Przedmiotem wynalazku jest sposób wytwarza¬ nia systemicznego srodka grzybobójczego, be¬ dacego zasadniczo mieszanina zwiazków z grupy benzimidazolilokarbaminianów o wzorach ogólnych 1 i 2 oraz 3 i 4, z których Rt oznacza grupe alkilowa o 1—5 atomach wegla, a R2 oznacza atom wodoru lub grupe o wzorze —CO—NH—C4H9.Systemiczne srodki grzybobójcze z grupy ben¬ zimidazolilokarbaminianów sa znane, zwlaszcza z z opisów patentowych Stanów Zjednoczonych Ame¬ ryki nr 2 933 502, 2 933504 i 3 010 968, w których opisano .szereg zwiazków nalezacych do tej grupy.W licznych pózniejszych publikacjach, na przyklad we francuskich opisach patentowych nr 1 544 474 i 1 523 597 oraz opisie patentowym Stanów Zjed¬ noczonych Ameryki nr 3 657 443 opisano dalsze zwiazki z tej grupy i okreslono mozliwosci ich wy¬ korzystania.Niedogodnoscia wytwarzania takich srodków jest to, ze otrzymuje sie je jako produkt glówny z czy¬ stych substancji chemicznych, przede wszystkim z czystej orto-fenylenodwuaminy, która jest sto¬ sunkowo droga i czasami trudnodostepna.Z drugiej strony znany jest sposób wytwarzania toluilenodwuizocyjanianu przez dwunitrowanie to¬ luenu i redukcje pochodnych dwunitrowych z o- trzymaniem surowej mieszaniny toluilenodwuamin.Mieszanine te, przez poddanie dalszej obróbce, za¬ zwyczaj uwalnia sie od zawartych w niej orto- 2 -toluilenodwuamin na przyklad przez destylacje frakcjonowana (odebranie górnej frakcji).Frakcja bogata w orto-toluilenodwuaminy jest produktem ubocznym (S) trudnym do wykorzysta- 5 nia. Produkt ten, obecnie dostepny w duzych ilos¬ ciach jest mniej lub bardziej zanieczyszczony mie¬ szanina pozostalych toluilenodwuamin oddziela¬ nych najczesciej jako górna frakcja przy destyla¬ cji meta-toluilenodwuamin. Sklad produktu ubocz- !0 nego (S) moze byc bardzo rózny, ale na ogól za¬ wiera ponad 90% mieszaniny 2,3- i 3,4-toluileno- dwuamin. Inne skladniki, to przede wszystkim 2,4- i 2,6-toluilenodwuaminy. Stosunek miedzy izo¬ merami 2,3- i 3,4-toluilenodwuamin zmienia sie !5 oczywiscie w zaleznosci od zastosowanej metody otrzymywania i od warunków dystylacji. Na ogól stosunek miedzy izomerami 3,4- a 2,3- zawiera sie w granicach 1—5, najczesciej 1—3.Nieoczekiwanie okazalo sie, ze produkt uboczny 20 (S) mozna przeksztalcic w systemiczny srodek grzy¬ bobójczy skuteczny tak samo, a nawet w niektó¬ rych przypadkach bardziej skuteczny od czystych produktów z grupy benzimidazolilokarbaminianów, bez koniecznosci izolowania substancji czystych, 25 co pozwala na wykorzystanie tego produktu ubocz¬ nego trudnego do zagospodarowania od dziesiat¬ ków lat.Sposobem wedlug wynalazku systemiczny (M) srodek grzybobójczy skladajacy sie zasadniczo ze 30 zwiazków o wzorach ogólnych 1 i 2 oraz ze zwiaz- 1081983 108198 4 ków o wzorach ogólnych 3 i 4, w których Rx ozna¬ cza nizsza grupe alkilowa o 1—5 atomach wegla, a Rj oznacza atom wodoru lub grupe o wzorze —CO—NH—CfH9 wytwarza sie ze stosowanej jako surowiec mieszaniny toluilenodwuamin otrzymanej przez dwunitrowanie toluenu i nastepna redukcje pochodnych dwunitrowych, po czym wydzielenie produktu ubocznego (S) zawierajacego co najmniej 90f/t wagowych mieszaniny orto-toluilenodwuamin i znanym sposobem konwersji orto-toluilenodwu¬ amin w pochodne benzimidazolu przeksztalcenie go w systemicziCy (M) srodek grzybobójczy.^JLj&gU280)! sposobu wedlug wynalazku mozna e^nlpuiajnie- q?yc Cfpdukt uboczny (S) o mniejszej liiz 90*/* wagówyth /zawartosci orto-toluilenodwu¬ amin, ale zmniejszaj to efekt ekonomiczny wyna- jalfcll1.n Wt lal#^io$c| od rodzaju grupy Ra liczba M^1^fch * Izomerów mieszaniny moze sie zmniej¬ szyc z 4 do 2, w zaleznosci od równowag, które moga istniec miedzy niektórymi z nich. I tak w przypadku gdy Ra oznacza atom wodoru mieszani¬ na zawiera tylko 2 izomery.Przeksztalcanie orto-toluilenodwuamin w po¬ chodne benzimidozolu jest znane. Postepujac na przyklad sposobem opisanym w opisie patentowym Stanów ^jednoczonych Ameryki nr 3 010 968 mie¬ szanine toluilenodwuamin, surowych lub redesty- lowanych mozna poddac reakcji z produktem re¬ akcji metylotiomocznika i chloromrówczanu, co przedstawiono schematem 1, lub za pomoca reak¬ cji przedstawionych schematami 2 i 3, opisanymi szczególowo we francuskim opisie patentowym nr 1 544 474 i wegierskim opisie patentowym nr T 2820.Otrzymane z produktu ubocznego (S) za pomoca reakcji zobrazowanymi schematami 1, 2 i 3 mie¬ szaniny moga byc dalej poddane reakcji z izocy¬ janianem o wzorze C4H9NCO wedlug schematu 4, w wyniku czego otrzymuje sie mieszanine zlozona zasadniczo ze zwiazków o wzorach 1, 2, 3 i 4, w których Rj oznacza grupe —CO—NH—C4H9. Sy- stemiczny (M) srodek grzybobójczy otrzymany spo¬ sobem wedlug wynalazku poddano badaniom. Sro¬ dek ten