Opis patentowy opublikowano: 01.07.1982 114808 Int. Cl2.A01N 9/02 CZYTfcLNIA Twórcawynalazku: ^—^—— Uprawniony z patentu tymczasowego: BASF Aktiengesellschaft, Ludwigshafen (Republika Federalna Niemiec) Srodek chwastobójczy na bazie acetanilidów Przedmiotem omawianego wynalazku jest srodek chwastobójczy, który jako substancje czynna zawiera mieszaniny chlorowcoacetanilidów.Wiadomo, ze chlorowcoacetanilidy sa substancjami chwastobójczymi, np. opisy patentowe RFN nr 1 014 380 i nr 2 328 340 oraz opisy patentowe Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 442 945 i nr 3 547 620.Zwlaszcza chloroacetanilidy z niepodstawionym pierscieniem fenylowym albo zawierajace podstawniki alkilowe w pozycji 2 oraz 6 pierscienia fenylowego odpowiednie sa do zwalczania niepozadanych traw. Taknp. 2-chloro- N-izopropyloacetanilid stosuje sie jako srodek chwastobójczy w uprawach kukurydzy, sorgo, soi oraz cebuli jadalnej, 2-chloro-2\6'-dwuetylo-N- metoksymetylo-acetanilid jako srodek chwastobójczy w uprawach kukury¬ dzy, soi i rzepaku, a 2-chloro-2'-etylo-6'-metylo-N- (r-metoksy-prop-2'-ylo)- acetanilid jako srodek chwastobój¬ czy w uprawach kukurydzy, soi, buraków cukrowych i innych.Te chloroacetanilidy nadaja sie przewaznie do usuwania niepozadanych traw z rodziny Setaria, Digitaria, Eleusine i Echinochloa. Inne wazne w rolnictwie trawy jak gatunki Alopecurus, Bromus i Brachiaria albo Sor- ghum halepense sa zwalczane gorzej. Z szerokolistnych (dwulisciennych) roslin jeszcze wzglednie dobrze jest atakowany tylko Amaranthus i nieliczne inne gatunki.Dla porównania, znane z opisu patentowego RFN nr 2 648 008 chlorowcoacetanilidy, które przy azocie maja przylaczona przez atom azotu pierscienia, ewentualnie podstawiona grupe azolilojnetylowa jak grupe pirazol-1-ilometylowa, triazol-1-ilometylowa albo tetrazol-1-ilometylowa, wykazuja przy stosowaniu malych ilo¬ sci obok doskonalego dzialania chwastobójczego przeciw trawom równiez dobre dzialanie przeciw gatunkom szerokolistnym.Poza tym z opisu patentowego Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 442 945 oraz z opisu patentowego RFN nr 2 328 340 wiadomo, ze opisane tam chlorowcoacetanilidy mozna stosowac takze w kombinacji z innymi chwastobójczymi substancjami czynnymi, np. okreslonymi innymi acetanilidami, jednak nie ma tam zadnych danych o kierunku dzialania i stopniu dzialania tych kombinacji.Stwierdzono, ze srodki chwastobójcze zawierajace mieszanine zlozona z N-azolilometylochlorowcoacetani- lidów o wzorze ogólnym 1, w którym R oznacza atom wodoru, nierozgaleziona lub rozgaleziona grupe alkilowa2 114 808 albo alkoksylowa zawierajaca do 5 atomów wegla, R1 oznacza atom wodoru lub chlorowca, nierozgaleziona albo rozgaleziona grupe alkilowa lub alkoksylowa zawierajaca do 5 atomów wegla, R2 oznacza atom wodoru albo chlorowca, nierozgaleziona albo rozgaleziona grupe alkilowa albo alkoksylowa zawierajaca do 5 atomów wegla, R razem z R2 oznaczaja przylaczony w pozycji orto, ewentualnie podstawiony przez nierozgalezione grupy alkilowe zawierajace do 4 atomów wegla lancuch alkilenowy zawierajacy do 6 atomów wegla, X oznacza atom chloru albo bromu, zas A oznacza przylaczony przez atom azotu pierscienia azol, który jest ewentualnie podsta¬ wiony pojedynczo albo kilkakrotnie przez atom chlorowca, grupe fenylowa, grupy alkilowa, alkoksylowa, alkilo- tio albo nadfluoroalkilowa zawierajace kazdorazowo do 4 atomów wegla, przez grupe cyjanowa, karboksylowa, karboalkoksylowa zawierajaca do 4 atomów wegla w grupie alkoksylowej albo przez grupe alkanoilowa zawieraja¬ ca do 4 atomów wegla, przy czym A oznacza ewentualnie takze sole azoli zawierajacych 2 albo 3 atomy azotu, oraz z podstawionych chlorowcoacetanilidów o wzorze ogólnym 2, w którym R oznacza nierozgaleziona albo rozgaleziona grupe alkilowa, alkenylowa albo alkinylowa zawierajace kazdorazowo do 4 atomów wegla albo grupe o wzorze -A-R1, przy czym A oznacza grupe alkilenowa o 1 albo 2 atomach wegla, która jest ewentual¬ nie podstawiona pojedynczo przez grupe etylowa albo pojedynczo lub podwójnie przez grupe metylowa, a R1 oznacza