Przedmiotem wynalazku jest sposób matowania materialów fotograficznych.Znane jest matowanie powierzchni warstw fotograficznych przez dodanie pigmentów nieorganicznych, organicznych albo polimerów syntetycznych. W ten sposób uzyskuje sie szorstkosc powierzchniowa, która zapewnia dobra przydatnosc do retuszu oraz powstrzymuje powstawanie pierscieni Newton'a w procesie kopiowania. Pozadany jest dobór takiej substancji matujacej, która jest fotograficznie nieczynna i ma wspólczynnik zalamania, który dorównuje wspólczynnikowi zalamania suchej zelatyny, aby uniknac zjawi¬ ska zmetnienia oraz strat ostrosci spowodowanych przez swiatlo rozproszone. Ponadto matowane powierzchnie powinny miec niewielka scieralnosc i byc odporne na odciski palców.W opisie patentowym RFN nr 1347 639 zaproponowano dodawanie bezpostaciowego kwasu krzemo¬ wego jako srodka matujacego. Ma on jednak te wade, ze w wyzszej temperaturze ma sklonnosc do skupiania sie a tym samym jest trudny do saczenia. Niezadowalajace dzialanie wykazuja równiez sole metali ziem alkalicznych, jak opisano w opisie patentowym Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 2 823 136. Maja one zbyt duza gestosc i zbyt silna zdolnosc krycia, co powoduje pogorszenie wlasciwosci fotograficznych. Inny znany z opisu patentowego NRD nr 35 234 sposób matowania polega na dodawaniu wosku. Z opisu patentowego RFN nr 2522692 znane jest dodawanie utwardzonej zelatyny. Stosuje sie równiez dodawanie pochodnych celulozy wedlug niemieckiego opisu patentowego nr 725 698 albo dyspersji opartych na polimerach syntetycznych.Te znane sposoby maja jednakze szereg wad. Tak np. warstwy matowane za pomoca wosku maja niezadowalajaca szorstkosc, poniewaz wosk zostaje czesciowo stracony w procesie suszenia.Skrobia, pochodne celulozy i utwardzone zelatyny sa bardzo trudno osiagalne w zadanym zakresie wielkosci ziarna i traca czesciowo dzialanie matujace przy wysokiej wilgotnosci. Syntetyczne dyspersje polimerów maja te zalete, ze efekt matowania nie zostaje pomniejszony przez szybkie osadzacie podczas rozlewania.Znane sa z opisu patentowego Wielkiej Brytanii nr 645 954 oraz z opisu patentowego Belgii nr 643 174 i RFN nr 2628643 dyspersje oparte na kopolimerach styrenu i polimetakrylanu.Za pomoca zywic polistyrenowych mozna jednak wytwarzac tylko bardzo trudno stabilne dyspersje o jednolitym rozdziale czastek.Poniewaz polistyren tak samo jak polimetakrylan róznia sie znacznie pod wzgledem wspólczynnika zalamania od zelatyny, matowane za pomoca tych dyspersji materialy fotograficzne wykazuja zwiekszone zmetnienie i straty ostrosci. Wytwarzanie takich dyspersji wymaga ponadto znacznych nakladów i daje sie tylko z trudem odtwarzac.2 12*43* Dalsza wada wielu srodków matujacych jest to, ze nie maja one zadanej postaci kulistej.Celem wynalazku jest ulepszony sposób matowania materialów fotograficznych, który pozwala na bardziej równomierne matowanie, przy czym zjawiska zmetnienia i swiatlo rozproszone powinny byc maksymalnie wyeliminowane przez srodek matujacy, a srodek matujacy powinien byc wytwarzany bez duzego nakbdu i w sposób odtwarzalny.Zadaniem wynalazku jest usuniecie wad znanych sposobów, takich jak, np. zwiekszone zmetnienie i straty ostrosci wskutek niekorzystnego wspólczynnika zalamania srodka matujacego, niedostateczna stabil¬ nosc podczas procesu wylewania i niedostateczne zmatowienie albo zaklócenia przy wylewaniu z powodu niekorzystnego rozdzialu czastek, przez zastosowanie nowych dyspersji polimerów do matowania materia¬ lów fotograficznych.Wedlug wynalazku zadanie to rozwiazano w ten sposób, ze jako srodek matujacy stosuje sie dyspersje polichlorku winylu albo kopolimerów chlorku