porównano z czystym zwiazkiem o wzo¬ rze 9, oznaczonym w ponizszych tablicach jako PI, opisanym we francuskim opisie patentowym nr 1544 474 i wegierskim opisie patentowym nr T 2820 oraz z czystym zwiazkiem o wzorze 10, oznaczonym w ponizszych tablicach jako P2 i opi¬ sanym w opisie patentowym Stanów Zjednoczo¬ nych Ameryki nr 3 657 443.Mieszaniny uzyskane sposobem wedlug wyna¬ lazku posiadaja cenne wlasciwosci i charaktery¬ zuja sie niska fitotoksycznoscia, nizsza niz wyni¬ kaloby z ich skladu oraz wysoka skutecznoscia stanowiac cenne srodki o dzialaniu grzybobójczym, antyprzetrwalnikowym i sterylizujacym jajka roz¬ tocza pszczelego.Pozwalaja one zwalczac pewne odmiany grzy¬ bów pasozytujacych na roslinach uprawnych przy zastosowaniu dawki, która jest calkowicie nieszko¬ dliwa dla traktowanej nimi czesci rosliny: lisci, lo¬ dygi, korzeni, czy nasienia. Otrzymane sposobem wedlug wynalazku srodki maja szczególna wlasci¬ wosc przenikania do traktowanych nimi roslin badz drogami naturalnymi, to znaczy przez ko¬ rzenie, badz przez czesci naziemne, badz przez na¬ siona. Sa one nastepnie przenoszone w góre przez soki i rozprowadzane jednolicie po calej roslinie, nawet w czesciach roslin wyksztalconych po trak- 5 towaniu jej mieszanina grzybobójcza.Produkty te, zwane sa ondoterapeutycznymi, gdyz uodporniaja one rosliny na okreslone grupy grzybów pasozytniczych.I tak, mieszaniny wchodzace w sklad srodka 10 grzybobójczego otrzymanego sposobem wedlug wynalazku pozwalaja zwalczac nastepujace rodza¬ je grzybów: — Fusarium — Monilia — Botritia — Sclerotinia 15 — Rhizoctonia — Cocconiyces — Alternaria — Aspergillus — Penicillium — Helminthosporium — Arysiphe — Rhizopus — Cercospora — Colletotrichum 20 — Ustilago — Verticillium — Phomopsis — Sphaerotheca — Venturia — Podosphaera — Unicinule Mieszaniny wytworzone sposobem wedlug wy- 25 nalazku wykazuja swoista wlasciwosc umozliwia¬ jaca zwalczanie Ustilago maydis zapobiegajac wy¬ dzielaniu przez ten grzyb organów rozsiewania, którym jest sporidium — maja wiec dzialanie an- typrzetrwalnikowe. 30 Wreszcie mieszaniny wytwarzane sposobem we¬ dlug wynalazku, których zasadniczym dzialaniem jest niszczenie pasozytniczych grzybów, dzialaja równiez silnie na jajka roztocza pszczelego ste¬ rylizujac je. Ta wlasciwosc jest bardzo korzystna, 35 gdyz pozwala zwalczac równoczesnie dwa rodzaje pasozytów.Glówna zaleta srodka grzybobójczego otrzyma¬ nego sposobem wedlug wynalazku polega na tym, ze stanowi on systemiczny srodek grzybobój- 40 czy o godnych uwagi wlasciwosciach, równie efek¬ tywny jak czyste zwiazki opisanej wyzej grupy benzimidazolilokarbaminianów. Zaleta sposobu we¬ dlug wynalazku jest to ze nie wymaga on w pro¬ cesie wytwarzania zadnej operacji wydzielania 45 czystych zwiazków chemicznych.Wynalazek pozwala uzyskac metoda szczególnie ekonomiczna srodek grzybobójczy o duzym zna¬ czeniu praktycznym dla rolnictwa. Srodki grzy¬ bobójcze otrzymane sposobem wedlug wynalaz- 50 ku moga byc wytwarzane we wszystkich posta¬ ciach przyjetych dla srodków ochrony roslin, a wiec jako roztwory, zawiesiny, emulsje, proszki do rozsypywania, proszki zwilzalne, papki, gra¬ nulki lub aerozole. 55 Jako ciekle rozpuszczalniki moga byc stosowane weglowodory aromatyczne takie, jak: ksylan, ben¬ zen, toluen lub alkilonaftalen, weglowodory aro¬ matyczne lub alifatyczne podstawione chlorem, jak: chlorobenzen, chloroetylen, chlorek metyle- 60 nu, weglowodory alifatyczne, takie jak: cyklohek¬ san lub parafiny, frakcje ropy naftowej, alkohole takie, jak: butanol i glikol i ich etery i estry, ke¬ tony, rozpuszczalniki polarne jak na przyklad dwumetyloformamid lub dwumetylosulfotlenek. fi5 Do rozcienczenia ich mozna uzywac takich5 108198 6 czynników, jak woda, skroplone gazy, które w warunkach normalnego cisnienia i temperatury wystepuja w stanie gazowym i które sa uzywane jako czynnik napedowy w zbiornikach aerozolo¬ wych. Mozna do tej grupy zaliczyc niektóre chlo- rowcoweglowodory na przyklad freony.Do postaci stalych mozna stosowac takie wy¬ pelniacze, jak kreda, krzemionka, kaolin, glina, talk lub ziemia okrzemkowa.Uzywa sie wreszcie czynników powierzchniowo czynnych badz dla zhomogenizowania rozprosze¬ nia substancji aktywnej w rozcienczalniku, badz dla zwiekszenia zwilzalnosci na roslinach, przy¬ czepnosci i trwalosci stosowanej w postaci srodka.Mieszaniny wchodzace w sklad srodków grzy¬ bobójczych otrzymwanych sposobem wedlug wy¬ nalazku moga byc laczone z innymi substancja¬ mi aktywnymi, takimi jak inne niz wytwarzane sposobem wedlug wynalazku srodki grzybobójcze, chwastobójcze, insektobójcze, roztoczobójcze, bak¬ teriobójcze i nematycydy.Gotowe formy produktu moga zawierac od 0,5 do 90% opisanych substancji