nierozgaleziona albo rozgaleziona grupe alkoksylowa, chlorowcoalkoksylowa, alkenyloksylowa, alkiny- loksylowa lub alkoksyalkoksylowa zawierajace kazdorazowo do 4 atomów wegla, grupe cykloalkoksylowa albo cykloalkilometoksylowa o 3—6 atomach wegla w pierscieniu cykloalkilowym, grupe l,3-dioksolan-2-ylowa albo prupe^karboalkoksylowa zawierajaca do 4 atomów wegla w grupie alkoksylowej, X oznacza atom chloru albo bromu, a Y1 oraz Y2 sa jednakowe albo rózne i oznaczaja atom wodoru albo nierozgaleziona lub rozgaleziona grupe alkilowa zawierajaca do 4 atomów wegla, z tym, ze Y1 i Y2 oznaczaja tylko atom wodoru, jezeli R oznacza nierozgaleziona albo rozgaleziona grupe alkilowa, alkenylowa albo alkinylowa zawierajace kazdorazowo do 4 atomów wegla, wykazuja szerszy zakres dzialania i sa bardziej czynne niz srodki chwastobójcze zawierajace tylko chlorowcoacetanilid o wzorze ogólnym 1 albo o wzorze ogólnym 2. W mieszaninach tych chlorowcoacetanilidy o wzorach ogólnych 1 i 2 wykazuja niespodziewanie wybitne dzialanie synergetyczne, zwlaszcza przy stosowaniu ilosci, przy których jeden albo obydwa skladniki mieszanin wykazuja tylko niewystarczajace dzialanie.Jako skladniki mieszanin o wzorze ogólnym 1 wchodza w rachube N-azolilometylochlorowcoacetanilidy, w których R oznacza atom wodoru, grupe alkilowa zawierajaca do 5 atomów wegla jak grupe metylowa, etylo¬ wa, n-propylowa, izopropylowa, n-butylowa, II-rzed. butylowa, izobutylowa, Ill-rzed. butylowa, normalne i roz¬ galezione grupy pentylowe albo grupe alkoksylowa zawierajaca do 5 atomów wegla jak grupe metoksylowa, etoksylowa, propoksylowa, butoksylowa albo pentyloksylowa, R1 i R2 oznaczaja atom wodoru albo chlorowca jak fluoru, chloru, bromu albo jodu, grupe alkilowa zawierajaca do 5 atomów wegla jak grupe metylowa, etylowa, n-propylowa, izopropylowa, n-butylowa, II-rzed. butylowa, izobutylowa, Ill-rzed. butylowa, n-pentylo- wa i rozgalezione grupy pentylowe, grupe alkoksylowa zawierajaca do 5 atomów wegla jak metoksylowa, etoksy¬ lowa, propoksylowa, butoksylowa albo pentyloksylowa, R razem z R2 oznaczaja przylaczony w pozycji orto, ewentualnie podstawiony przez grupe alkilowa zawierajaca do 4 atomów wegla lancuch alkilenowy zawierajacy do 6 atomów wegla jak grupe etylenowa, trójmetylenowa, czterometylenowa, 1-metylotrójmetylenowa, 1,1-dwu- metylotrójmetylenowa albo 1,1-dwumetylo- czterometylenowa, X oznacza atom chloru albo bromu, zwlaszcza chloru, zas A oznacza azol przylaczony przez atom azotu pierscienia, jak pirol, pirazoi, imidazol, 1,2,4-triazol, 1,2,3-triazol, tetrazol, który jest ewentualnie podstawiony niezaleznie od siebie pojedynczo lub kilkakrotnie przez atom chlorowca, grupe fenylowa, grupy alkilowa, alkoksylowa, alkilotio albo nadfluoroalkilowa zawieraja¬ ce kazdorazowo do 4 atomów wegla, przez grupe cyjanowa, karboksylowa, karboalkoksylowa zawierajaca do 4 atomów wegla w grupie alkoksylowej albo przez grupe alkanoilowa zawierajaca do 4 atomów wegla, jak 2,6-dwu- metylopirol, czterometylopirol, 3(5metylopirazol, 4-metylopirazol, 3(5)netylopirazol, 4-etylopirazol, 3(5)-izo- propylopirazol, 4-izopropylopirazol, 3,5-dwumetylopirazol, 3,5-dwumetylo-4-acetylopirazol, 3,5-dwumetylo-4- propionylopirazol, 3,4,5-trójmetylopirazol, 3(5fenylopirazol, 4-fenylopirazol, 3,5-dwufenylopirazol, 3(5feny- lo-5(3)hmetylopirazol, 3(5)-chloropirazol, 4-chloropirazol, 4-bromopirazol, 4-jodopirazol, 3,4,5-trójchloropirazol, 3,4,5-trójbromopirazol, 3,5-dwumetylo-4-chloropirazol, 3,5-dwumetylo-4-bromopirazol, 4-chloro-3(5)-metylopi- razol, 4-bromo-3(5metylopirazol, 4-metylo-3,5-dwuchloropirazol, 3(5)-metylo-4,5(3dwuchloropirazol, 3(5chloro-5(3 metylopirazol, 4-metoksypirazol, 3(5metylo-5(3metoksypirazol, 3(5etoksy-4,5-(3 dwume- tylopirazol, 3(5)-metylo- 5(3trójfluorometylopirazol, 3,5-bistrójfluorometylopirazol, 3(5)-metylo-5(3)- karbo- etoksypirazol, 3,5-biskarboetoksypirazol, 3,4,5-trójkarboetoksypirazol, 3(5metylo- 5(3metylotio-4-karboeto- ksypirazol, 4-metylo-3,5-biskarboetoksypirazol, 4-cyjanopirazol, 4-metoksy-3,5-dwuchloropirazol, 4,5-dwuchlo- roimidazol, 2-metylo-4,5-dwuchloroimidazol, 