Przedmiotem wynalazku jest sposób odzyskiwania cynku i miedzi z amoniakalnych roztwo¬ rów wodnych, zawierajacych cynk lub cynk i miedz, na drodze ekstrakcji. W zakres wynala¬ zku wchodzi równiez sposób oddzielania cynku od miedzi w amoniakalnych roztworach wodnych.Lugowanie surowców amoniakiem, w celu otrzymania amoniakalnych roztworów zawierajacych cynk, jest znane. Jezeli surowce zawieraja obok cynku równiez i miedz, wówczas zarówno cynk jak i miedz rozpuszczaja sie latwo w amoniakalnych roztworach i rozdzielanie otrzy¬ manego roztworu, w celu uzyskania zasadniczo czystej miedzi i czystego cynku, natrafia na powazne trudnosci* Zagadnienie to omówiono w opisie patentowym St. Zjedn. Am. nr 3 929 598.W opisie patentowym St* Zjedn* Am. nr 3 853 981 równiez omawia sie sposób polegajacy na tym, ze amoniakalny roztwór wodny najpierw traktuje sie srodkiem ekstrahujacym selek¬ tywnie miedz, stosujac zwiazki typu oksymu benzofenonu. Stosuje sie ekstrakoje trzystop¬ niowa i organiozny roztwór zawierajacy miedz poddaje sie dzialaniu kwasu siarkowego, po czym otrzymany roztwór wodny zawierajacy miedz poddaje sie elektrolizie, 8 wyczerpany roztwór organiczny zawraca do procesu ekstrakcji. Wodny rafinat z procesu ekstrakcji pod¬ daje sie procesowi odzyskiwania drugiego metalu, polegajacemu na ekstrahowaniu kwasem dwu-2-etyloheksylofosforowym /DEHPA/, albo na stracaniu przez wprowadzanie dwutlenku we¬ gla, lub na odparowywaniu amoniaku w znany sposób* Ogólnie biorac, przy odzyskiwaniu metali na drodze ekstrakcji rozpuszczalnikiem, wod¬ ny roztwór poddawany procesowi miesza sie w zbiornikach ze srodkiem ekstrahujacym, który jest rozpuszczony w rozpuszczalniku organicznym, takim jak nafta. Srodek ekstrahujacy powinien tworzyó z metalem kompleks, dajacy w wodnym roztworze jony metalu. Ten zabieg wytwarzania zwiazku kompleksowego nazywa sie procesem ekstrakcji lub procesem obciazania rozpuszczalnika ekstrakcyjnego* 148 5092 14B 509 Mieszanine odprowadza sie z mieszalnika w sposób ciagly do zbiornika osadowego, w którym organiczny rozpuszczalnik /faza organiczna/, zawierajacy juz w roztworze kom¬ pleks metalu ze srodkiem ekstrahujacym, oddziela sie od wyczerpanego roztworu wodnego /faza wodna/. Zazwyczaj proces ekstrakcji powtarza sie, stosujac 2 lub wieksza liczbe zabiegów mieszania i rozdzielania, aby mozliwie calkowicie wyekstrahowac zadany metal.Po ekstrakcji, wyczerpany roztwór wodny odprowadza sie albo zawraca do dalszego wy- lugowywania. Obciazona faze organiczna, zawierajaca rozpuszczony kompleks metalu ze srodkiem ekstrahujacym, kieruje sie do Innego zestawu mieszalników i miesza z wodnym roztworem stezonego kwasu siarkowego. Silnie kwasny roztwór powoduje rozerwanie kom¬ pleksu metalu ze srodkiem ekstrahujacym i umozliwia przechodzenie oczyszczonego i ste¬ zonego metalu do wodnej fazy. Tak jak w opisanym wyze j procesie ekstrakcji, otrzymana mieszanine kieruje sie do osadnika, w celu rozdzielenia faz. Ten proces rozrywania kompleksu metalu ze