druga elektroda jest przylaczona do kolektora drugiego tranzystora.W znanych ukladach sterowniczych opisanego typu obwód mnozacy zawiera ladowany kondensa¬ tor wlaczony w szereg z opornikiem emiterowym i z przejsciem emiter-kolektor tranzystora wtórni¬ ka emiterowego, oraz tranzystor ladowania przy¬ laczony kolektorem do drugiej elektrody ladowa¬ nego kondensatora. Jesli czlon czasowy jest zbu¬ dowany w opisany wyzej sposób, ciagle zmniejsza¬ nie wspólczynnika wydluzenia obwodu mnozacego uzyskuje sie przez to, ze wedlug innego przykladu wykonania urzadzenia wedlug wynalazku, kolek¬ tor drugiego tranzystora jest polaczony z baza tranzystora ladowania, na przyklad przez diode sprzegajaca i ewentualnie przez polaczony z nia szeregowo opornik, przy czym do zlacza emiter— baza tranzystora ladowania i do opornika emite¬ rowego przylaczony jest równolegle opornik, który w polaczeniu z tranzystorem stanowiacym bram¬ ke I utrzymuje podczas impulsu podstawowego okreslony potencjal bazy tranzystora ladowania.Przedmiot wynalazku jest opisany przyklado¬ wo na podstawie rysunku, na którym fig. 1 przed¬ stawia schemat ukladu sterowania wtryskiwacza silnika spalinowego, fig. 2 — wykres czasowy dzia¬ lania czlonu czasowego nalezacego do ukladu z fig. 1, fig. 3 — czlon czasowy dzialajacy w po¬ dobny sposób a fig. 4 — odmiane czlonu czasowe¬ go pokazanego na fig. 1.Wtryskiwacz paliwa z fig. 1 jest przeznaczony do zasilania czterocylindrowego silnika spalinowe¬ go 11, którego swiece zaplonowe 12 sa polaczone z nieprzedstawionym wysokonapedowym ukladem zaplonowym.W bezposrednim poblizu nieprzedstawionych za¬ worów wlotowych, nalezacych do poszczególnych cylindrów silnika, na polaczonych z tymi cylindra¬ mi króccach odgaleznych rury ssacej 13 umieszczo¬ ne sa uruchamiane elektromagnetycznie zawory wtryskowe 14. Kazdy zawór wtryskowy przewo¬ dem paliwowym 15 jest polaczony z rozdzielaczem 16 paliwa. W rozdzielaczu i w przewodach paliwo¬ wych 15 paliwo jest utrzymywane za pomoca na¬ pedzanej elektromechanicznie pompy 7 pod stalym w przyblizeniu cisnieniem okolo trzech atmosfer, regulowanym za pomoca regulatora cisnienia 1& Kazdy z zaworów wtryskowych 14 zawiera nie- przedstawione uzwojenie magnesujace, którego je¬ den koniec jest przylaczony do masy, a drugi przez przewód przylaczeniowy 19 polaczony jest z jed¬ nym z czterech oporników 20.W przedstawionym przykladzie wykonania wszystkie cztery zawory wtryskowe sa otwierane w kolejnosci zsynchronizowanej z obrotami walu korbowego. Wiaze sie to z elektrycznym impulsem otwierajacym Ig, który ustala okres otwarcia za¬ woru wtryskowego i na czas wtrysku czyni prze¬ wodzacym stopien mocy 22 opisanego ponizej do¬ kladnie ukladu sterujacego.Elektroniczny uklad sterujacy jako glówne czes¬ ci ma przerzutnik jednostabilny 25, odwracacz fa¬ zy 26 wlaczony za nimi obwód mnozenia 27 i bramke LUB 28, za która wlaczony jest stopien81427 6 mocy 22 a ponadto czlon czasowy 39 wedlug wy¬ nalazku. Przerzutnik 25 zawiera tranzystor wej¬ sciowy 31 i przylaczony baza do jego kolektora tranzystor wyjsciowy 33.Kolektor tranzystora wyjsciowego jest polaczony ze wspólnym przewodem plusowym 33 poprzez uzwojenie