2-etylo-4,5-dwuchloroimidazol, 3(5)-metylo-1,2,4-triazol, 3,5-dwu- metylo-1,2,4-triazol, 3(5chloro-1,2,4-triazol, 3(5bromo-l ,2,4-triazol, 3(5chloro-5(3metylo-l ,2,4- triazol, 3,5-dwuchloro-l,2,4-triazol, 3,5-dwubromo-l,2,4-triazol, 3(5chloro-5(3cyjano- 1,2,4-triazol, 3(5chloro-5(3114808 3 -fenylo-1,2,4-triazol, 3(5chloro-5(3karbometoksy- 1,2,4-triazol, 3(5 )-metylotio-l ,2,4-triazol, 4(5)-metylo- 1,2,3-triazol, 4,5-dwumetylo- 1,2,3-triazol, 4(5)-fenylo-l ,2,3-triazoL 4(5chloro-l ,2,3-triazol, ester etylowy kwa¬ su 1,2,3-triazolilokaiboksylowego-4(5), ester dwumetylowy kwasu 1,2,3-tirazolilodwukarboksylowego-4(5), 5-metylo-tetrazol, 5-chlorotetrazol albo ester etylowy kwasu tetrazolilokarboksylowego-5.Poza tym, jezeli ewentualnie podstawiony azol zawiera 2 albo 3 atomy azotu, grupa A jest ewentualnie takze polaczona w postaci soli z jednym ze zwyklych silnych kwasów nieorganicznych albo organicznych takich jak kwas chlorowodorowy, bromowodorowy, azotowy, siarkowy, czterofluoroborowy, kwas fluorosultonowy, mrówkowy, chlorowcowane kwasy karboksylowe, np. kwas trójchlorooctowy, kwas alkanosulfonowy, np. kwas metanosulfonowy, chlorowcowany kwas alkanosulfonowy, np. trójfluorometanosulfonowy, kwas nadfluorohek- sanosulfonowy, kwas arylosulfonowy, np. dodecylobenzenosulfonowy.Korzystne sa acetanilidy, które w pozycji 2 i 6 pierscienia fenylowego zawieraja grupe metylowa albo etylowa, a w pozycji 3 atom wodoru, grupe metylowa lub etylowa, przy czym jako azole wchodza w rachube pirazol, triazol albo tetrazol, które kazdorazowo sa ewentualnie podstawione przez niska grupe alkilowa, alkoksy- lowa, karboalkoksylowa, cyjanowa albo atom chlorowca.Srodki chwastobójcze wedlug wynalazku zawieraja zwlaszcza nastepujace N-azolilometylochlorowcoaceta- nilidy: 2-chloro-2',6'-dwumetylo-N- (pirazol-l-ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2'-metylo-6'-etylo-N- (pirazol-1-ilo- metylo)-acetanilid, 2-chloro-2',6,-dwametylo- N-(4-metylopirazol-l -ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2'-metylo-6'- etylo-N- (4-metoksy- pirazol-l-ilometylo)-acetaniiid, 2-chloro-2,-metylo-6'-etylo-N- /3(5)-metylopirazol- 1-ilome- tylo/-acetanilid, 2-chloro-2\6'-dwumetylo-N- (3,5-dwumetylopirazol-l-ilometylo)- acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwu- metylo-N- (l,2,4-triazol-l-ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwumetylo-N-(4-chloro-pirazol-l-ilometylo)-aceta- niiid, 2-chloro-2',3,,6'-trójmetylo- N-(pirazol-l-ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2'-metylo-6'-etylo-N- (3,5-dwume- tylopirazol-1- ilometylo)acetanilid, 2-chloro-2\6'-dwuetylo-N- (3,5-dwumetylopirazol-l-ilometylo)- acetanilid, 2-chloro-2',3\6'-trójmetylo-N- (3,5-dwumetylo-pirazol-l-ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwuetylo-N- (4-me- tylopirazol-1-ilometylo) -acetanilid, 2-chloro-2'-metylo-6'- etylo-N-(4-metylopirazol-l-ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2',3',6'-trójmetylo-N- (4-metylopirazol-l -ilometylo)- acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwumetylo-N-/3(5)mety- topirazol- l-ilometylo/-acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwuetylo-N-/3(5)-metylopirazol-l-ilometylo/ -acetanilid, 2-chloro- 2',6,-dwumetylo-N-(4-metoksypirazol -l-ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwuetylo- N-(pirazol-l-ilometylo)- acetanilid, 2-chloro-2'-metylo-6'-etylo-N- (1,2,4-triazol-l-ilometylo)- acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwuetylo-N-(l,2,4- triazol- l-ilometylo)-acetanilid, 2-chloro-2\3\6'- trójmetylo-N-(l,2,4-triazol- l-ilometylo)-acetanilid, 2-bromo- 2',6'-dwumetylo-N- (pirazol-1-ilometylo)- acetanilid, i 2-bromo-2'-metylo-6'-etylo-N-(pirazol-l-ilometylo)-acetani- lid.N-azolilometylochlorowcoacetanilidy o wzorze ogólnym 1 oraz ich wytwarzanie sa przedmiotem opisów patentowych RFN nr DOS 2 648 008 i nr DOS 2 744 396.Jako skladniki mieszanin o wzorze ogólnym 2 wchodza w rachube chlorowcoacetanilidy, w których R oznacza grupe o wzorze —A—R1. Tak R oznacza ewentualnie grupe o wzorze -CH2-0—Z, przy czym Z oznacza nierozgaleziona