czynnych. Zaleznie od typu produktu stosuje sie je przez posypywa¬ nie, rzopylanie, powlekanie, wstrzykiwanie, jako mgle lub aerozol.Gotowe do uzycia preparaty moga zawierac, za¬ leznie od rodzaju zastosowania, 10—100 g/hektolitr przy rozpylaniu, 10—50% przy traktowaniu na¬ sion i 90—95 kg/hektolitr przy stosowaniu w bar¬ dzo malych objetosciach. Przy traktowaniu ziemi stosuje sie 10—200 g substancji aktywnej na m8 ziemi.W nastepujacych dalej przykladach ilustruja¬ cych wynalazek stezenia wyrazono w ulamkach i procentach wagowych, o ile nie okreslono ich inaczej.Przyklad I. Rozpuszczono 20,6 czesci N,N'- -bis/karboksymetylo/S-metyloizomocznika w 1000 czesciach objetosciowych mieszaniny etanol—woda (50—50). Dodano 7 czesci objetosciowych kwasu octowego, nastepnie 13 czesci mieszaniny toluile- nodwuamin zawierajacej okolo 70% izomeru 1, 3, 4 25% izomeru 1, 2, 3 i ogólem 5% izomerów 1, 2, 4 i 1, 2, 6. Mieszanine te podgrzewano przez 5 godzin pod chlodnica zwrotna. Po ochlodzeniu produkt przesaczono, przemyto na zimno alko¬ holem i osuszono.Otrzymano 16 czesci mieszaniny o temperatu¬ rze topnienia bliskiej 250°C, w której metoda NMR zidentyfikowano okolo 70—75% 2-karboksy- metyloamino-5-metylobenzimidazolu o wzorze 5 i okolo 25—30% 2-karboksymetyloamino-4-metylo- benzimidazolu o wzorze 6.Przyklad II. Reaktor o pojemnosci 6000 cze¬ sci, pracujacy w atmosferze azotu, napelniono 3670 czesciami objetosciowymi roztworu wodnego zawierajacego 550 czesci cyjanamidu. Do roztwo¬ ru dodano 30 czesci 45% wodorotlenku sodu ce¬ lem doprowadzenia jego pH do 7,5. Nastepnie utrzymywano pH miedzy 7 a 8, dodajac stopniowo 1175 czesci 40% wodorotlenku sodu i temperatu¬ re 40—55°C i dodano stopniowo 1400 czesci chlo- romrówczanu metylu w ciagu 1 godziny 10 mi¬ nut.Po zakonczeniu reakcji mieszanine przeniesiono do reaktora o objetosci 10 000 czesci objetoscio¬ wych. Ustalono pH miedzy 3,9 i 4,1 przez stop¬ niowe dodawanie 240 czesci stezonego kwasu sol- 5 nego. Nastepnie dodano 1470 czesci mieszaniny to- luilenodwuamin zawierajacej dokladnie 55% izo¬ meru 1, 3, 4, 40% izomeru 1, 2, 3 i 5% izomerów 1, 2, 4 i 1, 2, 6. Do mieszaniny reakcyjnej ogrze¬ wanej pod chlodnica zwrotna dodano stopniowo 10 1700 czesci stezonego kwasu solnego celem utrzy¬ mania pH miedzy 2,5 i 3. Po godzinie trwania reakcji mieszanine reakcyjna ochlodzono i odsa¬ czono otrzymany osad. Po przemyciu woda i wy¬ suszeniu otrzymano 2050 czesci mieszaniny o tem- 15 peraturze topnienia 240°—245°C (w temperaturze tej zwiazek zaczynal sie rozkladac). Analiza wid¬ ma NMR wskazala, ze mieszanina sklada sie bar¬ dzo wyraznie z 55—60% 2-karboksymetyloamino- -5-metylobenzimidazolu o wzorze 5 i okolo 40— 20 45% 2-karboksymetyloamino-4-metylo-benzimida- zolu o wzorze 6. Wydajnosc liczona na ortoluile- nodwuamine bioraca udzial w reakcji byla bliska 90%.Przyklad III. Reaktor zaladowano 120 czes- 25 ciami objetosciowymi suchego chloroformu, 5,2 czesciami mieszaniny otrzymanej w przykladzie II i 2,9 czesciami n-butyloizocyjanianu. Po 20 godzi¬ nach mieszania w temperaturze 20°C odparowa¬ no do sucha roztwór otrzymany po filtracji. Po- 30 zostalosc przemyto heksanem i osuszono pod zmniejszonym cisnieniem. Otrzymano 7 czesci sta¬ lego produktu, który, jak wykazala analiza wid¬ ma NMR, odpowiadal mieszaninie okolo 60% 2- -karboksymetyloamino-3-N-butylokarbamylo-5-me- 35 tylobenzimidazolu o wzorze 8 i 40% 2-karboksy- metyloamino-3-N-butylokarbamylo-4-metylobenzi- midazolu o wzorze 7.Badanie aktywnosci srodka grzybobójczego o- trzymanego sposobem wedlug wynalazku.A. Badanie wplywu substancji aktywnych na wzrost grzybni. Zastosowano pozywke Czapack o nastepujacym skladzie: — Azotansodu 2 g — Fosforan dwupotasowy 1 g — Chlorek potasu 0,5 g — Siarczan magnezu (7H2O) 0,5 g — Siarczan zelaza (7H20) 0,01 g — Sacharoza 30 g 80 —Agar 15 g — Woda 1000 ml Do tej pozywki wlaczono rozcienczalniki sub¬ stancji aktywnej i razem utrzymywano w tempe- w raturze 45°C w stosunku jedna czesc objetosciowa na 10 czesci pozywki.Przygotowano próbki o nastepujacych steze¬ niach substancji aktywnej w pozywce: — CO 0 czesci na milion (próbka wzorcowa) 60 — Cl 0,1 czesci na milion — C 2 0,4 czesci na milion — C 3 1,6 czesci na milion — C 4 6,4 czesci na milion.Pozywke rozlano na szalki Petriego o srednicy w 90 mm i pozostawiono do schlodzenia i zestale-108198 nia. Kazda z szalek skazono fragmentami grzyb¬ ni wzietej z osmiodniowej hodowli grzybów. Uzy¬ to nastepujacych grzybów: — Fusarium roseum, Rhizoctonia solani, Phomop- sis viticola.Szajki poddano inkubacji w ciagu 2 dni w ko¬ morze, w której utrzymywano temperature 220°C przy 70% wilgotnosci.Po dwóch dniach grzybnia rzowinela sie two- — CO — C 1 — C 2 — C 3 — C 4 0 (próbka kontrolna 7,5 15,0 30, 60,0 Pozywke nalano w zaglebienia plytek Cirera i chlodzono az do zestalenia. Nastepnie pozyw¬ ki zakazono umieszczajac na kazdej z plytek 50 rzac wokól skazonych punktów kolowe plamy za- *o mikrolitrów wodnej zawiesiny nastepujacych ga- Grzyby h\ \.