srodkiem ekstrahujacym nazywa sie procesem rozdzielania i zwykle operacje te powtarza sie, stosujac dwa lub wieksza liczbe zabiegów mieszania i osadza¬ nia, aby mozliwiecalkowicie oddzielic metal od fazy organicznej.Zregenerowana faze organiczna z osadnika zawraca sie do mieszalników, w któryoh pro¬ wadzi sie dalej ekstrakcje, a oddzielona faze wodna zwykle kieruje sie do dzialu elek¬ trolizy, w którym metal osadza sie na plytach metoda elektrolityczna. Po procesie elek¬ trolizy, pozostaly roztwór wodny, zwany elektrolitem wyczerpanym, zawraca sie do ponow¬ nego lugowania. Liczne znane srodki ekstrahujace zwykle zawieraja kinetyczne dodatki lub modyfikatory, które maja wplyw na stan równowagi podczas ekstrakcji i rozdzielania.Dodatki kinetyczne sa to substancje chemiczne i stosowane wraz z reagentami w proce¬ sach ekstrakcji rozpuszczalnikowej w celu zwiekszenia predkosci przenoszenia metalu po¬ miedzy faza organiczna i faza wodna bez istotnego oddzialywania na stan równowagi.Dodatki kinetyczne moga zmieniac predkosc przenoszenia róznymi drogami, których dotych¬ czas nie poznano dokladnie. Modyfikatory ekstrakcji i równowagi procesu rozrywania cze¬ sto stosuje sie w znanych reagentach, w tym równiez w tak zwanych "mocnych" srodkach ekstrakcyjnych. Srodki takie moga tworzyc bardzo trwale zwiazki kompleksowe z metalami, totez dla rozerwania takich kompleksów trzeba stosowac silnie kwasne wodne roztwory rozrywajace. W przypadku, gdy stosowanie wyjatkowo wysokiej kwasowosci roztworów rozry¬ wajacych nastrecza trudnosci przy stosowaniu zwyklych procesów elektroosadzania, wpro¬ wadza sie modyfikatory, aby przesunac równowage w sposób umozliwiajacy rozrywanie przy nizszej kwasowosci 1 tym samym zwiekszyc wydajnosc procesu ekstrahowania metalu.Stosowanie dodatków kinetycznych i modyfikatorów równowagi ma jednak ujemny wplyw na ogólna sprawnosc procesu ekstrakcji rozpuszczalnikowej, a mianowicie wplywa niekorzyst¬ nie na trwalosc reagentów w ciagu dluzszego czasu, na ich wrazliwosc na zanieczyszcze¬ nia oraz na wodny produkt poddawany przerobowi. Poza tym, modyfikatory równowagi, zwla¬ szcza wprowadzone do fazy wodnej, wywieraja silny wplyw szkodliwy na elementy urzadzen ekstrakcyjnych, takie jak wykladziny gumowe, uszczelki, zawory itp. Oprócz tego, lugu¬ jace roztwory zawierajace rozpuszczona krzemionke lub zawiesine cial stalych, czesto ma¬ ja tendencje do tworzenia emulsji ze srodkami ekstrahujacymi metal oraz z ich rozcien¬ czalnikami i stwierdzono, ze wrazliwosc reagentów na krzemionke wzrasta w obecnosci mo¬ dyfikatorów równowagi.Tak wiec wydaje sie, ze dodatki kinetyczne i modyfikatory równowagi maja ujemny wplyw na uklady ekstrakcji rozpuszczalnikowej, objawiajacy sie w tym, co zwykle okresla sie jako tworzenie produktu "surowego". Jezeli nie zahamuje sie wytwarzanie tego produktu, wówczas moze on wplywac niekorzystnie na przebieg procesu ekstrakcji rozpuszczalniko¬ wej. Tworzenie sie produktu surowego zwykle opanowuje sie srodkami