pierwotne transformatora 36 z regulo¬ wanym rdzeniem 37. Rdzen ten przez uklad dzwig¬ ni 38 jest polaczony z riieprzedstawiona na rysun¬ ku membrana puszki cisnieniowej 33, która jest umieszczona na rurze ssacej 13 za przedstawiona peiaiem 40 przepustnica 41, patrzac w kierunku ssania.Tranzystor wejsciowy 31 przerzutnika 25 w sta¬ nie spoczynkowym przerzutnika jest utrzymywany w stanie przewodzenia przez opornik 31 laczacy jego baze ze wspólnym przewodem plusowym 33.Przez diode 44 do jego bazy jest ponadto przyla¬ czone uzwojenie wtórne 45 transformatora 36, przy czym drugi wolny koniec uzwojenia wtórnego jest polaczony z punktem polaczenia dwóch, stanowia¬ cych dzielnik napieciowy, oporników 46 i 47.Aby przerzutnik 25 wprowadzac w stan niesta¬ bilny synchronicznie z obrotami walu korbowego silnika 11 na czas trwania impulsu podstawowego In, z walem krzywkowym 50 silnika sprzezona jest krzywka 51, wspólpracujaca ze stykiem rucho¬ mym 53 lacznika, polaczonym z przewodem minu¬ sowym 52 nieprzedstawionego zródla zasilania, przy czym nieruchomy styk 54 wymienionego lacz¬ nika jest przylaczony do opornika 55 i do konden¬ satora 53. Z drugiaj strony kondensator ten jest polaczony przez opornik 57 z przewodem minuso¬ wym 52 i przez diode 58 z baza tranzystora wej¬ sciowego 31. Gdy styk ruchomy 53 znajduje sie w przedstawionym polozeniu rozwarcia kondensa¬ tor 56 laduje sie przez oporniki 55 i 57 do napiecia zasilajacego, istniejacego pomiedzy przewodem mi¬ nusowym 52 i przewodem plusowym 33. Gdy na¬ stepnie styk ruchomy 53 jest przyciskany przez krzywke 51 do styku nieruchomego 54 i laczy do¬ datnie naladowana elektrode kondensatora 56 z potencjalem ujemnym, baza tranzystora 31 do¬ staje silnie ujemny potencjal, przez co tranzystor ten zostaje zablokowany a w stan przewodzenia przechodzi tranzystor wyjsciowy 32.Plynacy przez uzwojenie pierwotne 35 prad ko¬ lektora tranzystora wyjsciowego 33 indukuje w uzwojeniu wtórnym napiecie, utrzymuje nadal zablokowanie tranzystora 31, przy czym czas trwa¬ nia tego zablokowania jest zalezny od cisnienia pa¬ nujacego w rurze ssacej 13 silnika.Jesli cisnienie to przy. zamknietej lub prawie zamknietej przepustnicy 41 jest znacznie mniejsze od cisnienia atmosferycznego puszka cisnieniowa 39 podnosi rdzen 37 w kierunku pokazanym strzal¬ ka i zwieksza przy tym szczeline powietrzna w tranzystorze 33, na skutek czego indukcyjnosc uzwojenia pierwotnego 35 zostaje znacznie obnizo¬ na. Tranzystor wejsciowy 31 na skutek malego na¬ piecia indukowanego szybko wraca w poorzedni stan przewodzenia, przez co blokuje tranzystor wyjsciowy 32. Na skutek tego impuls podstawowy In istniejacy na kolektorze tranzystora wyjsciowe¬ go ma maly czas trwania okolo 1,2 m/sek.Gdy jednak pedal 40 jest przycisniety, a przez to przepustnica 41 jest otwarta, nawet przy duzych obrotach za przepustnica istnieje cisnienie, które jest tylko nieznacznie mniejsze od cisnienia atmo- 5 sferycznego. Poniewaz w takim przypadku rdzen 37 jest podniesiony tylko nieznacznie, uzwojenie pierwotne 35 ma duza indukcyjnosc co powoduje powolne narastanie pradu kolektora w uzwojeniu pierwotnym 35 i duzy czas trwania impulsu pod- 