¦ \^ Pro- ^ dukty z przykladu III z przykladu II PI.P2 Próbka kontrolna stezenie czesci na mi¬ lion \ T ablica 1 Fusarium roseum 0,1 100 67 100 100 0,4 75 67 100, 100 1,6 90 80 70 17 6,4 17 0 0 0 100 Phomopsis viticola 0,1 70 66 —i 21' 0,4 3 271 0 3 1,6 3 3 0 3 6,4 3 3 0 3 100 Rhizoctonia Solani 0,1 100 100 100 100 0,4 100' 100 94 100 1,6 100 95 63 41 6,4 i 44 36. 0 0 100 jete przez grzyb. Zmierzono ich srednice i wy¬ nik, wyrazono w procentach srednicy plamy grzy¬ bowej otrzymywanej na szalkach kontrolnych, nie traktowanych srodkiem grzybobójczym. — 0% — oznacza aktywnosc calkowita — 100% — oznacza stan w próbce kontrolnej, a wiec aktywnosc równa zero.Wplyw mieszanek wedlug przykladów III i II oraz zwiazków PI i P2 na wzrost grzybni przed¬ stawiono w tablicy 1.B. Inhibitowanie kielkowania zarodników. Uzy¬ to te sama pozywke co powyzej w punkcie A. (pozywka Czapeck) i dodano w ten sam sposób substancje aktywna. Otrzymano nastepujace ste¬ zenie w pozywce w czesciach na milion: 35 40 45 tunków zarodników: Botrytis cinorea, Penicillium expensum.Plytki Cirera polozono na szalkach Petriegb o srednicy 15 cm wylozonych wilgotna bibula fil¬ tracyjna. Inkubacje prowadzono przez 24 godziny w temperaturze 22°C, przy czym liczono pod mi¬ kroskopem ilosc zarodników nie keilkujacych. Li¬ czbe te wyrazono jako % calkowitej liczby zarod¬ ników. — 0% — oznacza, ze wszystkie zarodniki wykielkowaly i jest to próba kontrolna. — 100% oznacza, ze zaden zarodnik nie wykielko- wal, a zatem ze produkt dziala calkowicie.Rezultaty przedstawiajace % nie kielkujacych za¬ rodników zebrano w tablicy 2.Zarodniki produkty stezenie czesci na milion z przykladu III z przykladu II Próbka kontrolna T ablica 2 Botrytis cinerea 7,5 5 90 15 10 95 ( 30 100 100 ) 60 100 100 Penicillium 1 expansum 7,5 65 80 15 80 100 ( 30 98 100 ) 60 100 | 100108198 9 C. Dzialanie na kielkowanie zarodników metoda stref inhibicji.Przygotowano pozywke agarowa (Czapeck) z za¬ wartymi w niej zarodnikami grzyba, która utrzy¬ mywano w stanie cieklym. Preparat nalano na szalki Petriego o srednicy 10 cm i zestalano.Przygotowane zawiesiny produktu umieszczono w ilosci 10 mikrolitrów na krazkach bibuly filtra¬ cyjnej o srednicy 0,4 cm. Krazki umieszczono na powierzchni agaru. Substancja dyfundowala do agaru, gdzie przeciwdziala kielkowaniu zarodni¬ ków tworzac wokól krazków kregi zwane „stre¬ fami inhibicji".W tablicach 3 i 4 podano srednice stref inhibi¬ cji otrzymanych z Penicillium expansum i Botry- tis cinerea.Tablica 3 10 \ dawki ; A. ' mg [prodii-\ kty V z przy¬ kladu III z przy¬ kladu I Penicillium expansum 0,064 2,1 2,0 0,16 3,1 3,5 0,4 3,9 4,0 1 4,8 . 4,4 Tablica 4 \ dawki \ czesci ¦ A ¦•¦¦ 'na \ milion produ- \ kty ¦ \ z przy¬ kladu III z przy¬ kladu II Botrytis cinerea 1 ¦1 0,5 0,6 10 1,0 1,5 100 1,7 ., 3»! 1000 2,1 ¦ -2,5 10 15 40 45 D. Dzialanie zapobiegawcze przeciwko macznia- kowi wlasciwemu jeczmienia.Przygotowano wodne zawiesiny substancji ak¬ tywnej o nastepujacych stezeniach: — CO 0 g/hektolitr (próbka kontrolna) — C 1 0,156 g/hektolitr — € 2 0,625 g/hektolitr — C 3 2,5 g/hektolitr — C 4 10,0 g/hektolitr Przygotowanymi zawiesinami spryskano sadzon¬ ki jeczmienia „Rike" hodowane przez 12 dni w naczyniach 250 ml. Spryskiwano je w ten sposób, ze ilosc cieczy naniesiona na jednostke powierzch¬ ni naczynia odpowiadala 1000 litrom na hektar.Po 24 godzinach od spryskania posypano liscie 60 65 jeczmienia zarodnikami Erysiphe graminis i po* zostawiono na 7 dni w cieplarni w temperaturze 22°C.Zanotowano liczbe plam maczniaka wlasciwego ria pierwszym lisciu. Liczba ta wskazuje poziom zakazenia, który wyrazono w 9/o poziomu zakaze¬ nia roslin kontrolnych. — 0*/o oznacza brak choroby — 100a/# oznacza, ze rosliny sa w tym samym stopniu zakazone, co rosliny kontrolne.Rezultaty dla mieszanek wedlug przykladów III i I oraz zwiazków PI i P2 zestawiono w ta¬ blicy 5 przytoczonej ponizej.Tablica 5 Skutecznosc zapobiegania maczniakowi wlasciwe¬ mu, °/o zakazenia wzgledem wzorca \ stezenie V czesci \ na \ milion produkty\ z przy¬ kladu III | z przy- 1 kladu I P1 P2 Erysiphe graminis 1,56 100 100 100 100 6,25 80 100 100 78 25 10 70 80 7,5 100 * 0 30 0 E. Badanie systemicznosci.Przygotowano pozywke hydroponiczna (roz¬ twór Hoagland & Harnon N° 1 o pH—6). W tym roztworze sporzadzono zawiesiny substancji ak¬ tywnych o stezeniu C — 100 czesci na milion.Zawiesiny umieszczono w probówkach iw kaz¬ dej probówce