Przedmiotem wynalazku jest srodek nicienio¬ bójczy.W ciagu ostatnich lat wzrosla potrzeba stosowa¬ nia preparatów chemicznych do zwalczania nicie¬ ni (nematocides). Glówna grupa fitopatogennych nicieni sa szkodniki atakujace korzenie roslin. Po¬ niewaz moga one byc zwalczane tylko w korze¬ niach lub w glebie, w kazdym przypadku potrzeb¬ ne sa duze ilosci srodków nicieniobójczyeh, gdyz gdy docieraja one do zaatakowanych czesci roslin w niewystarczajacych ilosciach, moga powodowac powazne zanieczyszczenia srodowiska.Obecnie nieoczekiwanie stwierdzono, ze ilosc zwiazku o dzialaniu nicieniobójczym na hektar ob¬ szarów urawnych, potrzebna do zwalczania nicieni, mozna zmniejszyc o 40—60%, a w pewnych przy¬ padkach i do 80%, gdy substancje nicieniobójcza lub mieszanine substancji nicieniobójczych stosuje sie wespól z pewna substancja dodatkowa bedaca fosfolipidem.Srodek nicieniobójczy wedlug wynalazku zawie¬ ra jedna lub wiecej substancji nicieniobójczych oraz znane nosniki, rozcienczalniki, rozpuszczal¬ niki, propellenty i/liub inne srodki pomocnicze, a cecha tego srodka jest to, ze zawiera jeden lub 25 wiecej < fosfolipidów z grupy obejmujacej fosfaty- dylochoiine, uwodornione fosfatydylocholiny, fosfa- tydylóetanoloamine, N^acylofosfatydyloetanoloami- ny«, fósfatydyloinozyt, fosfatydyloseryne, lizolecyty- ne i fosfatydylogliceryne;, przy czym stosunek wa- sa 10 15 20 gowy substancji czynnej lub substancji czynnych do fosfolipidu lub fosfolipidów Wynosi od 1 : 0,2 do 1: 20. Oprócz uzyskania wiekszej ekonomicznosci sto¬ sowania, dodatek fosfolipidów znacznie zwieksza po¬ bieranie substancji nicieniobójczych przez korzenie tak, ze uzyskuje sie korzystne, dlugotrwale dziala¬ nie. Lepsze pobieranie substancji nicieniobójczych przez rosliny zapobiega zanieczyszczaniu gleby przez te substancje. Wreszcie, wiekszosc fosfolipidów to produkty naturalne i w kazdym przypadku1 — nie¬ toksyczne, dzieki czemu, ze wzgledu na swój. cha¬ rakter i wlasciwosci, nie .powoduja zanieczyszcza¬ nia srodowiska.W celu wytworzenia nowego srodka nicieniobój- czego wedlug wynalazku, substancje nicieniobójcze miesza sie z fosfolipidami lub mieszanina fosfoli¬ pidów w stosunku wagowym od 1 : 0,2 do 1 : 20, ko¬ rzystnie w stosunku wagowym od 1: 0,5 do 1: 10, a zwlaszcza w stosunku wagowym od 1:1 do 1:5.Odpowiednimi fosfolipidami sa! dostepne w hand¬ lu fosfatydylocholiny lub mieszaniny fósfatydylo- cholin, takie jak np.: Phospholipon R 25 Phospholipon R 55 (25% fosfatydylo-choliny, 25% fosfatydylóetatioloamiriy i 20% fbsfatydylóinozytu) (55% fosfatydylocholiny, 25% fósfatydylóetanoló^miny i 2% fósfatyd^lóinflzytuT 130617130 617 Phospholipon R 80 (80% fosfatydylocholiny i 10% fosfatydyloetanolo- aminy) Phospholipon R 100 (96% fosfatydylocholiny) Phospholipon R 100 H (96% uwodornionej fosfatydylocholiny) Phospholipon R 38 (38% fosfatydylocholiny, 16% N-acetylofosfatydyloeta- noloaminy, 4% fosfatydyloetanoloaminy) Szczególnie korzystnie stosuje sie naturalne fosfatydylocholiny, które mozna otrzymywac jak opisano w opisach patentowych RFN nr nr 1 047 597, 1053 299, 1617 679, 1617 680, w