Głównym celem tej książki jest analiza zwyczajów żywieniowych w Polsce. Interesujemy się tym, co,... more Głównym celem tej książki jest analiza zwyczajów żywieniowych w Polsce. Interesujemy się tym, co, gdzie, kiedy, z kim i w jakich warunkach ludzie jedzą, z jakim nastawieniem spożywają codzienne posiłki. Czy nawyki żywieniowe odzwierciedlają istotne różnice i nierówności społeczne? Czy robotnicy i urzędnicy jadają to samo? Kto częściej chodzi do restauracji: inteligencja czy przedstawiciele biznesu? Czy obiad jada się w domu, czy w pracy? Podstawą naszych ustaleń są dane z ogólnopolskiego, reprezentatywnego badania zwyczajów żywieniowych.
This article aims to contribute to the understanding of the phenomenon of the 'humanitarian borde... more This article aims to contribute to the understanding of the phenomenon of the 'humanitarian border' in its specific local context of Polish nationalism and the use of patriotic sentiments to justify violence at the border. The intensification of asylum-seeker migration from Asia and Africa on the EU's eastern border, triggered by the Lukashenka regime since the summer of 2021, was quickly dubbed as 'hybrid war', enabling the Polish government to take decisive military action against border crossers. The justification for this violence became both the patriotic duty, expressed in national idioms, and the discursively produced humanitarian concern for refugees whose lives and health were threatened precisely by the harshness of border controls. The labelling of repression and violence as the heroism and care of the Polish uniformed services, present both in the discursive framework of the description of the 'crisis' by the governemnt media and in the cooperation of border guards with humanitarian actors, has become a specific form of 'epistemic borderwork'. The grassroots solidarity movement that opposes these hegemonic discourses seeks to create counter-narratives highlighting the state's illegal actions and the refugees' right to freedom of movement.
Niniejszy tekst jest prezentacją różnych stanowisk teoretycz nych dotyczących problematyki etnicz... more Niniejszy tekst jest prezentacją różnych stanowisk teoretycz nych dotyczących problematyki etniczności i wielokulturowości pogra nicza. Jak mi się wydaje, funkcjonujące w polskim piśmiennictwie, zwłaszcza w tradycji socjologicznej, kategorie opisu kulturowego zróż nicowania pogranicza są trudno aplikowalne i niezbyt przystające do rze czywistości, z jaką badacz styka się najczęściej w terenie. Próbuję zatem przedstawić tu niektóre swoje wątpliwości dotyczące tych rozbieżności i wskazuję na pewne kierunki myślenia przeciwstawiające się krytyko wanej przeze mnie "zewnętrznej" perspektywie postrzegania, klasyfiko wania i oceny zjawisk pogranicza, proponując w zamian przyjęcie nieco innej perspektywy badawczej. Koncepcja kultury w kontekście "pogranicza etniczno-kulturowego " Jeśli przyjrzeć się samym tytułom współczesnych prac poświę conych zwłaszcza wschodnim pograniczom Polski1, widać przede wszyst
Tytuł (j. angielski) A matter of taste. On the class dimension of culinary preferences, alternati... more Tytuł (j. angielski) A matter of taste. On the class dimension of culinary preferences, alternative value systems and the legitimization of social inequalities. Słowa kluczowe (j. polski) dystynkcja, socjologia jedzenia, smak kulinarny Słowa kluczowe (j. angielski) distinction, sociology of food, culinary taste Streszczenie (j. polski) Socjologiczne rozumienie smaku naznaczone jest silnie teorią Pierre'a Bourdieu, który uczynił go jednym z kluczowych obszarów kulturowej analizy zróżnicowania klasowego. Hierarchiczna opozycja smaku z konieczności i smaku z luksusu jest stałym punktem odniesienia w badaniach gustów kulinarnych. Artykuł jest próbą rehabilitacji znaczeń wiązanych ze smakiem z konieczności postrzeganym w relacji do smaku z luksusu jako brak-tego, co charakteryzuje klasy uprzywilejowane, a więc tego, co prawomocne. Analizując wypowiedzi przedstawicieli klas zdominowanych na temat ich upodobań i praktyk kulinarnych staram się pokazać, że smak z konieczności rządzi się własną logiką i systemem wartości, które przez swoją nieprawomocność pozostają niedowartościowane. Hierarchię znaczeń wiązaną ze smakiem umacniają często sami badacze, traktując habitusowe dyspozycje jako stałe właściwości podmiotów i epifenomeny klasowych hierarchii. Odwołując się do teorii praktyk, próbuję również pokazać, że w zależności od ekspozycji na określone doświadczenia i charakter praktyk, których smak jest częścią, można kształtować upodobania niezależnie od habitusowych dyspozycji.