umieszczono sadzonke z korzeniem jeczmienia „Rika" osmiodniowego. Korzenie zanu¬ rzone byly w cieczy. Przez dwa dni rosliny trzy¬ mano w pomieszczeniu klimatyzowanym o wil¬ gotnosci 70*/o i w temperaturze 22°C.Nastepnie przygotowano pozywke agarowa Cza¬ peck sposobem opisanym w punkcie A, do któ¬ rej dodano w temperaturze 50°C zarodniki Peni¬ cillium expansum. Przygotowany zakazony prepa¬ rat nalano na szalki Petriego o srednicy 5 cm.Pobrano fragmenty rosliny o dlugosci 0,5 cm z jeczmienia „Rika" z nastepujacych miejsc: — Poziom 1 — koniec koleoptylu — Poziom 2 — srodek pierwszego liscia — Poziom 3 -- srodek drugiego liscia.Fragmenty te umieszczono na szelkach Petrie¬ go na powierzchni agaru zawierajacego Penicil¬ lium expansum.Jezeli produkt jest systemiczny, winien znalezc sie w soku wyplywajacym z fragmentów tak u- mieszczonej rosliny. Sok ten zwilza powierzchnie pozywki, w której substancja aktywna moze mi-11 108198 12 growac i inhibitowac kielkowanie zarodników w Penicillium expansum na kregu otaczajacym frag¬ menty roslin. Krag taki zwany jest „strefa inhi¬ bicji".Obecnosc stref inhibicji pozwala wiec na spraw¬ dzenie, czy produkt jest systemiczny, to znaczy, czy przenika do soków rosliny.Miara srednicy tych stref wskazuje, czy istnieje zaleznosc miedzy ta wielkoscia, a stezeniem sub¬ stancji aktywnej w pozywce, w której zanurzo¬ ne byly korzenie jeczmienia. Pomiar wykonuje sie trzeciego dnia po nalozeniu fragmentów roslin na agar. Wyniki tej próby dla mieszanek wedlug przykladów III i II, a takze dla zwiazków PI i P2 zebrano w tablicy 6. Liczby oznaczaja srednice w cm otrzymanych stref inhibicji.Tablica 6 Badanie systemicznosci. Srednica stref inhibicji.Produkty z przy¬ kladu III z przy¬ kladu II PI P2 Poziom pobrania 1 poziom 1 4,0 3,2 2,2 3,9 poziom 2 2,0 3,3 , 1,8 1,7 poziom 3 3,6 2,7 2,8 3,7 F. Zwalczanie Erysiphe graminis przez trakto¬ wanie ziemi.Przygotowano zawiesiny wodne produktów z przykladów III i I oraz zwiazku P2 o nastepuja¬ cych stezeniach w czesciach na milion: C 0 0 (Próbka kontrolna) C 1 6,4 C 2 16 C 3 40 C 4 100 Jeczmien „Rika" hodowano w naczyniach 250 ml. Gdy rosliny mialy 8 dni, zawarta w naczy¬ niach ziemie zaszczepiono 5 mililitrami zawiesiny wodnej substancji aktywnej.Po 24 godzinach od zaszczepienia zakazono je¬ czmien przez posypanie zarodnikami Erisiphe gra¬ minis, przenosnikiem maczniaka wlasciwego. Po 6 dniach od zakazenia liczono plamy maczniaka wlasciwego na pierwszym lisciu roslin.Wskazuje to poziom zakazenia, który wyrazono w •/• poziomu zakazenia roslin kontrolnych. — 0Vo — oznacza brak choroby — IOW* — oznacza zakazenie takie, jak w przy¬ padku roslin kontrolnych.Niniejsza próba wykazuje, ze substancja aktyw¬ na przenika do strumienia soków przez absorpcje lub, w przypadku roslin uprawianych na glebach traktowanych ta substancja, przez korzenie i daje roslinie odpornosc na Erysiphe graminis. Sub¬ stancja aktywna jest wiec endoterapeutyczna.Rezultaty zebrano w przytoczonej ponizej tabli¬ cy 7.Tablica 7 Zwalczanie maczniaka wlasciwego przez nawilza¬ nie ziemi. Poziom stezenia wyrazony w •/• skaze¬ nia w stosunku do próby kontrolnej. 1 Grzyb X. stezenie \ czesci na \v milion \ produkty \ \ z przykladu III 1 z przykladu I P2 Erysiphe graminis 6,4 100 100 100 16 100 90 96 40 90 70 88 100 48 50 1 84 | G. Zwalczanie Erysiphe graminis przez trakto¬ wanie nasion.W przeciwienstwie do prób opisanych powyzej w tej próbie substancje aktywna uzywano w po¬ staci proszku do posypywania, w którym wypel¬ niaczem byl talk.Stezenie substancji bylo nastepujace: CO — 0 (próbka kontrolna) C 1 — 0,78 #/o C 2 — 3,12 % C 3 — 12,5 •/•' C 4 — 50,0 •/• Porcje nasion jeczmienia „Rika" traktowano przygotowanym proszkiem w stosunku 200 g proszku na kwintal ziarna i mieszano w ciagu 1 godziny 30 minut.Ziarna zasiano w naczyniach 250 mililitrowych, które umieszczono w cieplarni. Po osmiu dniach umyte rosliny zakazono przez posypywanie zarod¬ nikami Erysiphe graminis, wywolujacymi macz¬ niaka wlasciwego.Po szesciodniowej inkubacji liczono liczbe plam maczniaka wlasciwego na pierwszym lisciu kazdej rosliny. W ten sposób okreslono poziom zakazenia, który wyrazono w °/o w stosunku do próbki kon¬ trolnej. — 0 •/• — oznacza, ze roslina nie ma zadnej pla¬ my maczniaka — 100 •/• — oznacza, ze roslina byla zakazona tak, jak roslina kontrolna.Próba ta wykazala, ze substancja aktywna po¬ wlekajace nasiona przenika do rozwijajacej sie rosliny, jest przenoszona przez soki i zapewnia roslinie odpornosc na Erysiphe graminis.Wyniki zebrano w tablicy 8.H. Dzialanie na cerkosporioze buraka cukrowe¬ go.Przygotowano zawiesiny wodne substancji ak¬ tywnej, które sa stosowane w stosunku 1000 li¬ trów na hektar, zawierajace nastepujace