albo rozgaleziona grupe alkilowa, chlorowcoalkilowa, alkenylowa, alkinylowa albo alkoksylowa zawierajace kazdorazowo do 4 atomów wegla, na przyklad 2-chloro-2',6'-dwuetylo-N-metoksy metyloacetanilid, 2-chloro-2',6'-dwuetylo-N-butoksy- metyloacetanilid, 2-chloro-2',6'-dwumetylo-N-izobutoksy- metyloacetanilid, 2-chloro-2',6'-dwumetylo-N-izopropoksy- metyloacetanilid, 2-chloro-2,-metylo-6'- etylo-N-etoksy- metyloaceta¬ nilid, 2-chloro-2'-metylo-6'-III-rzed. butylo-N-metoksymetyloacetanilid, 2-chloro-2'-metylo-6'-III-rzed. butylo-N- butoksymetyloacetanilid, 2-bromo-2,-metylo-6'-III-rzed. butylo-N-metoksymetyloacetanilid, albo oznacza grupe o wzorze -A-O—R2, przy czym A oznacza ewentualnie podstawiony jednokrotnie przez grupe etylowa albo pojedynczo lub dwukrotnie przez grupe metylowa lancuch etylenowy, a R2 oznacza nierozgaleziona albo rozga¬ leziona grupe alkilowa zawierajaca do 3 atomów wegla, nierozgaleziona albo rozgaleziona grupe alkenylowa o 3 albo 4 atomach wegla, grupe cykloalkilowa albo cykioalkilometylowa o 3-6 atomach wegla w pierscieniu cyklo- alkilowym, zwlaszcza grupe cyklopropylowa albo cyklopropylometylowa, na przyklad 2-chloro-2'-etylo-6'-mety- lo-N- (l-metoksyprop-2-ylo) -acetanilid, 2-chloro-2\6'-dwumetylo-N- (2-metoksyetylo)-acetanilid. W rachube wchodza równiez chlorowcoacetanilidy o wzorze ogólnym 2, w którym R oznacza nierozgaleziona albo rozgale¬ ziona grupe alkilowa, alkenylowa lub alkinylowa zawierajace kazdorazowo do 4 atomów wegla, grupe karboalko- ksymetylowa zawierajaca do 4 atomów wegla w czesci alkoksylowej albo grupe 1,2-dioksolan-2-ylometylowa, przykladowo 2-chloro-N-izopropyloacetanilid, 2-chloro-2\6,-dwuetylo-N- (karboetoksymetylo)-acetanilid, 2-chloro-2',6'-dwumetylo-N- (l,3-dioksolan-2-ylometylo)- acetanilid, 2-chloro-2',6,-dwuetylo-N- (karboizopropo- ksymetylo)- acetanilid, 2-chloro-2'-metylo-6'-etylo-N- (karboizopropoksymetylo)-acetanilid, 2-chloro-N-butyn- l-ylo-3-acetanilid,2-chloro-2'-metylo-6'-etylo-N-propargiloacetanilid.Chlorowcoacetanilidy o wzorze ogólnym 2 oraz wytwarzanie ich opisane sa w opisach patentowych RFN nr DE—PS 1014 380 i nr DOS 2 328 340 oraz w opisach patentowych Stanów Zjednoczonych Ameryki nr 3 742 945 i nr 3 547 620.4 114 808 Stosunki ilosciowe mieszanin substancji czynnych w srodkach wedlug wynalazku moga zmieniac sie w sze¬ rokich granicach. Odpowiednie do stosowania kombinacje na 1 czesc wagowa N-azolilometylochlorowcoacetani- lidu o wzorze ogólnym 1 zawieraja 0,5-20 czesci wagowych chlorowcoacetanilidu o wzorze ogólnym 2. Wybór odpowiedniego stosunku poszczególnych substancji czynnych zalezy w pierwszym rzedzie od zwalczanego zakre¬ su chwastów wzglednie chwastów z rodziny traw, ewentualnie takze od stadium rozwoju przeznaczonych do zwalczania roslin. Przewaznie stosunek w mieszaninie N-azolilometylochlorowcoacetanilidu o wzorze ogólnym 1 do chlorowcoacetanilidu o wzorze ogólnym 2 wynosi 1 :0,5 - 1 : 10 czesci wagowych.Wymagana ilosc mieszaniny substancji czynnych w srodkach wedlug wynalazku zalezy od rodzaju gleby, od rodzaju rosnacych w danym miejscu roslin oraz od warunków klimatycznych w miejscu stosowania. Na ogól stosuje sie 0,1 -10, zwlaszcza 0,5—5 kg mieszaniny substanqi czynnych na hektar.Jako uprawy, w których odpowiednie sa do stosowania srodki chwastobójcze wedlug wynalazku, wchodza w rachube w zasadzie te, w których mozna stosowac poszczególne substancje czynne, przykladowo rzepak i inne rosliny jarmuzowe, orzechy ziemne, bawelna, ziemniaki (Irish potatoes), buraki cukrowe, a zwlaszcza kukurydza i soja.Srodki chwastobójcze wedlug wynalazku stosuje sie przykladowo w postaci odpowiednich do bezposred¬ niego rozpylania roztworów, proszków, suspensji, takze wysokoprocentowych wodnych, olejowych albo innych suspensji albo dyspersji, emulsji, dyspersji olejowych, past, srodków do opylania, srodków do posypywania albo granulatów przez opryskiwanie, rozpylanie mglawicowe, opylanie, posypywanie albo polewanie. Postacie uzytko¬ we zaleza calkowicie od celów stosowania; w kazdym przypadku powinny one zapewniac mozliwie jak najlepsze rozprowadzenie