10 stawowego In, do 4,2 msek.W przedstawionym przykladzie wykonania im¬ puls podstawowy In jest zbierany z tranzystora wyjsciowego 32 przez odwracacz fazy 26 i poda¬ wany jest na obwód mnozenia 27, który wytwarza l5 bezposrednio po impulsie podstawowym impuls przedluzajacy Iv, o czasie trwania o regulowana wartosc wiekszym od czasu trwania impulsu pod¬ stawowego. Wartosc ta jest zmieniana w zaleznosci od warunków pracy silnika, na przyklad od tem¬ peratury wody chlodzacej.Obwód mnozenia zawiera ladowany kondensa¬ tor 60, tranzystor 61 ladowania, tranzystor 62 roz¬ ladowania i tranzystor przelaczajacy 63, którego emiter jest polaczony bezposrednio z przewodem minusowym 52. 25 Baza tranzystora 63 jest natomiast polaczona przez opornik 64 z przewodem minusowym oraz z jedna elektroda ladowanego kondensatora 60 jak równiez z kolektorem tranzystora 62 rozladowania.Baza tranzystora 62 jest przylaczona do punktu 30 polaczenia dwóch oporników 65, 66, stanowiacych dzielnik napiecia a emiter tranzystora 62 jest przez opornik 67 polaczony z wspólnym przewodem plu¬ sowym 33. Tranzystor 61 ladowania jest swym ko¬ lektorem przylaczony do drugiej elektrody lado- 35 wanego kondensatora 60. Tranzystor ten pracuje w ukladzie wtórnika emiterowego gdyz jego emi¬ ter przez opornik emiterowy 69 jest polaczony z przewodem plusowym 33 a jego baza jest pola¬ czona bezposrednio z kolektorem tranzystora 70 40 odwracacza fazy 26. Tranzystor 70 ma opornik 73 obciazenia a jego baza jest przez opornik 71 pola¬ czona z przewodem minusowym 52 oraz przez opornik 72 z kolektorem tranzystora wyjsciowe¬ go 33. 45 Z kolektorem tranzystora 70 przez pierwszy opornik sprzegajacy, polaczona jest baza tranzy¬ stora 75 bramki LUB 28, przy czym baza tego tranzystora jest ponadto polaczona przez opornik 77 z przewodem minusowym i przez drugi opornik 50 sprzegajacy 78 z kolektorem tranzystora 63 obwo¬ du mnozenia 27.Kolektor tranzystora 75 jest polaczony ze wspól¬ nym przewodem plusowym 33 przez opornik 79 natomiast opornik 80, wlaczony pomiedzy emiter 55 tego tranzystora a przewód minusowy, sluzy jako opornik uplywowy, do którego dolaczona jest baza tranzystorem mocy 81 typu n-p-n, który razem z tranzystorem mocy 82 typu p-n-p, tworzy stopien mocy 23. 60 Opisany dotychczas uklad jest w zasadzie znany.Jego dzialanie mozna zatem opisac w skrócie na¬ stepujaco. Gdy pracujacy silnik przy kazdym obro¬ cie walu korbowego powoduje jedno doprowadze¬ nie styku ruchomego 53 za pomoca krzywki 51 do 65 polozenia zwarcia przewodzacy w stanie spoczyn-81427 kowym tranzystor wejsciowy 31 zostaje zabloko¬ wany i w opisany juz sposób zostaje wytworzony impuls podstawowy In, którego czas trwania zale¬ zy od obrotów silnika i od polozenia przepustnicy.Podczas trwania impulsu podstawowego przewo- 5 dzacy w stanie spoczynkowym tranzystor 70 bram¬ ki I 26 jest zablokowany, na skutek czego tran¬ zystor 75 bramki LUB 28 jest wprowadzany w stan przewodzenia przez pierwszy opornik sprzegajacy 76 i wprowadza w stan .przewodzenia tranzystory 10 81 i 82. W stanie spoczynkowym potencjal kolek¬ tora tranzystora 61 jak równiez' potencjal kolekto¬ ra przewodzacego tranzystora 70 sa prawie