mechanicznymi, co mo¬ ze oznaczac nawet przerwanie procesu 1 w wyniku tego zmniejszenie produkcji. Z tych tez wzgledów pozadane jest unikanie koniecznosci stosowania dodatków kinetycznych i/albo modyfikatorów równowagi.Z brytyjskiego opisu patentowego nr 1403792 wiadomo, ze Jako srodki do ekstrahowania metali, w tym tez cynku, mozna stosowac rózne ketoksymy, salicyloaldoksymy i ich pochodne.148 509 3 W opisie tym mówi sie Jednak o ekstrahowaniu metali z wodnych roztworów ioh soli, a nie o ekstrahowaniu metali z ich roztworów amoniakalnych. Poza tym, opis ten nie zawiera za¬ dnego przykladu ilustrujacego stosowanie jakiejkolwiek pochodnej salicyloaldoksymu.Sposób wedlug wynalazku nie ma wad opisanych wyzej procesów znanych i umozliwia ko¬ rzystne odzyskiwanie cynku na drodze ekstrakcji rozpuszczalnikowej bez potrzeby stoso¬ wania dodatków kinetycznych i/albo modyfikatorów równowagi. Wynalazek umozliwia równiez rozdzielanie cynku i miedzi, znajdujacych sie równoczesnie w amoniakalnych roztworach wodnych* Zgodnie z wynalazkiem, amoniakalny roztwór wodny, zawierajacy cynk lub jednoczesnie cynk i miedz, kontaktuje sie z nie mieszajacym sie z woda rozpuszczalnikiem, zawiereja- cym srodek mogacy ekstrahowac te metale, po czym wytworzona faze organiczna, zawieraja¬ ca cynk lub cynk i miedz, oddziela sie od rafinatu, to jest od wodnego roztworu pozba¬ wionego metalu i z organicznego srodka ekstrahujacego odzyskuje sie metal.Cecha sposobu wedlug wynalazku jest to, ze jako srodek ekstrahujacy stosuje sie 5-dodecylosalicyloaldoksym.Zgodnie z wynalazkiem, oddzielona faze organiczna kontaktuje sie z kwasem nieorgani¬ cznym, utrzymujac wartosc pH w granioach 3,5 do 1,5 i z wydzielonej fazy wodnej odzysku¬ je sie cynk. Nastepnie, organiczna faze zawierajaca miedz kontaktuje sie z nieorganicz¬ nym kwasem przy wartosci pH mniejszej niz 1,5 i z otrzymanej drugiej fazy wodaej odzys¬ kuje sie miedz.Jako nie mieszajacy sie z woda rozpuszczalnik stosuje sie alifatyczne lub aromatyczne weglowodory o temperaturze zaplonu co najmniej 65,5°C, korzystnie nafte.W procesie wedlug wynalzku stosuje sie zwykle znane zabiegi, stosowane w prowadzonych w cieklym srodowisku procesach ekstrakcji z wymiana jonów. Polegaja one zazwyczaj na tym, ze wodny roztwór zawierajacy metal kontaktuje sie z nie mieszajacym sie z woda roz¬ puszczalnikiem, który zawiera srodek ekstrahujacy. Po rozdzieleniu faz, metal, który przeszedl z fazy wodnej do fazy organicznej, jest z niej odzyskiwany przez dzialanie nie¬ organicznym kwasem. Jesli roztwór zawiera sam cynk, to po jego oddzieleniu zawraca sie wyczerpana faze organiczna do procesu ekstrakcji. W przypadku obecnosci miedzi obok cyn¬ ku, oba metale sa razem ekstrahowane.Uwolniona juz od cynku faze organiczna poddaje sie ekstrakcji, a faze wodna zawiera¬ jaca miedz kieruje sie do procesu elektrolizy w celu otrzymania miedzi. Wodny roztwór z pierwszego etapu oddzielania, zawierajacy cynk, moze byc nastepnie stosowany jako elektrolit i w