winylu, otrzymana przez polimeryzacje mikrozawiesinowa albo polimeryzacje zasiewna, w stezeniu 5-50% wagowych, korzystnie 7,5-20% wagowych, w odnienieniu do ciezaru suchego srodka wiazacego matowanej warstwy.Te dyspersje polimerowe maja waski rozdzial wielkosci czastek. Mozna je wytwarzac w wielkosci 0,l-5jim wedlug opisu patentowego RFN nr 1301529 albo opisu patentowego Wielkiej Brytanii nr 978 875 (polimeryzacja mikrozawiesinowa) albo opisu patentowego RFN nr 2054108 (polimeryzacja zasiewna).Dyspersje polimerowe stosowane wedlug wynalazku maja sklonnosci w fazie wodnej bezdodatkowych koloidów ochronnych do sedymentacji bez aglomeracji. Przez dodanie 20-500% wagowych koloidu ochron¬ nego, korzystnie 100-200% wagowych zelatyny, w odniesieniu do polimeru, mozna otrzymac bardzo stabilne dyspersje. Wedlug wynalazku mozna je stosowac bez uprzedniego zestalania w postaci cieklejjako dyspersje matujaca. Mozliwejest jednak równiez po dodaniu roztworu zelatyny pozostawienie dyspersji do zestalenia i skladowanie zeli. Nawet po wielomiesiecznym skladowaniu w temperaturze 278 K nie wystepuje zadna zmiana wielkosci czastek i rozdzialu wielkosci czastek. Zele daja sie dobrze roztapiac i rozcienczacwodaalbo roztworem zelatyny. Mozliwejest równiez suszenie zeli. W celu uzyskania szybkiego ponownego zdyspergo- wania korzystne jest granulowanie ich po albo podczas suszenia. Sposobem wedlug wynalazku mozna matowac warstwy halogenku srebra, warstwy ochronne, warstwy filtracyjne jak równiez warstwy NC („non-curling", przeciwzwojowe).Nowy sposób matowania odznacza sie tym, ze stosowane dyspersje matujace mozna wytwarzac w prosty sposób bez zastosowania szybkobieznych urzadzen dyspergujacych w zadanej wielkosci czastek i waskim rozdziale wielkosci czastek. Dzieki temu przy wielkosciach czastek 0, l-5jfln nawet przy niewielkim stezeniu srodka matujacego osiaga sie w pelni skuteczne nadawanie szorstkosci.Poniewaz wspólczynnik zalamania polimerów chlorku winylu wynoszacy 1,538 odpowiada prawie wspólczynnikowi zelatyny, unika sie zjawisk zmetnienia i strat ostrosci.Czastki sa w postaci dyspersji bardzo stabilne w odniesieniu do aglomeracji jak równiez stabilne w odniesieniu do srednicy takze przy wysokiej wilgotnosci. Po stabilizowaniu za pomoca zelatyny i wysuszone po zestaleniu moga byc skladowane bez dodatkowego chlodzenia w ciapi duzych okresów czasu i w miare potrzeby ponownie dyspergowane w wodzie albo w wodnym roztworze koloidu ochronnego. Sposób wedlug wynalazku daje mozliwosc wytwarzania szczególnie drobnoziarnistych matowanych warstw zelatynowych.Przyklady wykMwla.Przyklad I. Wytwarzanie dyspersji matujacej. Dyspersja matujaca A. W 14 litrach wody poddaje sie specznieniu i stapianiu 1 kg zelatyny. Do tego dodaje sie w temperaturze 318 K 2kgpolimetykmetakrylanu, rozpuszczonego w 11,4 litrach chlorku metylenu, i dysperguje za pomoca wysokoobrotowego mieszadla. Po zakonczeniu dyspergowania usuwa sie chlorek metylenu i dyspersja zestala sie w temperaturze 283 K.Przecietna srednica czastek polimeru wynosi 0,478pm. Wspólczynnik zalamania czastek polimeru wynosi 1,492.Dyspersja matujaca B. W 9,5 litrach wody specznia sie i stapia 1 kg zelatyny. Do tego w temperaturze 328 K przy konwencjonalnym niskoobrotowym mieszaniu dodaje sie 6,45 kg 31% wagowo dyspersji poli¬ chlorku winylu, wytworzonej przez polimeryzacje mikrozawiesinowa, o przecietnej srednicy czastek 0,481/im. Po zakonczeniu dodawania mieszanina zestala sie w temperaturze 283 K. Wspólczynnik zalamania czastek polimeru wynosi 1,538.Dyspersja matujaca C-E. Dyspersje matujace C do E wytwarza sie analogiczniejak dyspersje matujaca B, przy czym stosuje sie dyspersje polichlorku winylu o róznej wielkosci czastek.Dyspersja matujaca Przecietna srednica czastek C 0,789jim D 0,948*m E 1,312^™12*436 3 Zelatyna matujaca. 