równe potencjalowi przewodu minusowego 52. Napiecie Uc ladowanego kondensatora 60 jest zatem prak- 15 tycznie równe zeru.Jednak gdy tylko zaczyna sie impuls podstawo¬ wy In, potencjal bazy tranzystora 61, na skutek plynacego przez opornik 73 pradu bazy tranzystora 75, lezy prawie posrodku pomiedzy potencjalem przewodu plusowego 33 a wartoscia potencjalu przewodu minusowego, dzieki czemu tranzystor 61 daje staly prad ladowania na ladowany konden¬ sator 60. Podczas trwania impulsu podstawowego In napiecie Uc na kondensatorze 60 narasta linio¬ wo, jak to przedstawiono na fig. 2 dla odcinka cza¬ su od chwili tj rozpoczecia impulsu podstawowego do chwili t2 zakonczenia tego impulsu. Gdy tylko przy koncu impulsu podstawowego tranzystor 70 zaczyna znowu przewodzic, jego kolektor a na skutek tego i kolektor tranzystora 61 otrzymuje silnie ujemny potencjal, przez co ladunek zebrany na kondensatorze 60 daje silnie ujemny potencjal na baze tranzystora 63 i blokuje go az ladunek ten odplynie przez tranzystor 62. Tranzystor 62 zapew¬ nia, ze prad rozladowania ma stala wartosc. W wa¬ runkach pokazanych na fig. 2 rozladowanie trwa od chwili t2 do chwili tg, po czym tranzystor 63 ponownie jest w stanie przewodzenia. Poniewaz podczas zablokowania tranzystora 63 tranzystor 75 jest utrzymywany w stanie przewodzenia przez opornik sprzegajacy 78 i opornik kolektorowy 68, do impulsu podstawowego In dolacza sie impuls przedluzajacy Iv, który wraz z impulsem podsta¬ wowym In tworzy impuls sumacyjny Ig, okresla- 4» jacy czas otwarcia zaworu wtryskowego1 a zatem i ilosc wtryskiwanego paliwa.Tv Przy cieplym silniku wspólczynnik f= — ma Tn wartosc regulowana od 0 do 5, przy czym po wielu 50 praktycznych doswiadczeniach wartosc ta wynosi okolo jednosci. Przez Tv oznaczono czas trwania impulsu przedluzajacego Iv a przez Tn oznaczono czas trwania impulsu podstawowego In przerzut- nika25. 55 Poniewaz pozadane jest by bezposrednio po roz¬ ruchu silnika doprowadzic do niego Wiecej paliwa niz potrzeba gdy silnik pracuje juz od dluzszego czasu przewidziano wedlug wynalazku czlon cza¬ sowy 30, który elektronicznie przez czas okolo 60 20 sek. znacznie zwieksza objasniony wyzej wspól¬ czynnik przedluzenia f obwodu mnozenia 27, przy czym w przedstawionym przykladzie wykonania wspólczynnik ten pod koniec wymienionego okresu czasu maleje w sposób ciagly do wartosci, jaka ma 65 25 30 35 40 miec przy pracy ciaglej silnika i na tej wartosci jest utrzymywany.Elektroniczny czlon czasowy zawiera pierwszy tranzystor 85 i drugi tranzystor 86, który podobnie jak pierwszy tranzystor jest typu n-p-n i swoim emiterem, jest przylaczony do wspólnego przewodu minusowego 52 ukladu. Baza drugiego tranzystora 86 jest polaczona z emiterem pierwszego tranzysto¬ ra 85 oraz z opornikiem 87, którego drugie wypro¬ wadzenie jest polaczone z przewodem minusowym.Aby oba tranzystory w stanie spoczynkowym byly zablokowane pomiedzy baze pierwszego tran¬ zystora 85 a przewód minusowy 52 wlaczony jest opornik 88. Baza tego tranzystora jest ponadto po¬ laczona z kolektorem drugiego tranzystora 86 za pomoca kondensatora 89 o pojemnosci okolo 3 /uF, przy czym kolektor drugiego