dawki: — D 0 — 0 g/hektar (próbka kontrolna) — Dl — 150 g/hektar — D 2 — 300 g/hektar Przygotowanymi zawiesinami traktowano dwu- 10 15 ao 25 30 35 40 45 50 55108198 13 Tablica 8 Stopien zakazenia przez Erysiphe graminis w stosunku do próby kontrolnej 14 w •/o Grzyb ^^ zakazenia Produkty ^v z przykladu III z przykladu II P2 Erysiphe graminis 0.78*/* 100 100 100 3,12M 40 38 59 12,5V» 20 13 50% 0 0 0 1 miesieczne, jednonasienne buraki cukrowe Cares, uprawiane na otwartym polu. 24 godziny po trak¬ towaniu zakazono buraki rozpylajac zawiesine za¬ rodników Caroospora beticola zawierajaca 30 000 zarodników na mililitr.Po 25 dniach od zakazenia liczono plamy na pieciu przypadkowo zerwanych lisciach z kazdej dzialki. Rezultaty zamieszczone w ponizszej tabli¬ cy 9 pokazuja srednia liczbe na lisciu. Liczba 0 wskazuje, ze produkt byl calkowicie aktywny i przeciwdzialal zaszczepionej chorobie. lt 15 Wynik wyrazono w •/# liczby sporidium wytwo¬ rzonych w nietraktowanej próbce kontrolnej. 0% — oznacza, ze liczba wytworzonych sjtoridium byla taka sama, jak w próbkach kontrol¬ nych, 100Vt — oznacza, ze traktowane zarodniki nie wy¬ tworzyly zadnego sporidium Wyniki zebrano w przytoczonej nizej tablicy 10.Tablica 10 Dzialanie na wytwarzanie grzybni przez Ustilago maydis Grzyb ^^ stezenie w X czesciach \^ na milion Produkty X. z przykladu III z przykladu I Ustilago maydis 0,8 100 100 3,1 100 100 12,5 100 100 50 100 100 Tablica 9 Dzialanie na cercosporioze buraka. Liczba plam na lisc ^\. uzyta ilosc Produkty ^\ z przykladu III z przykladu II PI P2 próba kontrolna 150 g/ha 0 0 0 0 300 g/ha o o o o 258,5.I. Dzialanie na kielkowanie zarodników ustilago maydis.Rozcienczono substancje aktywna woda i do 1 mililitra rozcienczonego roztworu dodano 1 mili¬ litr zawiesiny zarodników ustilago maydis tak, by otrzymac nastepujace stezenia substancji aktywnej w czesciach na milion.— CO 0 (próbka kontrolna) — Cl 0,8 — C 2 3,1 — C 3 12,5 — C 4 50,0 Krople traktowanej zawiesiny umieszczono w zaglebieniu plytki Cirera. Plytki ulozono na szal¬ kach Petriego o srednicy 15 cm, których dno wy¬ lozono wilgotna bibula filtracyjna. Calosc prze¬ chowywano przez 24 godziny w temperaturze 22°C.Nastepnie pod mikroskopem przeliczono sporidium wydzielone przez kielkujace zarodniki.SI J. Dzialanie na Botrytis cinerea na gronach wi¬ norosli.Grona winorosli (winorosl Graisse) potraktowa¬ no zwilzajac wodna dyspersja substancji aktyw¬ nej. Nastepnie kazde grono zakazono kropla za¬ wiesiny konidialnej umieszczajac ja w rance po¬ wstalej przy zrywaniu szypulki. Po 7 dniach od skazenia oceniano kazde grono wedlug nastepuja¬ cej skali oceny: — 0 — zdrowe grono — 1 — lekkie zabrazowienie wokól zakazonego miejsca — 2 — zabrazowienie 1/4 grona — 3 — zabrazowienie 1/2 grona — 4 — zabrazowienie 3/4 grona — 5 — zabrazowienie calego grona.Wyniki przedstawiono w zamieszczonej nizej ta* blicy 11.Tabli Dzialanie na Botrytis Substancja aktywna Produkt z przykladu III Produkt z przykladu I P Próba kontrolna Stezenie g/hefctolitr 30 30 50 — ca 11 naeronach Ocena calkowita 120 90 135 240 winorosli Srednia ocena na grono 2,4 1,8 1 2,7 t 1 4,8 |108198 15 16 K. Skutecznosc dzialania* wobec jajek roztocza pszczelego Rozcienczono substancje aktywna woda, tak by otrzymac stezenie w czesciach na milion: CO — 0 (próbka wzorcowa) Cl — 31,2 C 2 — 125,0 C 3 — 500,0 Rosliny 15 dniowej fasoli majace dwa rozwinie¬ te liscie liscieniowe zakazono samicami roztocza pszczelego Tetranychus urticas. Na kazdym lisciu umieszczono 15 samic. Po 24 godzinach usunieto samice zostawiajac jedynie jaja.Traktowano fasole rozpylonymi roztworami o wskazanych wyzej stezeniach, spryskujac dolna i górna czesc lisci. Rozpylanie prowadzono do uka¬ zania sie na lisciach splywajacej cieczy.Po 15 dniach od traktowania liczono liczbe roz¬ toczy znajdujacych sie na fasoli. Róznica miedzy liczba osobników znalezionych na roslinach kon¬ trolnych i na roslinach traktowanych okreslala zmniejszenie populacji w wyniku dzialania sub¬ stancji aktywnej. Zmniejszenie to wyrazono w % calkowitej populacji próbki kontrolnej. 