procesie elektrolizy cynk osadza sie na katodzie lub tez mozna wykrysta¬ lizowac cynk w postaci czystych soli.Na ogól, faza organiczna w procesie ekstrakcji i procesie rozdzielania przeplywa w przeciwpradzie do roztworu wodnego i wedlug wynalazku ekstrakcje i rozdzielanie prowa¬ dzi sie zwykle tylko w dwóch stadiach.Zgodnie z wynalazkiem, organiczny i wodno-amoniakalny roztwór cynku miesza sie w zwyklym ekstraktorze z mieszadlem w ciagu okolo 2 minut. W pierwszym etapie ekstrakcji glówna czesc cynku przechodzi na drodze chemicznej do fazy organioznej. Nastepnie zawar¬ tosc ekstraktora przelewa sie do osadnika, gdzie nastepuje rozdzielenie faz.Faza wodna jest przekazywana do mieszalnika drugiego stopnia, w którym powtarzany jest proces ekstrakcji, aby wiecej cynku przeszlo do fazy organicznej. Faze wodna o ma¬ lej zawartosci cynku, czyli rafinat, zwykle zawraca sie do stopnia lugowania, w celu dalszego rozpuszczania cynku. Faza organiczna zawiera wyekstrahowany cynk i pewna ilosc amoniaku. Zawierajaca cynk faze organiczna z pierwszego etapu ekstrakcji plucze sie przy kontrolowanej wartosci pH wynoszacej 6,5-7,0, mieszanina rozpuszczalnika ekstrakcyjnego z rozcienczonym kwasem, w celu selektywnego usuniecia amoniaku z fazy organicznej. Emul¬ sje kieruje sie ponownie do osadnika ekstrakcyjnego, z którego faze wodna zawraca sie do mieszalnika, zmniejszona o te ilosc, która jest niezbedna dla usuniecia amoniaku.Wolna od amoniaku, czyli przemyta faze organiczna, kieruje sie nastepnie do obiegu roz¬ dzielania, skladajacego sie z dwóch stopni osadników z mieszadlami. Roztwór wodny stoso-4 148 509 wany do rozdzielania stanowi zwykle kwas nieorganiczny, np. siarkowy lub solny, w zalez¬ nosci od tego, jaki produkt koncowy chce sie uzyskac, cynk z fazy organicznej oddziela sie przy wartosci pH nizszej niz 3,5. Stezenie cynku w fazie wodnej doprowadza sie do zadanej wartosci przez zawracanie tej fazy. Faza ta sluzy jako elektrolit w procesie elektrolitycznego otrzymywania cynku, który osadza sie na katodzie lub faze te poddaje sie krystalizacji dla uzyskania czystej soli cynku.Elektrolit pozbawiony cynku zawraca sie do procesu rozdzielania, w celu usuniecia wiekszej ilosci cynku z fazy organicznej* Jalowa, badz oddzielona faze organiczna za¬ wraca sie do drugiego etapu ekstrakcji, gdzie proces powtarza sie. Faza organiczna prze¬ plywa w przeciwpradzie do fazy wodnej.Jesli w amoniakalnym roztworze lugowanym wystepuje obok cynku miedz, to jest ona eks¬ trahowana razem z cynkiem za pomoca 5-dodeoylosalicyloaldoksymu. Obciazona faze organi¬ czna, zawierajaca miedz z cynkiem i amoniak, poddaje sie procesowi jaki podano wyzej, w celu usuniecia amoniaku w stadium plukania. Wolna od amoniaku faze organiczna poddaje sie dwustopniowemu procesowi usuwania cynku przy kontrolowanej wartosci pH, wynoszacej 3,5-1,5, w celu selektywnego usuniecia cynku i pozostawienia miedzi w fazie organicznej.Nastepnie faza ta poddawana jest dwuetapowemu procesowi selektywnego