tranzystora 86 jest polaczony z przewodem plusowym przez opornik 90, a ponadto do kolektora tego przylaczone jest szeregowe polaczenie opornika 91 i diody 92, któ¬ rej anoda jest polaczona z baza tranzystora 61 la¬ dowania lub z kolektorem tranzystora 70. Baza pierwszego tranzystora 85, którego kolektor przez opornik 93 jest polaczony z przewodem plusowym 33, jest przez opornik 94 polaczona z wlacznikiem rozruchowym 96, którego drugi zacisk jest polaczo¬ ny z przewodem plusowym 33. Uklad jest przy tym taki, ze opornik 94 w punkcie P polaczony jest z koncem uzwojenia magnesujacego 97 nie- przedstawionego stycznika rozruchowego, który otrzymuje prad przy wcisnieciu wlacznika rozru¬ chowego 96 i uruchamia równiez nieprzedstawiony rozrusznik.Ponadto miedzy punktem polaczenia opornika 94 i diody 95 przylaczony jest opornik 98 polaczony z drugiej strony z przewodem minusowym 52.Gdy silnik jest uruchamiany i w tym celu zo¬ stanie zwarty wlacznik rozruchowy 96, pierwszy tranzystor otrzymuje prad bazy przez ten wlacz¬ nik, przez opornik 94 i diode 95 i zostaje wprowa¬ dzony w stan przewodzenia. Równoczesnie zaczy¬ na przewodzic równiez tranzystor 86.Na skutek tego, kondensator 89, który przed roz¬ poczeciem rozruchu jest naladowany do pelnego napiecia roboczego, rozladowuje sie, poniewaz przy przewodzeniu drugiego tranzystora 86 jego kolek¬ tor ma potencjal bliski potencjalowi przewodu mi¬ nusowego 52. Poniewaz opornik 91 ma wtedy rów¬ niez potencjal bliski potencjalowi przewodu minu¬ sowego, uzyskuje sie znacznie wiekszy prad lado¬ wania plynacy przez tranzystor 61 skoro tylko tranzystor 70 przejdzie w stan zablokowania pod¬ czas impulsu podstawowego In. Dzieki temu pod¬ czas rozruchu powstaje szereg impulsów przedlu¬ zajacych Iv o jednakowej dlugosci, które powo¬ duja odpowiednie przedluzenie czasu wtrysku i dla¬ tego ulatwiaja rozruch silnika.W praktycznym przykladzie wykonania wyzej okreslony wspólczynnik przedluzenia f wynosi w przyblizeniu 5 przy czasie trwania impulsu pod¬ stawowego 2,5 msek. na skutek czego impuls su¬ macyjny ma czas trwania Tg wynoszacy 15 msek. na kazdy wtrysk.W wybranym ukladzie czlonu czasowego 30 za¬ dbano o to, by po rozwarciu wlacznika rozrucho¬ wego 96 przez okolo 20 sek. wspólczynnik wydlu-81427 10 zenia byl wiekszy od wartosci potrzebnej przy pracy ciaglej, wynoszacej okolo fo=l, przy czym od duzej wartosci poczatkowej f = 5 wspólczynnik ten maleje w sposób ciagly do wartosci wlasciwej dla pracy ciaglej. Mianowicie gdy tylko zostanie zwolniony przycisk wlacznika rozruchowego 96, oba tranzystory 85 i 83 czlonu czasowego 30 daza do powrotu do stanu zablokowania, w którym wy¬ ladowany jeszcze przy rozwarciu wlacznika rozru¬ chowego kondensator W -znajduje-sie w 'stabilnym stanie pelnego naladowania.Do naladowania tego kondensatora potrzebny jest prad ladowania Ic, który jest w zasadzie ilo¬ razem sumy napiec emiter—baza* tranzystorów 85, 83 i opornosci 88. Ten prad ladowania jest w przy¬ blizeniu staly i ma na celu to, by potencjal kolek¬ tora tranzystora 86 narastal liniowo i osiagal po uplywie 20 sek. wartosc, przy której dioda 92 jest spolaryzowana zaporowo. Przy potencjale bazy