0% — oznacza brak aktywnosci 100% — oznacza aktywnosc calkowita.Wyniki zestawiono w zamieszczonej ponizej ta¬ blicy 12.Tablica 12 Zmniejszenie populacji w % populacji próbki kontrolnej \ stezenie v ^"^\^ czesciach "^\^^ na milion Produkty ^^^ z przykladu III z przykladu II PI P2 Tetranychus urticas (roztocze) 31,2 10 5 15 11 125 25 26 50 32 500 80 70 85 95 L. Skutecznosc dzialania na Venturia inaeaualis, powodujacego parch jablonowy.Substancje aktywna rozcienczono woda do ste¬ zenia 30 g/hektolitr. Roztworem tym opryskiwano biala jablon Calvilla raz na 15 dni. 45 dni po pierwszym traktowaniu okreslono stopien zakaze¬ nia liczac liscie z plamami.Wyniki wyrazono w % zmniejszenia poziomu za¬ kazenia w stosunku do próbki kontrolnej. Zostaly one zebrane ponizej w tablicy 13.T a b 1 i c a 13 Parch jabloniowy, badany % poziomu skazenia w stosunku do próby kontrolnej Produkty z przykladu III/ z przykladu II PI P2 stezenie g/hektolitr 30 30 30 30 procent zmniejszenia 90 95 85 92 10 20 25 35 40 45 50 56 0% — oznacza, ze poziom zakazenia byl taki sam jak w próbce kontrolnej, 100% — oznacza, ze produkt byl bardzo skutecz¬ ny i ze poziom zakazenia byl zerowy.M. Dzialanie na Botrytis cinerea na gronach wi¬ norosli.Grona traktowano wodna dyspersja o róznych stezeniach produktu otrzymanego w przykladzie II, wedlug podanego powyzej opisu próby J. Uzy¬ te oznaczenia byly takie same, jak w wymienio¬ nej próbie. Otrzymane wyniki przytoczono poni¬ zej w tablicy 14.Tablica 14 Dzialanie na Botrytis cinerea na gronach wino¬ rosli Ocena Liczba oceny calkowitej Ocena na grono % objety sprawdze¬ niem Stezenie w czesciach na milion 125 93 1,86 63,8 250 76 1,52 69,6 500 61 1,22 75,6 Próba kontrol¬ na 250 5 65 N. Skutecznosc dzialania na rdze fasoli.Do próby uzyto produkt z przykladu II. Pro¬ dukt przeprowadzono w zawiesine wodna za po¬ moca 5% Tween 20. Rozcienczenia próbek w cze¬ sciach na milion substancji aktywnej byly naste¬ pujace: D 1 — 15,6 D 2 — 62,5 D 3 — 250 D 4 — 1000 Liscie dziesieciodniowej fasoli odmiany „Plein le panier" spryskano zawiesinami w stosunku 1000 litrów/hektar.Po 24 godzinach zakazono rosliny spryskujac za¬ wiesina zarodników Uromyces phassoli. Po 12 dniach od traktowania oceniano stopien zakazenia notujac symptomy, które porównywano z sympto¬ mami wystepujacymi na roslinach kontrolowa¬ nych, nie traktowanych.Skala od 0 do 100: 0 — roslina nie dotknieta choroba 100 — roslina skazona tak, jak roslina kontrol¬ na.Otrzymane wyniki podano ponizej w tablicy 15.O. Zastosowanie do upraw zbóz — kontrola za¬ kazenia rdza.Produkt z przykladu II przygotowano w po¬ staci zwilzalnego proszku zawierajacego: — Substancje aktywna 50,0% — Srodek powierzchniowo czynny 4,5% — Krzemionke - 1,5% — Kaolin 44,0%108198 17 Tablich 15 Skutecznosc dzialania wobec rdzy fasoli 18 \ Stezenie \ czesci \ '¦ na \ mi- \ lion ': \ Produkt \ z przy¬ kladu II Ocena zakazenia (%) l Próba kontrolna — 100% 15,6 95 62,5 53 250 5,2 1000 i 0 .j Proszek przeprowadzono w wodna zawiesine o stezeniu substancji aktywnej 30 g/hektolitr.Opisana powyzej zawiesine w ilosci 1000 litrów/ /hektar traktowano uprawy zboza „Talent" w stadium 10—5 (ostatni lisc rozwiniety). Kazda z dzialeik o powierzchni 60 m2 traktowano 'cztero¬ krotnie. ¦¦¦¦-Próbe- kontrolna stanowily dzialki nie traktowane.Stopien zakazenia zboza zólta rdza (Puccinia striiformis) oceniano w czasie traktowania i po 20 dniach w skali od 0 do 100 z czterech pobra¬ nych próbek po 100 lodyg z dzialki. 0 — nie ma zakazenia 100 — calkowite pokrycie lisci rdza.Pod koniec uprawy oceniano wydajnos z dzialek traktowanych i nie traktowanych.Wyniki zebrano w zamieszczonej nizej tablicy 16.Tablica 16 Kontrola rdzy zbozowej Produkt Z produktu z przykladu II Próba kontrolna Ocena zakazenia w czasie trakto¬ wania :9,4 10,5 20 dni po trak¬ towa¬ niu 7,9 19,8 Wydaj¬ nosc a/hek¬ tar • '- 50,5 43,7 P. Wplyw na zarodnikowanie sporów metoda inhibicji stref.Sporzadzono pozywke agarowa Czapecka, któ¬ ra utrzymywano w stanie stopionym i do której wprowadzono spory grzyba. Zakazone medium u- mieszczono na szelkach Petriego o srednicy 10 cm i zestalono je na tych szalkach.Sporzadzono zawiesine produktu i nakladano ja w ilosci 10 yii na granulki bibuly filtracyjnej o srednicy 0,4 cm. Granulki te ulozono na powierz¬ chni pozywki agarowej. Substancja aktywna dy- fundowala do agaru, gdzie inhibitowala zarodni¬ kowanie sporów tworzac wokolo granulek aure¬ ole, zwane strefami inhibicji. 15 20 25 30 35 45 50 55 Ponizej w tablicy 17 podano srednice stref in¬ hibicji otrzymane z Ustillago maydis (Srednice stref inhibicji podano w cm, dawki substancji aktywnej w jxg) Dawki w \ig srednica w cm dla produktu z przykl. II srednica w cm dla PI Tabl 0,12 1,4 1 ica 17 0,25 1,7 1,4 0,50 1,9 1,7 1 2,5 2,3 2 2,8 2,8 1 65 Wydaje sie, ze porównania podane w powyz¬ szych tablicach objely duza ilosc róznych sub¬ stancji: dotyczyly one zarówno dzialania zapobie¬ gawczego jak i- leczniczego, w stosunku do wielu roslin zarówno zbóz jak i buraków oraz drzew owocowych, do wielu rodzajów grzybów i innych pasozytów roslin, przeprowadzonych zarówno in vitro a równiez zwlaszcza in vivo.W podanych powyzej tablicach podkreslic na¬ lezy pewne cyfry odpowiadajace czystym zwiaz¬ kom PI lub P2, gdy wykazuja one mniej korzyst¬ ne dzialanie niz mieszanki M wedlug wynalazku.Na podstawie