oddzielania miedzi przy uzyciu wodnego roztworu, zawierajacego 180-200 g/litr wolnego kwasu /wartosc pH znacznie mniejsza niz 1,5, zblizona do zera/* Roztwór wodny miedzi z procesów rozdziela¬ nia moze byc poddawany elektrolizie lub krystalizacji* Po elektrolizie, pozbawiony w znacznej mierze miedzi roztwór ponownie zawraca sie do procesu oddzielania miedzi z fa- #zy organicznej* Oczyszczona lub jalowa faze organiczna zawraca sie do procesu ekstrakcji i powtarza caly proces* 5-dodecylosalicyloaldoksym nalezy do srodków ekstrakcyjnych uwazanych ogólnie za "mo¬ cne" i jesli stosuje sie je w silnie kwasnych roztworach, wymagaja dodatku modyfikatorów równowagi* Zgodnie z wynalazkiem, przy uzyciu wodnych roztworów amoniakalnych w zasadzie nie ma potrzeby stosowania wraz ze srodkiem ekstrahujacym modyfikatorów kinetycznych i/albo mo¬ dyfikatorów równowagi* Jesli któres z nich okaza sie niezbedne dla pewnych specyficznych reagentów albo pewnych cieczy lugujacych, to powinny byc stosowane w minimalnych ilos¬ ciach. Termodynamicznymi modyfikatorami zwykle uzywanymi z salicyloaldoksymami sa alki- lofenole i alkanole, w których grupa alkilowa przewaznie zawiera 7-16 atomów wegla* Naj¬ czesciej stosowane sa nonylofenol, dodecylofenol, oktylofenol, dodekanol i tridekanol* Wada w zastosowaniu tych modyfikatorów jest ich tendencja do rozpuszczania amoniaku w fazie organicznej, co ze wzgledu na koniecznosc zobojetnienia niekorzystnie wplywa na koszty produkcji i moze powodowac zanieczyszczanie produktu koncowego* Jak wspomniano, srodek ekstrahujacy rozpuszcza sie w nie mieszajacym sie z woda roz¬ puszczalniku* Zgodnie z wynalazkiem, mozna stosowac wiele róznych nie mieszajacych sie z woda organicznych rozpuszczalników, w których rozpuszczalne sa reagenty prooesu eks¬ trakcji* Minimalnym wymogiem jest to aby zasadniczo nie mieszaly sie z woda, aby roz¬ puszczaly srodek ekstrahujacy i aby nie zaklócaly procesu ekstrahowania metalu z kwasów z wodnych roztworów amoniakalnych* Utworzony kompleks metalu z ekstraktami takze powi¬ nien byc rozpuszczalny w tym rozpuszczalniku* Ogólnie wymagane jest aby przynajmniej 2% wagowych srodka ekstrahujacego lub kompleksu metalu rozpuszczalo sie w nie mieszaja¬ cych sie z woda rozpuszczalnikach. Do rozpuszczalników takich naleza weglowodory alifa¬ tyczne i aromatyczne, takie jak nafta, benzen, toluen, ksylen ltp* Dobór zasadniczo nie mieszajacego sie z woda rozpuszczalnika weglowodorowego do pracy na skale przemyslowa zalezy od szeregu czynników, w tym równiez od konstrukcji urzadzen ekstrakcyjnych /np. w ekstraktoraoh - osadnikach z mieszadlami Podbielniaka/ od rodzaju metalu ekstrahowa¬ nego, sposobu odprowadzania odoleków ltp* Zasadniczo w pracy przemyslowej stosuje sie osadniki - mieszalniki o wzglednie duzej zawartosci substancji organioznych 1 pewna strata rozpuszczalnika przez odparowanie, porywanie z woda itp. jest nie do uniknieoia. W tych warunkaoh, zgodnie z wynalazkiem148 509 5 stosuje sie alifatyczne i