tranzystora 61 rosnacym w kierunku dodatnim do¬ starczany przez ten tranzystor prad ladowania kondensatora 60 jednak jest mniejszy. Na skutek tego, napiecie Uc na kondensatorze w czasie im¬ pulsu podstawowego nastepnego po zwolnieniu wlacznika rozruchowego, na przyklad dla impulsu podstawowego zaczynajacego sie w chwili tl9 na¬ rasta wolniej niz dla poprzedniego impulsu pod¬ stawowego. Przy równych dlugosciach impulsów podstawowych ma to ten skutek, ze czas ladowa¬ nia zmniejsza sie odpowiednio, przez co maleje wspólczynnik wydluzenia f.Na fig. 2 dla impulsu podstawionego zaczynaja¬ cego sie w chwili t31 pokazany jest taki stan, przy którym wspólczynnik wydluzenia w ustalonym przez czlon czasowy 30 okresie 20 sek. sprowadzo¬ ny zostaje do wartosci fo=l, która jest wlasciwa dla dalszej pracy silnika.Nalezy jednak zaznaczyc, ze na fig. 2 skala cza¬ su dla ciagu impulsów jest bardzo scisnieta.W rzeczywistosci przy predkosci obrotowej bie¬ gu luzem wynoszacej 600 obrotów na minute czyli 10 obrotów na sekunde podczas tych 20 sek. ma miejsce 200 wtrysków, przy czym czas trwania jednego wtrysku przy progresywnym zmniejszeniu sie wspólczynnika wydluzenia f jest krótszy.Pokazany na fig. 1 uklad czlonu czasowego 30 stanowi korzystny przyklad rozwiazania, którego zalety polegaja na tym, ze okres czasowy 20 sek. jest utrzymywany niezaleznie od obrotów silnika i od dlugosci impulsu podstawowego In.Na fig. 3 pokazany jest znacznie uproszczony uklad czlonu czasowego, który w zasadzie sklada sie wylacznie z tranzystora Tr o emiterze przyla¬ czonym do przewodu minusowego 52, z opornika kolektorowego Rl, z kondensatora C polaczonego z baza i z kolektorem tranzystora oraz z dwóch oporników R2, R3 bazy, z których pierwszy stano¬ wi polaczenie bazy z przewodem minusowym 52, a drugi laczy baze tranzystora z punktem P po¬ laczenia uzwojenia 97 z wlacznikiem rozruchowym 98. Aby w obwodzie tym zmniejszyc przeciazenie napieciowe bazy tranzystora Tr, które moze wy¬ stapic po rozruchu w chwili rozwarcia wlacznika 96, pomiedzy punktem P a przewodem minusowym 52 wlaczona jest dioda D.Czlon czasowy przedstawiony na fig. 4, niewiele odoiega w swym ukladzie od czlonu czasowego z fig. 1. Rózni sie od niego jedynie tym, ze nie ma opornika kolektorowego 90 drugiego tranzystora 5 86. Dzieki temu pojemnosc kondensatora 89, wla¬ czonego pomiedzy baze pierwszego tranzystora 85 a kolektor drugiego tranzystora 86 mozna zmniej¬ szyc dziesieciokrotnie w porównaniu z ukladem z fig. 1 mianowicie do wartosci okolo 0,3 uF. 10 Dawany przez-ezlon czasowy z fig. 4 okres cza¬ su 20 sek. jest jednak w przeciwienstwie do ukla¬ du z fig. 1 zalezny zarówno od obrotów jak rów¬ niez od dlugosci impulsu podstawowego, poniewaz do rozladowania kondensatora 89 w tym przypad¬ la ku wykorzystywany jest tylko prad wyrównawczy a tranzystor odwracacza 26 jest podczas impulsu podstawowego zablokowany.Zaleta opisanego czlonu czasowego polega na tym, ze przez automatyczne zwiekszanie ilosci pa- 20 liwa w porównaniu z iloscia dostarczana do silni¬ ka podczas jego pracy ciaglej, w stanie goracym zapewniony jest pewniejszy ruch obrotowy silni¬ ka, bez zadnego dzialania kierowcy. 