opisach patento¬ wych RFN nr nr DOS 3 047 048, 3 047 012 i 3,047 011.Odpowiednimi N-acylofosfatydyloetanoloajminami sa zwlaszcza te, w których grupa acylowa pocho¬ dzi z nasyconego lub olefinowo nienasyconego kwa¬ su tluszczowego o 2—20 atomach wegla, zwlaszcza od nasyconych kwasów tluszczowych o 2—5 ato¬ mach wegla albo od nasyconych lub jednonienasy¬ conych olefinowo kwasów tluszczowych o 14, 16, 18 lub 20 atomach wegla.Jako zwiazek o dzialaniu nicieniobójczym moz¬ na w zasadzie stosowac dowolny zwiazek o takim dzialaniu, np. tiofosforan 0-/2,4-dwuchlorofenylo/ /-0,0-dwuetylowy (dichlofention), ester 0,0-dwuety- lowo-0-2npirazynylowy kwasu tionofosforowego (fen- sulfothion), 0-/metylokarbonylo/oksym aldehydu 2-metylo-2-/metylotio/propionowego (aldicarb), 3,5- -dwumetylo-l,3,5-2H-czterowodorotiodwuazyoiotion-2 (dazomet), dichlorpropen (mieszanina dwuchloropro- panu i dwuchloropropenu); Poszczególne zwiazki o dzialaniu nicieniobójczym mozna stosowac albo jako takie, albo w polaczeniu z iimymi zwiazkami o dzialainiu nicieniobójczym lub, jesli trzeba, nawet ze zwiazkami o dzialaniu chwastobójczym lub roztoczobójczym, nastepujacym po dodaniu fostolipidów.Nowe srodki wedlug wynalazku zawierajace zwiazek o dzialaniu nicieniobójczym w polaczeniu z fosfolipidem mozna stosowac np. do zwalczania nastepujacych nicieni: swobodnie zyjacych nicieni atakujacych korzenie roslin, takich jak np. z ro¬ dzaju Pratylenchus-, Rotylenchus-, Tylenchorhyn- chus-, Trichodorus-, Longidorus-, Xiphinema, prze¬ de wszystkim na korzeniach upraw zbozowych, bu¬ raków, ziemniaków, jarzyn, marchwi, w sadach, na plantacjach bananów, kawy i herbaty; nicieni ata¬ kujacych korzenie takich jak np. z rodzaju Melo- idogyne, przede wszystkim atakujacych tyton, ba¬ welne, jarzyny i rosliny ozdobne; nicienie torbielo¬ wate, np. rodzaju Heterodera, w ziemniakach, owsie, chmielu, koniczynie, warzywach i podobnych uprawach, nicienie typu wegorka niszczyka z ro¬ dzaju Ditylenchus, w uprawach ryzu, tytoniu, bu¬ raków, cebuli, kukurydzy, owsa, koniczyny, roslin ozdobnych i nicieni atakujacych liscie, zwlaszcza rodzaju Aphelenchoides, glównie w uprawach ryzu, kakao, truskawek i roslin ozdobnych.Nowe srodki nicieniobójcze wedlug wynalazku sporzadza sie nastepujaco: Rozpuszcza sie fosfolipid lub fosfolipidy w roz¬ puszczalnikach organicznych, takich jak np. toluen, 10 15 20 30 35 40 45 50 55 ksylen, octan etylu, etanol, metanol lub mieszaniny tych rozpuszczalników. Dobór rozpuszczalnika lub mieszaniny rozpuszczalników zalezy od rozpuszczal¬ nosci stosowanego zwiazku o dzialaniu nicieniobój¬ czym. Nastepnie ewentualnie ogrzewajac rozpuszcza sie w roztworze fosfolipidu zwiazek o dzialaniu ni¬ cieniobójczym lub zawierajacy go produkt handlo¬ wy. Po zakonczeniu rozpuszczania, ogrzewajac usuwa sie rozpuszczalnik pod zmniejszonym cisnie¬ niem. Tak otrzymany produkt przeksztalca sie w odpowiednia postac standardowego preparatu han¬ dlowego, ewentualnie dodajac do niego odpowiednie substancje pomocnicze, takie jak np. napelniacze, nosniki, rozcienczalniki, srodki zwilzajace, stabili¬ zatory, srodki