mieszanin substancji czynnych srodka wedlug wynalazku.W celu wytworzenia odpowiednich do bezposredniego rozpylania roztworów, emulsji, past i dyspersji olejo¬ wych stosuje sie frakcje oleju mineralnego o temperaturze wrzenia od sredniej do wysokiej jak nafte swietlna albo olej do silników Diesla, dalej oleje ze smoly weglowej, jak równiez oleje pochodzenia roslinnego albo zwierzece¬ go, weglowodory alifatyczne, cykliczne i aromatyczne, np. benzen, toluen, ksylen, olej parafinowy, czterowodo- ronaftalen, alkilowane naftaleny albo ich pochodne, np. metanol, etanol, propanol, butanol, chloroform, cztero¬ chlorek wegla, cykloheksanol, cykloheksanon, chlorobenzen, izoforon, silnie polarne rozpuszczalniki jak np. dwumetyloformamid, dwumetylosulfotlenek, N-metylopirolidon i wode.Wodne postacie stosowania sporzadza sie z koncentratów do emulgowania, past albo proszków zawiesino¬ wych, dyspersji olejowych przez dodanie wody. W celu wytworzenia emulsji, past albo dyspersji olejowych substancje same albo rozpuszczone w oleju lub rozpuszczalniku homogenizuje sie w wodzie przy uzyciu srodków zwilzajacych, zwiekszajacych przyczepnosc, dyspergujacych albo emulgujacych. Mozna takze wytworzyc kon¬ centraty odpowiednie do rozcienczania woda skladajace sie z substancji czynnej, srodka zwilzajacego, zwiekszaja¬ cego przyczepnosc, dyspergujacego albo emulgujacego i ewentualnie rozpuszczalnika lub oleju.Jako substancje powierzchniowo czynne wchodza w rachube sole metali alkalicznych i metali ziem alkalicz¬ nych oraz sole amonowe kwasu ligninósulfonowego, kwasów naftalenosulfonowych i kwasu fenolosulfonowego, alkiloarylosulfoniany, siarczany alkilowe, alkanosulfoniany, sole metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych kwasu dwubutylonaftalenosulfonowego, siarczanowany oksyetylenowany alkohol laurylowy, siarczany alkoholi tluszczowych, sole metali alkalicznych i metali ziem alkalicznych kwasów tluszczowych, sole siarczanowanych heksadekanoli, heptadekanoli i oktadekanoli, sole siarczanowanego eteru alkoholu tluszczowego i glikolu, pro¬ dukty kondensacji sulfonowanego naftalenu i pochodnych naftalenu z formaldehydem, produkty kondensacji naftalenu wzglednie kwasów naftalenosulfonowych z fenolem i formaldehydem, eter oktylofenolowy polioksye- tylenu, etoksylowany izooktylofenol, oktylofenol i nonylofenol, etery alkilofenolowe poliglikolu, eter trójbuty- lofenylowy poliglikolu, alkiloarylopolieteroalkohole, alkohol izotridecylowy, produkty kondensacji alkoholu tluszczowego z tlenkiem etylenu, etoksylowany olej rycynowy, etery alkilowe polioksyetylenu, etoksylowany polioksypropylen, acetaloeter laurylowy poliglikolu, estry sorbitu, lignina, lugi posiarczynowe i metyloceluloza.Proszki, srodki do posypywania i opylania wytwarza sie przez zmieszanie albo wspólne zmielenie substancji czynnych ze stalym nosnikiem.Granulaty, np. granulaty w otoczkach, nasycane i jednorodne, wytwarza sie przez polaczenie substancji czynnych ze stalymi nosnikami. Jako stale nosniki stosuje sie ziemie mineralne jak silikazel, kwasy krzemowe, zele krzemionkowe, krzemiany, talk, kaolin, glinke Attaclay, wapien, krede, glinke bolus, less, ton, dolomit, diatomit, siarczan wapnia i magnezu, tlenek magnezu, zmielone tworzywa sztuczne, nawozy, jak np. siarczan amonowy, fosforan amonowy, azotan amonowy, moczniki i produkty roslinne jak maki zbozowe, maczke z kory drzewnej, drewna i lupin orzechów, sproszkowana celuloze oraz inne stale nosniki.Preparaty zawieraja 0,1-95% wagowych, zwlaszcza 0,5-90% wagowych, mieszaniny substancji czynnych.114 808 5 Przyklady wytwarzania preparatów I. 20 czesci wagowych mieszaniny skladajacej sie z 1 czesci wagowej 2-chloro-2\6'-dwumetylo- N-(pirazol- l-ilometylo acetanilidu i 2 czesci wagowych 2-chloro-2\6'-dwuetylo- N-metoksymetyloacetanilidu rozpuszcza sie w mieszaninie zlozonej z 80 czesci wagowych ksylenu, 10 czesci wagowych produktu przylaczenia 8-10 moli tlenku etylenu do '1 mola N-monoetanoloamidu kwasu olejowego, 5 czesci wagowych soli wapniowej kwasu dodecylobenzenosulfonowego i 5 czesci