aromatyczne weglowodory o temperaturze zaplonu 65°C lub wyz¬ szej i rozpuszczalnosci w wodzie 0,1* w stosunku wagowym. Rozpuszczalniki te sa prakty¬ cznie nietoksyczne, chemicznie obojetne i niezbyt kosztowne. Typowymi znanymi przykla¬ dami rozpuszczalników sa: kermac 470 B, 500 T /oba sa alifatyczna nafta o punkcie zaplo¬ nu 79,5°C/, Chevron lon Exchange Solvent /o punkcie zaplonu 90t5°C/, Escaid 100 i 110 /punkt zaplonu okolo 82°C/, Worpar 12 /punkt zaplonu 71°C/, Conoco C-1214 /punkt zaplo¬ nu 71°C/f Aromatic 130 /nafta aromatyczna otrzymywana z Exxon USA - punkt zaplonu 65t5°C/ i inne nafty oraz frakcje ropy naftowej.Wynalazek zilustrowano ponizej w przykladach. W przykladach tych zastosowano wyzej opisany cykl procesów skladajacych sie z 2 etapów ekstrakcji, przemywania i plukania i dwóch etapów rozdzielania.Przyklad I. W tym przykladzie stosowano organiczny srodek ekstrahujacy za¬ wierajacy 10* objetosciowych 5-dodecylosalicyloaldoksymu i 90* objetosciowych nafty /Kermac 500 T/. Przerabiany roztwór zawieral 24,06 g/litr Zn, 27,4 g/litr NH~, 25,8 g/litr C02, ale przecietna zawartosc cynku w calym obiegu wynosila 20,76 g/litr.Proces prowadzono zgodnie z omówionym wyzej sposobem postepowania w ciagu 4 dni, z uzyciem srodka ekstrahujacego rozcienczonego alifatyczna nafta, przy wartosci pH wyno¬ szacej okolo 1,5* W ciagu pierwszych 2 dni faza wodna z drugiego etapu przemywania nie byla przekazywana do pierwszego. Ponizsze dane zebrane zostaly w ciagu nastepnych 2 dni.Przecietny stosunek fazy organicznej do fazy wodnej podczas ekstrakcji wynosil 8,76:1. Cynk byl przenoszony do fazy organicznej w ilosci 2-27 g/litr. Obciazona faza organiczna, która przekazywano z etapu ekstrakcji do przemywania, byla metna, prawdo¬ podobnie na skutek obecnosci porwanej wody. Przecietnie odzyskiwano 95,86* cynku, a jego srednia zawartosc w rafinacie wynosila 0,90 g/litr.W obydwu etapach plukania kontrolowano wartosc pH. W pierwszej fazie wartosc pH wa¬ hala sie pomiedzy 6,5-7,0, natomiast w drugiej wynosila okolo 6,5+0,2. Przecietnie w przemytym rafinacie pozostawalo srednio 0,09 g/litr cynku. Do regulowania wartosci pH stosowano roztwór kwasu siarkowego o stezeniu 50 g/litr.Faza oddzielania prowadzona byla w 2 etapach. Przecietne stezenie cynku w obciazonym elektrolicie bylo 46,51 g/litr.Przyklad II. Operacje prowadzono w ciagu 2 dni. Obejmowaly one po 2 etapy ekstrakcji, przemywania i rozdzielania. Organiczna mieszanina rozpuszczalnika stosowa¬ nego do ekstrakcji zawierala 10* objetosciowych srodka ekstrakcyjnego uzytego w przykla¬ dzie I, 50* objetosciowych Bxxon Aromatic 150 i 40* Kermac 500 T Jako rozpuszczalnika nafty. Roztwór poddawany przerobowi zawieral w przyblizeniu 20 g/litr cynku, 40 g/litr HH^, 10 g/litr /NH./2C0~. Wartosc pH roztworu wynosila 10,3« Przecietne stezenie cynku w roztworze poddawanym przerobowi bylo 19,7 g/litr.Stosunek fazy organicznej do fazy wodnej w procesie ekstrakcji wynosil 9,32:1, a Ilosc cynku przenoszonego w fazie organicznej