zelujace i domieszki rozcienczajace.Nowy srodek nicieniobójczy wedlug wynalazku mozna takze sporzadzac, mieszajac zwiazek o dzia¬ laniu nicieniobójczym lub zawierajacy go preparat handlowy, z fosfolipidem lub fosfolipidami i wszel¬ kimi napelniaczami i koniecznymi adjuwantami, rozpuszczenie lub zawieszenie otrzymanej miesza¬ niny w rozpuszczalniku organicznym i nastepnie usuniecie rozpuszczalnika. Otrzymana mieszanina jest gotowa do uzycia.W przypadku zwiazków o dzialaniu nicieniobój¬ czym rozpuszczalnych w wodzie lub w mieszaninach wody z alkoholem, korzystnie rozpuszcza sie naj¬ pierw zwiazek o dzialaniu nicieniobójczym w wo¬ dzie lub w mieszaninie wody z alkoholem i prze¬ rabia z fosfolipidem lub mieszanina fosfolipidów, tworzac roztwór lub emulsje przez mieszanie lub stosowanie ultradzwieków. Zwykle stosowane emul¬ gatory mozna dodawac przed lub po operacji mie¬ szania. Tak otrzymany roztwór lub emulsje uwal¬ nia sie w znany sposób od wody lub mieszaniny rozpuszczalników, np. przez destylacje, suszenie rozpylowe lub wymrazanie. Otrzymany produkt mozna stosowac jako taki lub ewentualnie po do¬ daniu odpowiednich adjuwantów. Produkt mozna nawet ponownie emulgowac lub rozpuszczac w wo¬ dzie i stosowac jako preparat do rozpylania.Przykladowymi nosnikami sa np. talk, kaolin, bentonit, ziemia okrzemkowa, wapien lub kruszy¬ wo kamienne. Przykladowymi dalszymi adjuwan¬ tami sa np. zwiazki powierzchniowoczynne, takie jak mydla (sole kwasów tluszczowych) i sulfoniany alkoholi tluszczowych lub alkilosulfoniany. Jako stabilizatory lub koloidy ochronne mozna stosowac' zelatyne, kazeine, albumine, skrobie lub metylo- celuloze.Nowe srodki nicieniobójcze wedlug wynalazku mozna stosowac w postaci stalej lub cieklej np. ja¬ ko proszki do rozpylania, granulaty, spraye, aero¬ zole, emulsje lub roztwory.Przyklad I. Wytwarzanie 1 kg proszku do opylania skutecznego wobec migrujacych nicieni atakujacych korzenie roslin ozdobnych i zawieraja¬ cych jako skladnik czynny aldicarb. 60 W temperaturze 30—35°C rozpuszcza sie w 500 ml toluenu 50 g aldicarbu, 120 g Phospholiponu 25 i 0,1 g palmitynianu kwasu askorbinowego. Po¬ wstaly roztwór ugniata sie z 804 g CaC03 (jakosc: stracony weglan sodu) i otrzymana paste suszy sia gj i miele. Proszek rozpuszcza sie w wodzie z 15 g130 6 5 sulfonianu ligniny i miesza ze 100 ml roztworu ze¬ latyny o stezeniu 10%.Tak otrzymany produkt jest równowazny pod wzgledem dzialania nicieniobójczego z produktem handlowym zawierajacym 10% aldicarbu. 5 Przyklad II. Wytwarzanie 1 kg emulsji do rozpylania, skutecznej wobec nicieni atakujacych liscie i lodygi roslin ozdobnych i zawierajacy jako skladnik czynny zinophos.Uzupelnia sie Shellosolem do objetosci 1 litra 10 i rozpuszcza 240 g Zinophosu, 240 g Phospholipo- nu 80 rozpuszczonego w 50 ml etanolu, 5 g Ta- £atu 0 i 5 g Tegomulus 0. Mieszanine te stosuje sie w postaci 0,1% emulsji w wodzie. Jej dzialanie jest równowazne dzialaniu takiej samej ilosci 48% roz- 15 tworu Zinophosu.Przyklad III. Wytwarzanie granulowanych preparatów do opylania, zawierajacych jako sklad¬ nik czynny fensulfothion. 