wagowych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego. Przez wylanie i dokladne wymieszanie roztworu w 100 000 czesci wagowych wody otrzymuje sie dyspersje wodna zawierajaca 0,02% wagowe substancji czynnej.II. 20 czesci wagowych mieszaniny skladajacej sie z 1 czesci wagowej 2-chloro-2\6,-dwumetylo-N- (pirazol- -1-ilometylo)- acetanilidu i 3 czesci wagowych 2-chloro-2'-etylo-6,-metylo-N- (l-metoksyprop-2'-ylo)-acetanilidu rozpuszcza sie w mieszaninie zlozonej z 40 czesci wagowych cykloheksanonu, 30 czesci wagowych izobutanolu, 20 czesci wagowych produktu przylaczenia 7 moli tlenku etylenu do 1 mola izooktylofenolu i 10 czesci wago¬ wych produktu przylaczenia 40 moli tlenku etylenu do 1 mola oleju rycynowego. Przez wylanie i dokladne wymieszanie roztworu w 100 000 czesci wagowych wody otrzymuje sie wodna dyspersje zawierajaca 0,02% wagowe substancji czynnej.III. 3 czesci wagowe mieszaniny skladajacej sie z 1 czesci wagowej 2-chloro-2',6,-dwumetylo-N- (pirazol-1- ilometylo)- acetanilidu i 2 czesci wagowych 2-chloro-N- izopropyloacetanilidu miesza sie dokladnie z 97 czescia¬ mi wagowymi subtelnie rozdrobnionego kaolinu. Tak otrzymuje sie srodek do opylania zawierajacy 3% wagowe substancji czynnej.IV. 20 czesci mieszaniny skladajacej sie z 1 czesci wagowej 2-chloro-2',6'- dwumetylo-N-(pirazol-l-ilome- tylo)-acetanilidu i 5 czesci wagowych 2-chloro-2\6,-dwumetylo- N-(l,3-dioksolan-2-ylometylo) -acetanilidu mie¬ sza sie dokladnie z 2 czesciami soli wapniowej kwasu dodecylobenzenosulfonowego, 8 czesciami eteru alkoholu tluszczowego i poliglikolu, 2 czesciami soli sodowej kondensatu kwas fenolosulfonowy-mocznik-formaldehyd i 68 czesciami parafinowanego oleju mineralnego. Takotrzymuje sie trwala dyspersje olejowa.V. 30 czesci wagowych mieszaniny skladajacej sie z 1 czesci wagowej 2-chloro-2\6'-dwumetylo-N- (pirazol- -1-ilometylo)- acetanilidu i 2 czesci wagowych 2-chloro-2\6'-dwuetylo-N- (karboetoksymetylo)-acetanilidu mie¬ sza sie dokladnie z mieszanina zlozona z 92 czesci wagowych sproszkowanego zelu krzemionkowego i 8 czesci wagowych oleju parafinowego, którym opryskano powierzchnie tego zelu krzemionkowego. W ten sposób otrzy¬ muje sie preparat substancji czynnej o dobrej przyczepnosci.Srodki chwastobójcze wedlug wynalazku mozna mieszac i nanosic wspólnie z licznymi przedstawicielami innych grup chwastobójczych albo regulujacych wzrost substancji czynnych. Jako skladniki mieszanin wchodza w rachube przykladowo diazyny, benzotiadiazynony, 2,6-dwunitroaniliny, N-fenylokarbaminiany, tiolokarbami- niany, kwasy chlorowcokarboksylowe, triazyny, amidy, moczniki, etery dwufenylowe, triazynony, uracyle. po¬ chodne benzofuranu i inne. Przez takie kombinacje uzyskuje sie rozszerzenie zakresu dzialania. Szereg substancji czynnych, które razem ze srodkami wedlug wynalazku daja pomyslowe mieszaniny sluzace do najróznorodniej- szych zakresów stosowania, przedstawione sa w tablicach.Tablica I Zwiazek o wzorze 3 R 1 Wzór 4 " " " Wzór 5 Wzór 6 Wzór 5 R1 NH2 NH2 OCH3 N(CH3)2 NHCH3 NH2 OCH3 R2 Cl Br OCH3 Cl Cl Br OCH3114808 Talica II R 1 H H H 1 H H H CH3 H H Zwiazek o wzorze ' R1 H3CS02 F3C F3C F3C S02NH2 F3C CH, F3C CH3 R2 H H H H H H H NH2 H 7 R3 n-C3H7 C2HS n-C3H7 -CH2-CH2C1 n-C3H7 n-C3H7 H n—C3H7 -CH2-CH2-C1 R4 n-C3H7 C4H9 n-C3H7 n-C3H7 n-C3H7 wzór 8 -CH(C2H3)2 n-C3H7 -CH2-CH2-C1 Tablica III Zwiazek 0 wzorze 9 R . wzór 4 wzór 10 wzór 4 R1 H H H R2 izo—C3H7 izo—C3H7 CH3 -CH-C-NH-C2HS 0 Tablica IV | Zwiazek o wzorze 11 R izo-C3H7 izo-C3H7 n-C3H7 wzór 6 II-rzad.-C4H9 n—C3H7 C2H5 wzór 12 izo-C3H7 R1 izo-C3 H7 izo-C3 H7 n-C3H7 C2HS II-rzad.