wynosila 2,14 g/litr. Odzyskiwano ponad 98* cynku i srednia zawartosc cynku w rafinacie drugiego dnia wynosila 0,26 g/litr. Wartosci pH w stadiaoh przemywania za pomoca kwasu siarkowego o stezeniu 50 g/litr utrzymywano takie same jak w przykladzie I. Srednia zawartosc cynku pozostajaoego w rafinacie po etapie przemywania wynosila 0,056 g/litr.W jednym litrze elektrolitu bylo srednio 43,7 g cynku. Roztworem oddzielajacym w eta¬ pie oddzielania tez byl roztwór H2SO, o stezeniu 100 g/litr.Przyklad III. W tym przypadku poddawano przeróbce roztwór wodny o duzej za¬ wartosci miedzi 1 cynku. Organiczna mieszanina, stosowana jako srodek ekstrahujacy, za¬ wierala 30* objetosciowych takiego samego srodka ekstrahujacego jak w przykladzie I i 70* Exxon Aromatic 150. Sporzadzono roztwór zawierajacy w przyblizeniu w 1 litrze 15 g Cu, 10 g Zn i 40 g NH^ i o wartosci pH 10,6. Przecietna zawartosc cynku i miedzi w cza¬ sie trwania procesu wynosila odpowiednio 9,14 i 12,02 g/litr.Cykl operacji prowadzono w ciagu 3 dni, stosujac wyzej opisane metody postepowania w przypadku obecnosci w roztworze zarówno miedzi jak i cynku. Stosunek fazy organicznej6 148 509 do fazy wodnej podczas ekstrakcji wynosil 3,75:1 w ciagu wiekszej czesci dnia, w czasie którego zbierano dane. Przy tym stosunku odzyskanie miedzi bylo wieksze niz 99%9 a cyn¬ ku srednio nieco wyzsze niz 9455. Przecietne przenoszenie czystego cynku wynosilo 2,18 g/litr, a miedzi 2,65 g/litr. Rafinat zawieral 4 czesci na milion miedzi i 0,54 g/litr cynku* W przeplukanym amoniakiem rafinacie nie wykryto miedzia natomiast wykryto cynk w ilos¬ ci 0,12 g/litr. W pierwszej fazie przemywania wartosc pH utrzymywana jest w przedziale miedzy 6,8 a 7,2, w drugiej fazie natomiast miedzy 6,3 i 6,7. Jako roztwór przemywajacy stosowano roztwór kwasu siarkowego o stezeniu 50 g/litr.Elektrolitu zawierajacego cynk, a nie zawierajacego miedzi nie uzyskano w obiegu, prawdopodobnie na skutek powolnego reagowania elektrod stosowanych do oznaczania wartos¬ ci pH, co moglo byc spowodowane obecnoscia aromatycznej nafty. Przy kontrolowanej war¬ tosci pH w przedziale 3,2-3,5 w pierwszym etapie odzyskiwania cynku zawartosc miedzi by¬ la mniejsza niz 10 ppm. Utrzymywanie wartosci pH 1,5-2,0 w drugim etapie odzyskiwania cynku umozliwialo odzyskanie z fazy organicznej 98-99$ cynku. Do kontrolowania odczynu roztworu w tym etapie procesu stosowano kwas o stezeniu 100 g/litrfa zawartosc cynku w elektrolicie wynosila srednio 58,2 g/litr.Oddzielenie miedzi nastepowalo latwo przy wartosci pH zblizonej do zera, osiaganej przez dodanie kwasu siarkowego o stezeniu 200 g/litr. Obciazony elektrolit zawieral 38,35 g/litr miedzi. Bardzo powolny przeplyw moze powodowac uzyskiwanie roztworu zawie¬ rajacego 50 g/litr miedzi. Elektrolit obciazony miedzia zawieral w przyblizeniu 0,50 g/litr cynku.P r zy k l a d IV. W przykladzie tym stosowano roztwór o malej zawartosci miedzi 1 cynku. Faza organiczna skladala sie w 30% objetosciowych ze srodka