20 W 300 g Shellosolu A rozpuszcza sie 50 g fensulfo- thionu i 100 g Phospholiponu 55 i otrzymany roz¬ twór rozpyla sie homogenicznie na 825 g CACOs (stracany). Produkt suszy sie i miele. Otrzymany proszek rozpuszcza sie w wodzie z 15 g sulfonianu ^ ligniny, miesza ze 100 ml roztworu zelatyny o ste¬ zeniu 10% i tworzy granulki, suszac je w granula- torze ze zlozem fluidalnym.Przyklad IV. Wytwarzanie 1 kg koncentratu do emulgowania, zawierajacego jako skladnik czyn- 30 ny dichlorenthion.Uzupelnia sie Shellosolem A do objetosci 1 litra 200 g dichlofenthionu, 200 g Phospholiponu 80 *r 50 ml etanolu, 10 g Marlowet IHF i 10 g Cello- solve. 35 Otrzymany 20% roztwór dichlofenthionu jest rów¬ nowazny 0,5 litra 80% produktu handlowego.W nastepujacych przykladach dotyczacych stoso¬ wania srodków wedlug wynalazku, stosuje sie pro¬ dukty zawierajace jako skladnik aktywny zwiazek *o okreslany jego nazwa rodzajowa.Przyklad V. Próby porównawcze z dwuchlor- prenem.Do zwalczania nicieni atakujacych ziemniaki, za- ^ atakowane pole opryskuje sie róznymi mieszanina¬ mi i okresla sie procent roslin ziemniaka ciagle jeszcze zaatakowanych po potraktowaniu srodkiem.Wyniki przedstawiono w tablicy 1. 50 Tablica 1 Pró¬ ba nr 1 2 3 4 Mieszanina dichlorpropen dichlorpropen dichlorpropen + fosfatydylo- cholina dichlorpropen + fosfatydylo- cholina 45 ml/m2 22,5 ml/m* 22,5 ml/m* 90 mg/l 11,75 mg/l 90 mg/l | Zakazenie nicieniami w % | 10 80 10 80 t Przyklad VI. Próby porównawcze z dazo- metem.Do zwalczania chorób zasiewów i powodujacych wiedniecie roslin, a takze kielkujacych nasion chwastów i nicieni, kompost miesza sie z granula¬ tem Basamidu i okresla procent wykielkowanych nasion chwastów i stopien zakazenia zasianej ka¬ pusty przez Phoma lingam i nicienie. Wyniki przedstawiono w tablicy 2.Tablica 2 1 2 3 1 4 1 Mieszanina dazomet 40 g/m* dazomet 20 g/m* dazomet 20 g/m* -hfosfatydy- locholina 90 g/l dazomet 20 g/m* +fosfatydy- i % zaka¬ zenia chwa¬ stami 0 40 0 0 | |locholina 45 mg/l| % zaka¬ zenia Phoma- lingam 1 0 20 0 5 1 % zaka¬ zenia nicie¬ niami 16 80 10 20 1 1 Zastrzezenia patentowe 1. Srodek nicieniobójczy zawierajacy jedna lub wiecej substancji nicieniobójczo czynnych oraz zna¬ ne nosniki, rozcienczalniki, rozpuszczalnik^, propel- lenty i/lub inne obojetne srodki pomocnicze, zna¬ mienny tym, ze zawieraja jeden lub wiecej fosfoli¬ pidów z grupy obejmujacej fosfatydylocholine, uwo¬ dornione fosfatydylocholiny, fosfatydyloetanoloami- ne, N-acylofosfatydyloetanoloaminy, fosfatydyloino- zyt, fosfatydyloseryne, lizolecyne i fosfatydyloglice- ryne, przy czym stosunek wagowy substancji czyn¬ nej lub substancji czynnych do fosfolipidu lub fos¬ folipidów wynosi od 1: 0,2 do 1: 20. 2. Srodek wedlug zastrz, 1, znamienny tym, ze stosunek wagowy substancji czynnej lub substancji czynnych do fosfolipidu lub fosfolipidów wynosi od 1:0,5 do 1:10. 3. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze stosunek wagowy substancji czynnej lub substan¬ cji czynnych do fosfolipidu wynosi od 1:1 do 1:5. 4. Srodek wedlug zastrz. 1, znamienny tym, ze jako fosfolipid zawiera fosfatydylocholine. PL