10 litrów dyspersji matujacej B wylewa sie do formy i zestala w temperaturze 283 K.Otrzymany zel przecina sie na kostki o wielkosci okolo 2cm3 i suszy na powietrzu w ciagu 48 godzin w temperaturze 308 K. Nastepnie rozdrabnia sie go ponowie za pomoca urzadzenia do granulowania. Otrzy¬ muje sie lekko metny granulat, który w nastepujacym przykladzie okreslony jest jako zelatyna matujaca.Przyklad II. W 100 litrach 2%, wodnego roztworu zelatyny rozpuszcza sie w temperaturze 313K l,2kg zawiesiny matujacej A. Te dyspersje wylewa sie jako warstwe ochronna na warstwe emulsji chlorowcosrebrnej.Wysuszona warstwa ochronna nadaje sie dobrze do retuszu, ma wysokosc nierównosci 1,1/um i wyka¬ zuje przykopiowaniu niewiele pierscieni Newtonla.Przyklad III. Powtarza sie sposób postepowania z przykladu II, przy czym stosuje sie 1,2 kg dyspersji matujacej B.Wysuszona warstwa ochronna ma nastepujace parametry: Przydatnosc do retuszu: bardzo dobra Wysokosc nierównosci: 1,2/zm Pierscienie Newton'a: brak Przyklad IV. Powtarza sie sposób postepowania z przykladu II, przy czym stosuje sie 4,8 kg dyspersji matujacej A i B.Wysuszone warstwy ochronne maja nastepujace parametry: Dyspersja matujaca A B Przydatnosc do retuszu: bardzo dobra bardzo dobra Wysokosc nierównosci: 1,6 1,7 Pierscienie Newton'a: brak brak Material z warstwa ochronna na bazie dyspersji matujacej A byl metny i wykazywal bardzo silne straty ostrosci.Przyklad V-VII. Powtarza sie sposób postepowania z przykladu II, przy czym stosuje sie 4.8 kg dyspersji matujacej C, D, E.Wysuszone warstwy ochronne maja nastepujace parametry: Dyspersjamatujaca C D E Przydatnosc do retuszu: bardzo dobra bardzo dobra bardzo dobra Wysokosc nierównosci: 2,8 3,1 3,0-3,2 Pierscienie Newton'a: brak brak brak Przyklad VIII. Powtarza sie sposób postepowania z przykladu II, przy czym poddaje sie specznianiu w 100 litrach 1,5% roztworu zelatyny 0,45 kg zelatyny matujacej w temperaturze 313 K w ciagu 20 minut i nastepnie mieszajac dysperguje sie ponownie.Wysuszona warstwa ochronna ma nastepujace parametry: Przydatnosc do retuszu: bardzo dobra Wysokosc nierównosci: l,4/*m Pierscienie Newton'a: . brak Przyklad IX. Na barwnym materiale wielowarstwowym, którego zielonoczula warstwa emulsyjna chlorowcosrebrowego komponenta barwnego zawiera stabilizator, srodek utwardzajacy, srodek powierzchniowo-czynny, purpurowy skladnik sprzegania Z 169 (Bios Final Rep. 721, 21, 1946) oraz znane dodatki, wylewa sie warstwe ochronna odpowiednio do przykladu III. Matowanie za pomoca dyspersji matujacej B nie powoduje pogorszenia wlasciwosci fotograficznych. Podczas skladowania przy wilgotnosci wzglednej wynoszacej 90% nie obserwuje sie zadnej sklonnosci do sklejania warstwy tylnej z warstwa ochronna.Material porównawczy bez dyspersji B w warstwie ochronnej wykazuje natomiast znaczna sklonnosc do sklejania, która przy obciazeniu mechanicznym prowadzi do uszkodzenia warstwy tylnej i warstwy ochronnej.4 120436 Zastrzezenie patentowe Sposób matowania materialów fotograficznych, zwlaszcza warstw halogenku srebra, warstw ochron¬ nych albo warstw przeciwzwojowych, polegajacy na dzialaniu dyspersja polimerów, znamienny tym, ze stosuje sie dyspersje oparta na polichlorku winylu albo kopolimerach chlorku winylu, otrzymana przez polimeryzacje mikrozawiesinowa albo polimeryzacje zasiewna, w stezeniu 5-50% wagowych, korzystnie 7,5-20% wagowych, w odniesieniu do ciezaru suchego srodka wiazacego matowej warstwy.C.i iELNIA Urzedu Patentowego tucznu^ ij LwKij Pracownia Poligraficzna UP PRL. Naklad 120 egz.Cena 100 zl PL