25 55 Z a s t r z e | e nia patentowe 1. Elektroniczny uklad sterowania wtryskiwacza do silnika spalinowego, zawierajacego przynajmniej jeden elektromagnetyczny zawór wtryskowy, któ¬ ry jest otwierany prostokatnym impulsem elek- 30 trycznym synchronicznie z obrotami walu korbo¬ wego i pozostaje otwarty przez okres ustalany przez uklad sterowania w zaleznosci od przynaj¬ mniej jednej wielkosci roboczej silnika, zwlaszcza w zaleznosci od cisnienia w rurze ssacej, zna- 35 mieny tym, ze zawiera czlon czasowy (30) wyre¬ gulowany na 5 do 30 sekund, na przyklad na okolo 25 sekund, który przez ten czas oddzialuje na czas trwania impulsu przedluzajacego, przy czym ten czlon czasowy jest wlaczony przy rozruchu 40 silnika. 2. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze w uklad ten wlaczony jest obwód (27) mnozenia zawierajacy ladowany kondensator (60), tranzystor (61) ladowania, tranzystor (62) rozladowania oraz 45 tranzystor przelaczajacy (63), przy czym tranzystor ladowania (61) przewodzi prad elektryczny pod¬ czas trwania impulsu podstawowego (In) i tym samym laduje kondensator (60) a staly prad roz¬ ladowania, przeplywajacy przez tranzystor (62) do 50 momentu rozladowania ladowanego kondensatora (60) w celu utworzenia impulsu przedluzajacego (Iv) nastepujacego bezposrednio po impulsie pod¬ stawowym (In), steruje tranzystorem przelaczaja¬ cym (63). 3. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze czlon czasowy (39) jest przylaczony do bazy tran¬ zystora (61) ladowania. 4. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze czlon czasowy zawiera jeden tranzystor (Tr), który w stanie spoczynkowym ukladu jest zablokowany, 60 przy czym baza tego tranzystora jest polaczona, na przyklad przez diode, z wlacznikiem rozrucho¬ wym (,96) sluzacym do wlaczania rozrusznika, a po¬ nadto z jedna z elektrod kondensatora (6), decy¬ dujacego o ustawionym czasie, którego druga elek- 63 troda jest przylaczona do kolektora.81427 11 5. Uklad wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze czlon czasowy ma pierwszy tranzystor (85) i drugi tranzystor (86) o tym samym rodzaju przewod¬ nictwa, przy czym pierwszy tranzystor zarówno w obwodzie kolektora jak i w obwodzie emitera ma oporniki (87, 93) i jest utrzymywany w stanie zablokowanym przez polaryzujacy baze opornik (88), równolegly do zlacza emiter—baza i do opor¬ nika emiterowego (87), przy czym baza tego tran¬ zystora (85), na przyklad poprzez diode, jest pola¬ czona z wylacznikiem rozruchowym (96), sluzacym do wlaczania rozrusznika, a ponadto z jedna 12 z elektrod kondensatora (89) okreslajacego czas, którego druga elektroda jest przylaczona do ko¬ lektora drugiego tranzystora (86). 6. Uklad wedlug zastrz. 5, znamienny tym, ze kolektor drugiego tranzystora (86) czlonu czaso¬ wego jest polaczony z baza tranzystora (61) lado¬ wania, na przyklad przez diode odsprzegajaca (92) i ewentualnie poprzez polaczony z ta dioda szere¬ gowo opornik (91) przy czym do zlacza emiter—ba¬ za tranzystora (61) ladowania i do opornika emite¬ rowego (69) przylaczony jest równolegle opor¬ nik (73).AlM. ' v*3 RSW Zakl. Graf. W-wa, Srebrna 16, zam. 7-76 O — 105 + 20 egz.Cena 10 zl PL