danych zawartych w tablicach mozna stwierdzic, ze z rolniczego punktu widze¬ nia wyniki porównawcze zamieszczone w tabli¬ cach dla mieszanki grzybobójczej M otrzymanej sposobem wedlug wynalazku wskazuja, ze czasa¬ mi jest ona bardziej skuteczna z czasami mniej skuteczna niz czyste zwiazki grzybójcze Pi i P2.Nie bylo jednakze do przewidzenia, ze mie¬ szanka M otrzymywana z dotychczasowego pro¬ duktu odpadowego wykaze tak wysoka skutecz¬ nosc a w niektórych przypadkach potwierdzi na¬ wet wyzsza skutecznosc od znanych produktów PI i P2, mianowicie w stosunku do takich grzy¬ bów jak: maczniak wlasciwy jeczmienia (tabli¬ ce 5, 7 i 8), botrytis na gronach winorosli (ta¬ blica 11), venturia ineaualis (parch jabloniowy) (tablica 13), Ustillago maydis (tablica 17) oraz systemicznosc na jeczmieniu (tablica 6).Przeprowadzono ponadto próby oznaczenia wla¬ sciwosci fitotoksycznych mieszanki grzybobójczej M sporzadzonej wedlug przykladu II w stosunku do róznych rodzajów roslin. Wyniki oznaczen po¬ dano w tablicy 18 zamieszczonej ponizej.Mieszanke stosowano przez zwykle spryskiwa¬ nie roslin.Symbol „0" oznacza stan rosliny po traktowa¬ niu przez spryskiwanie, gdzie w konsekwencji traktowania nie wykryto najmniejszej róznicy miedzy roslinami traktowanymi lub nie trakto¬ wanymi (próby porównawcze).Symbol „100" oznacza stan roslin po poddaniu ich traktowaniu w przypadku gdy traktowane ro¬ sliny zostaly calkowicie zniszczone w wyniku traktowania.108198 19 Tablica 18 Wyniki oznaczen fitotoksycznosci 20 1\ dawki \ substancji \ aktywnej \ g/ha rosliny \. traktowane \ pszenica jeczmien burak cukrowy ogórki | kukurydza 1 mlecz winorosl fasola 100 0 0 0 0 0 0 0 0 300 0 0 0 0 0 0 0 0 500 0 0 — — 0 0 0 0 1000 o 1 0 — — 1 0 0 — 0 1 Zazwyczaj stosowane dawki wynosza maksy¬ malnie 500 g/ha. Na podstawie wyników zamie¬ szczonych w tablicy 18 mozna stwierdzic, ze w mieszanka M sporzadzona wedlug przykladu II, dalej czyste produkty PI i P2. Wyniki oznaczen podano ponizej w tablicy 19.W tablicy tej czas absorpcji wyrazono w minu- s tach a odpowiadajace im ilosci zaabsorbowanej substancji aktywnej na gram swiezo scietych ko¬ rzeni pszenicy podano w jig.Tradycyjnie, korzenie porównawczo traktowa¬ ne wodnym roztworem substancji aktywnej o ta- io kim samym stezeniu, mianowicie 2 mg na litr roztworu.Z tablicy wyraznie wynika, ze mieszanka grzy¬ bobójcza jest bardziej wyraznie absorbowana przez korzenie niz produkt PI. W konsekwencji 15 srodek grzybobójczy jest aktywny w roslinach w przeciagu znacznie dluzszego czasu. Jest to istot¬ na i nieoczekiwana wlasnosc mieszanki M.Zastrzezenia patentowe so Sposób wytwarzania systemicznego (M) srodka grzybobójczego na bazie karbaminianu 2-benzi- midazolilu, skladajacego sie zasadniczo ze zwiaz¬ ków o wzorach 1 i 2 oraz ze zwiazków o wzo- Tablica 19 Porównanie absorpcji przez korzenie IX Czas w minutach X\^ zaab- "\ sorbowany \. | produkt w M-g \^ M z przykladu II P1 P2 15' 1,4 1,2 4 30* 2,4 1,6 8,6 60* 4 2 10 120' 4,8 2,4 10,4 240* 5 2,4 10 360' 5 2,4 | 9,6 praktyce z rolniczego punktu widzenia, srodek przybobojczy M nie wykazuje najmniejszego ry- ka toksycznosci w stosunku do traktowanych ni¬ mi roslin.Oznaczono porównawczo w funkcji czasu ab¬ sorpcja róznych produktów grzybobójczych przez korzenie pszenicy (np. ZEA MAYS L.).Oznaczenia absorpcji przeprowadzono zgodnie z procedura opisana w P. LEROUX i H. GREDT, „Absoption of Methyl Bemzimidazol-2-yl Carba- mate (Carbendazin) by Corn Roots". Pesticide Bio- chemistry and Physiology 5, 507—514 (1975").Srodek grzylbobójczy wymieniany u góry jest 50 rach 3 i 4, w których Rt oznacza nizsza grupe alkilowa o 1—5 atomach wegla, R2 oznacza atom wodoru lub grupe o wzorze —CO—NH—C4H9, zna¬ mienny tym, ze ze stosowanej jako surowiec mie¬ szaniny toluilenodwuamin otrzymanej przez dwu- nitrowanie toluenu i nastepna redukcje pochod¬ nych dwunitrowych, wydziela sie produkt ubo¬ czny (S) zawierajacy co najmniej 90f/§ wagowych mieszaniny ortotoluilenodwuamin, po czym zna¬ nym sposobem konwersji ortotoluilenodwuamin w pochodne benzimidazolu produkt uboczny (S) przeksztalca sie w systemiczny (N) srodek grzy¬ bobójczy.108198 DIN/-NH-C0«R< wzóri R fX)-NH-CC,-R, T yzór 2 p* CHj CHr~OC XC-NH-C02R( i^A »vro/- 3 [Ol C-NH-CO.R, K/W 4 H CH3_OC /""NHC00CH^ wzór S CH.H dc C-NHC00CH, wzór 6 C0-NH-C4H, ch,"OCm-nhcooch.CH, CO-NH-CH, OC^P-NHCOOCH, wzór 8 H N\ C-NH-ca,CHs CO-NH-CH l(l\ p-NH-CQCH, wzór fO108198 SCH, 2J tRpCO-NH-C-N-CaR, —¦ -NH, W C-NHCaR^CHrSH+NHi-CaR, ch; Schemat i JjgC^NC-NH-CaR, - CH- - 1 C-NH-CQR.+NH.CK.' • N' / Schemat 2 jg^tNC-NlCO..* — •^I^VNH-C01R,+NHtC02R< * Schemat 3 ^C-NH-CaR,+C4H,NC0 CH,/V * CO-NH-CH, 5 Schemol 4 Drukarnia Narodowa, Zaklad Nr 6, zam. 356/80 Cena 45 zl PL