-C4H9 n-C3H7 C2H5 C2HS izo—C3 H7 R2 CH2 - CCI = CC12 CH2 - CCI = CHC1 C2HS C2HS C2HS n-C3H7 wzór 13 C2HS wzór 14 | Tablica V 1 Zwiazek o wzorze 15 R CH3 CHF2 Cl wzór 16 wzór 17 X Cl F Cl H H Y Cl F Cl CH3 CH3 R1 Na Na Na CH3 Na114808 7 Tablica VI Zwiazek o wzorze 18 | R H H H H H H H H H H R1 Ill-rzad C4H9 izo-C3H7 CH3 izo—C3H7 izo-C3H7 C2HS C2HS izo-C3H7 C2H5 C2H2 X SCH3 SCH3 SCH3 Cl Cl Cl Cl OCH3 Cl Cl R2 H H H H H H H H H H R3 1 C2H5 C2HS izo—C3 H7 | C2HS wzór 19 C2H5 -C(CH3)2-CN -C3H7 -CH(CH3)-CH2-OCHj -CH(CH,)=CCH | Tablica VII 1 Zwiazek 0 wzorze 20 R CH3 wzór 21 C2H5 CH3 HC=C-C CH3 wzór 24 wzór 25 Rl CH3 H C2HS H H H R2 -CH(C6HS)2 wzór 22 wzór 23 wzór 26 CH3 CH3 Tablica VIII | Zwiazek 0 wzorze 27 1 R wzór 28 wzór 29 wzór 30 wzór 30 w/ór 31 wzór 31 wzór 5 wzór 33 wzór 34 wzór 35 wzór 33 wzór 33 wzór 36 wzór 32 wzór 37 wzór 32 wzór 29 wzór 38 wzór 39 R1 H H H CH3 H H H H H H H H H H H H H H R2 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 CH3 R3 CH3 CH3 H I H CH3 CH3 CH3 -CH(CH3)-C=CH OCH3 CH3 OCH3 CH3 CH3 OCH3 OCH3 H OCHj CH3114 808 Tablica IX Zwiazek o wzorze 40 R N02 Cl Cl Cl Cl H H R1 CF3 CF3 Cl Cl Cl CF3 CF3 R2 H H H H H Cl Cl R3 H COOH H OCH3 -CO-OCH3 H OC2H5 Tablica X Zwiazek o wzorze 41 R R' R2 IH-n-C4H9 wzór 4 NH2 -n=CH-CH(CH3)2 NH2 SCH3 SCH3 CH3 Zwiazek o wzorze 41 Zwiazek o wzorze 43 Zwiazek o wzorze 44 Tablica XI Zwiazek 0 wzorze 45 R -CO-CHj H R' II-rzad-C4H9 II-rzad-C4H9 R2 H H R3 H H sole, estry Tablica XII Zwiazek 0 wzorze 46 R CH3 -N(CH3)2 -N(CH3)COCH3 R1 C2HS C2HS C2H5 Zwiazek o wzorze 47 Zwiazek o wzorze 48 i sole Zwiazek o wzorze 49, sole i estry Zwiazek o wzorze 50 Zwiazek o wzorze 51 Zwiazek o wzorze 52114808 . 9 Tablica XIII Zwiazek o wzorze 53 R H H Cl R1 Cl J H R2 NH2 J Cl R3 Cl J OCH3 R4 H sole, estry i amidy H H Zwiazek o wzorze 54, sole, estry, amidy Zwiazek o wzorze 55, sole, estry, amidy Zwiazek o wzorze 56 Zwiazek o wzorze 57 Zwiazek o wzorze 58 Zwiazek o wzorze 59 Zwiazek o wzorze 60 oraz inne sole Zwiazek o wzorze 61 Zwiazek o wzorze 62 Zwiazek o wzorze 63 Zwiazek o wzorze 64 Nowe mieszaniny bedace substancja czynna srodka wedlug wynalazku, poza kombinacjami z innymi srod¬ kami chwastobójczymi, nanosi sie razem równiez korzystnie z dalszymi srodkami ochrony roslin, na przyklad ze srodkami do zwalczania szkodników albo fitopatogennych grzybów wzglednie bakterii. Ciekawe sa poza tym mieszaniny z roztworami substancji mineralnych, które dodaje sie w celu zlikwidowania niedoboru substancji odzywczych albo mikroelementów.Ponizsze doswiadczenia przeprowadzone w cieplarni i na polu wykazuja synergetyczny wzrost skutecznosci uzyskany przez polaczone stosowanie chlorowcoacetanilidów o wzorach ogólnych 1 i 2 w srodkach chwastobój¬ czych wedlug wynalazku.I. Doswiadczenia w cieplarni Jako naczynia doswiadczalne sluzyly plastikowe doniczki o pojemnosci 300 cm3, które napelniono gli¬ niastym piaskiem zawierajacym okolo 1,5% substancji humusowych. Nasiona roslin doswiadczalnych przedsta¬ wionych w tablicy XIV zasiano plytko, oddzielnie wedlug gatunków. Bezposrednio potem nanoszono na powie¬ rzchnie gleby substancje czynne, przy czym poszczególne substancje czynne oraz mieszaniny ich rozproszono albo zemulgowano w wodzie jako srodku rozprowadzajacym i nastepnie prowadzono opryskiwanie za pomoca subtelnie rozdrabniajacych dysz. Po naniesieniu srodka naczynia lekko nawilgocono, aby pobudzic kielkowanie i wzrost roslin oraz równoczesnie uaktywnic chemiczne substancje czynne. Nastepnie przykryto naczynia do¬ swiadczalne przeswiecajaca folia plastikowa az do przyjecia sie roslin. Dzieki temu przykryciu uzyskano równo¬ mierne kielkowanie roslin doswiadczalnych, o ile nie zostaly uszkodzone przez chemiczne substancje czynne.Naczynia doswiadczalne ustawiono nastepnie w cieplarni, przy czym gatunki roslin lubiace cieplo w miejscu cieplejszym, o temperaturze 25-40°C, a gatunki klimatu umiarkowanego w miejscu o temperaturze 15-30°C.Doswiadczenia trwaly 4-6 tygodni i w tym czasie rosliny pielegnowano i oceniano ich reakcje na poszczególne traktowania.II. Doswiadczenia na polu Doswiadczenia polowe prowadzono na malych dzialkach w miejscach, gdzie wystepowal gliniasty piasek wykazujacy pH 6 oraz zawierajacy 1—1,5% substancji humusowych. Rosliny uprawne zasiano w rzedach, a chwa¬ sty wystepowaly tam w najróznorodniejszych gatunkach. Bezposrednio do najwyzej 3 dni po wysiewie prowa¬ dzono traktowanie substancjami czynnymi, które emulgowano albo rozpraszano w wodzie jako srodku rozprowa¬ dzajacym i nanoszono za pomoca napedzanego silnikiem, zmontowanego na nosniku narzedzi opryskiwacza do dzialek. W przypadku braku naturalnych