stosowanego do ekstra¬ kcji w przykladzie I i w 10% Exxon 150 Aromatic nafty. Roztwór przecietnie zawieral w 1 litrze 8,32 g miedzi, 6,7 g cynku, 30 g ML., a wartosc pH roztworu wynosila 10,2.Procesy przebiegaly zgodnie z wyzej opisana procedura w ciagu 5 dni. Przecietny sto¬ sunek fazy organicznej do wodnej w czasie ekstrakcji wynosil 3,59:1. Ogólnie odzyskano wiecej niz 99$ miedzi i cynku. Wykryto w rafinacie obecnosc sladowych ilosci miedzi /O,001 g/litr/ i 0,05 g/litr cynku. Do fazy organicznej przekazany zostal cynk i miedz w ilosci odpowiednio 2,02 i 2,34 g/litr.Srednia ilosc miedzi opuszczajacej pierwszy etap przemywania amoniakiem wynosila 0,001 g/litr podczas gdy cynk byl odprowadzany z ukladu w ilosci 0,12 g/litr. W etapie tym wartosc pH utrzymywano pomiedzy 6,8-7,2. Drugi etap przemywania odbywal sie przy wartosci pH 6,3-6,7.Jako roztwór przemywajacy stosowano kwas siarkowy o stezeniu 50 g/litr. W obciazonym cynkiem elektrolicie przecietnie znajdowalo sie 57,6 g/litr cynku i 0,008 g/litr miedzi.Przy obnizeniu wartosci pH z 3,2 do 2,5 w pierwszym etapie oddzielania cynku zaobserwo¬ wano lekkie zmniejszenie ilosci ekstrahowanej miedzi. Przy wartosci pH od 3,2 do 3,5 w obciazonym roztworze znajdowalo sie mniej niz 10 ppm miedzi. W drugim etapie oddziela¬ nia w ciagu jednego dnia wartosc pH wahala sie od 1,0 do 2,0.Obciazony miedzia elektrolit zawieral przecietnie 37,1 g/litr miedzi i 0,94 g/litr cynku.Zastrzezenia patentowe 1. Sposób odzyskiwania cynku i miedzi z amoniakalnych roztworów wodnych przez kontak¬ towanie amoniakalnego roztworu wodnego, zawierajacego cynk lub cynk i miedz, ze srodkiem ekstrahujacym zawartym w nie mieszajacym sie z woda rozpuszczalniku i wytwarzanie orga¬ nicznej fazy rozpuszczalnika, zawierajacej wyekstrahowany cynk lub cynk i miedz, oddzie¬ lanie fazy organicznej i kontaktowanie jej z nieorganicznym kwasem przy kontrolowanej wartosci pH, znamienny tym, ze jako srodek ekstrahujacy stosuje sie 5-rdo- decylosalicyloaldoksym.HB 509 7 2. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze oddzielona faze organicz¬ na, zawierajaca wyekstrahowany cynk, kontaktuje sie z nieorganicznym kwasem, utrzymujac wartosc pH ponizej 3t5 i z wydzielonej fazy wodnej odzyskuje sie cynk. 3. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze oddzielona faze organi¬ czna, zawierajaca wyekstrahowany cynk i miedz, kontaktuje sie z kwasem nieorganicznym, utrzymujac wartosc pH w granicach od 3»5 do 1,5 i z wydzielonej fazy wodnej odzyskuje sie cynk, a nastepnie faze organiczna zawierajaca miedz kontaktuje sie z kwasem nieorga¬ nicznym przy wartosci pH ponizej 1,5 i z tej drugiej fazy wodnej odzyskuje sie miedz. 4. Sposób wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako nie mieszajacy sie z woda rozpuszczalnik stosuje sie alifatyczne lub aromatyczne weglowodory o temperaturze zaplonu co najmniej 65,5°C 5» Sposób wedlug zastrz. 4t znamienny tym, ze jako rozpuszczalnik sto¬ suje sie nafte. PL PL PL PL PL PL PL PL