opadów nawodniono sztucznie, aby zapewnic kielkowanie i wzrost roslin uzytkowych i chwastów. Wszystkie doswiadczenia trwaly kilka tygodni. W tym czasie w pewnych odste¬ pach dokonywano oceny.Ponizsze tablice przedstawiaja substancje doswiadczalne, kazdorazowe ich dozowanie w kg/ha substancji czynnej oraz gatunki roslin doswiadczalnych. Oceny dokonywano wedlug skali 0 — 100, przy czym 0 oznacza brak uszkodzenia albo normalne wzejscie, a 100 brak wzejscia roslin wzglednie calkowite zniszczenie co najmniej nadziemnych czesci pedów.10 114808 Stosowano ponizsze substancje czynne: 2-chloro-2\6,-dwunictylo-N-(pirazol-l-ilometyloacetanilid (substancja czynna A), 2-ch]oro-2,,6'-dwuciylo-N-(metoksymetylo)-acetanilid (substancja czynna B), 2-chloro-2,-etylo-0'-!iietylo-N-(r-metoksyprop-2'-yloacetanilid (substancja czynna C), 2-chloro-N-izopropyloacetanilid (substancja czynna D).W celu stwierdzenia synergetycznego dzialania mieszanin ustalono najpierw dzialanie poszczególnych skla¬ dników stosujac stopniowe ich ilosci. Z tego, wedlug metody proponowanej przez F.H.A. Rummens in Weed Science 23, 4 i nastepne (1975), obliczono teoretyczne oczekiwane dzialanie, jakie moglaby dac mieszanina dwóch skladników o wyzej ustalonych poszczególnych dzialaniach. Te obliczone wartosci porównano z faktycz¬ nie ustalonymi w doswiadczeniach wynikami mieszanin. Jezeli uzyskany stopien uszkodzenia byl wiekszy niz obliczony, oznaczalo, ze wystepuje dzialanie synergetyczne.Wyniki Tablice XV, XVI i XVII wykazuja, ze faktycznie znalezione stopnie uszkodzenia roslin niepozadanych przewyzszaja wartosci oczekiwane teoretycznie. Tak wiec te kombinacje substancji czynnych wykazuja synerge- tyczne dzialanie wobec niepozadanych traw i gatunków szerokolistnych, które duzo przewyzsza addycyjne dzia¬ lanie poszczególnych substancji czynnych. Zwlaszcza doswiadczenia na polu wykazuja, ze srodki wedlug wyna¬ lazku zawierajace mieszaniny substancji czynnych nadaja sie do praktycznego stosowania w celu selektywnego zwalczania niepozadanych roslin w roslinach uprawnych.Tablica XIV Zestawienie nazw roslin doswiadczalnych Nazwa botaniczna Alopecums myosuroides Chenopodium album Sorghum halepense Stellaria media Zea mays Nazwa polska wyczyniec polny komosa biala sorgo aleppskie gwiazdnica pospolita kukurydza Nazwa angielska slender foxtail lambsauarters (goosefoot) Johmsongrass chickweed Indian corn Tablica XV Synergetyczne dzialanie chwastobójcze mieszanin zlozonych z substancji czynnej A i B przy stosowaniu przedwschodowym w cieplarni Mieszaniny A + B A + B A + B A + B Stosowana ilosc substancji czynnej kg/ha 0,125 + 0,25 0,125 + 0,375 0,25 + 0,5 0,25 + 0,75 Rosliny doswiadczalne oraz teoretyczne i faktyczne uszkodzenie Sorghum halepense Uszkodzenie (%) obliczone - 30 65 74 stwierdzone - 95 100 100 Stellaria media Uszkodzenie(%) obliczone 52 64 91 93 stwierdzone 96 98 99 99 Alopecurus myosuroides Uszkodzenie (%) obliczone 44 53 78 83 stwierdzone 100 100 100 100 Tablica XVI Synergetyczne dzialanie chwastobójcze mieszanin zlozonych z substancji czynnych A i C przy stosowaniu przedwschodowym w cieplarni Mieszaniny Stosowana ilosc substancji czynnej kg/ha Rosliny doswiadczalne oraz teoretyczne i faktyczne uszkodzenie Sorghum halepense Uszkodzenie (%) obliczone i stwierdzone Stellaria media Uszkodzenie (%) obliczone i stwierdzone Alopecurus myosuroides Uszkodzenie (%) obliczone I stwierdzone A + C 0,06 +0,18 0,125 + 0,25 0,125 + 0,375 43 89 94 96 -96 100 13 51 66 91 98 96 56 81 84 100 100 100114808 11 Tablica XVII Zwalczanie Chenopodium album przez synergetyczne mieszaniny przy traktowaniu przedwschodowym na polu Mieszaniny 1 A + B A + C A + D Stosowana ilosc substancji czynnej kg/ha 0,125 + 1,5 0,25 + 1,5 0,5 + 1,5 0,5 + 0,5 0,25 + 1,5 0,5 + 1,5 0,25 +2,0 0,5 + 2,0 0,75 +0,75 0,25 +2,0 0,5 + 2,0 Rosliny doswiadczalne oraz teoretyczne i faktyczne uszkodzenie | Chenopodium album Uszkodzenie (%) •bliczone | stwierdzone 67 76 89 71 40 52 50 61 58 40 48 85 88 95 98 75 90 82 95 92 75 88 Roslina uprawna Zea mays Uszkodzenie (%) stwierdzone | 0 1 0 0 0 0 1 0 0 2,5 2,5 0 2,5 | PL