East European Politics and Societies and Culture, 2022
In this article, we comparatively analyze expert discourses and lay attitudes to healthy eating i... more In this article, we comparatively analyze expert discourses and lay attitudes to healthy eating in socialist and contemporary Poland. The investigation makes apparent significant changes that have occurred in between these two periods. From legitimate and peremptory knowledge with an unchangeable and universal character, dietary guidance evolved into being much less authoritative in nature, facilitating various alternative ways of thinking and debate. The recipients of nutritional advice have also changed: from subordinated citizens and only passive objects of experts’ actions to the self-governing neoliberal subjects, which are active agents of their own choices and are individually responsible for their well-being. During socialist times, proper eating, in line with dietitian’s recommendations, was of secondary importance as Polish citizens were primarily motivated by the need to procure food of adequate quality and in sufficient quantity. Nowadays, under free-market economics and changing lifestyles, eating healthily is an issue of fundamental concern for many people. This analysis reveals that the production of nutritional knowledge is tightly related to sociopolitical contexts and that changing food attitudes are both influenced by post-socialist transformations as well as broader sociocultural processes.
In this article I deal with the memory of taste as it is expressed in personal narratives about t... more In this article I deal with the memory of taste as it is expressed in personal narratives about the past by various generations of people living in Poland. Memory studies typically pay little attention to the role of the senses. This is partially due to the belief that the senses are too intimate and elusive to become a research area. Nevertheless, although sensory impressions are a very fleeting experience, at the same time they make memories tangible and expressive. By analyzing statements about remembered foods and foodways from the past, I want to find out what role the senses, especially the sense of taste, play in the process of remembering and what makes them such suggestive and powerful tools in illustrating the past. I would also like to look at how the memory of sensory experiences is subject to certain norms of remembering and evaluating social changes, and how it expresses attitudes towards the present.
The article discusses how risk and trust-interpreted as social phenomena characteristic of the la... more The article discusses how risk and trust-interpreted as social phenomena characteristic of the late modernity era-are reflected in the concerns related to everyday food choices of residents of Poland. It postulates a link between the perception of food-related threats and the meanings associated with different food procurement practices, and the specifics of a local value system and its historical determinants. Based on the analysis of responses from 70 interviewees speaking about food-related concerns, it outlines diverse strategies for verifying food choices and the types of trust that are granted to various social actors who take part in the production and distribution of food. Since the strategies and forms of trust are largely associated with social and cultural assets of consumers, the article also brings into focus their stratifying aspect, as well as levels of overall trust in people, institutions and abstract systems.
Tematem artykułu jest analiza preferencji i praktyk związanych z jedzeniem w Pol-sce wraz z próbą... more Tematem artykułu jest analiza preferencji i praktyk związanych z jedzeniem w Pol-sce wraz z próbą określenia ich roli w diagnozowaniu kierunku i charakteru przemian społeczno-kulturowych zachodzących w kraju po zmianie ustrojowej. Podstawą anali-zy są wyniki ogólnopolskich badań surveyowych na temat wzorów jedzenia przepro-wadzonych w 2013 roku, wyniki badań jakościowych z wykorzystaniem techniki wy-wiadów swobodnych z 2014 roku oraz analiza archiwalnych materiałów z badań stylów życia przeprowadzonych pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku. Szczególne upodobanie do jedzenia domowego, tradycyjnych potraw, spożywanych najczęściej w gronie rodzinnym i wysokie wartościowanie jedzenia własnej produkcji w opozycji do jedzenia dostępnego na rynku wskazują na stosunkowo wysoką zachowawczość i niechęć do zmian. Z analizy wynika, że przemiany społeczne zachodzące w ostatnim ćwierćwieczu w Polsce nie mają charakteru skokowego, są powolną adaptacją do no-wych warunków życia oraz że specyfi czny kontekst historyczno-kulturowy ma zasad-niczy wpływ na kształtowanie kierunku tych zmian sprawiając, że mimo transformacji polityczno-gospodarczej nadal różnimy się znacznie od społeczeństw zachodnich. Główne pojęcia: praktyki jedzeniowe; zmiana społeczna; własna produkcja jedze-nia; tradycja i nowoczesność; rodzinne społeczeństwo. " Zbiorcze statystyki i kompendia prawne mówią niewiele bez uzu-pełniającego je bliższego opisu sposobów, w jaki ludzie – rolnicy i ro-botnicy, przedsiębiorcy i urzędnicy, menedżerowie i benefi cjenci po-mocy społecznej – reagują na niepewność, której muszą sprostać. Z ich kalkulacji, improwizacji i decyzji wyłaniają się elementy nowego ustrukturyzowania " Michael Burawoy i Katherine Verdery Zmiana porządku politycznego i gospodarczego stwarza wyjątkowe warunki do wypracowywania nowych układów i struktur, w których indywidualne dzia-łania aktorów społecznych i ich codzienne strategie stają się szczególnie istotne.
Głównym celem tej książki jest analiza zwyczajów żywieniowych w Polsce. Interesujemy się tym, co,... more Głównym celem tej książki jest analiza zwyczajów żywieniowych w Polsce. Interesujemy się tym, co, gdzie, kiedy, z kim i w jakich warunkach ludzie jedzą, z jakim nastawieniem spożywają codzienne posiłki. Czy nawyki żywieniowe odzwierciedlają istotne różnice i nierówności społeczne? Czy robotnicy i urzędnicy jadają to samo? Kto częściej chodzi do restauracji: inteligencja czy przedstawiciele biznesu? Czy obiad jada się w domu, czy w pracy? Podstawą naszych ustaleń są dane z ogólnopolskiego, reprezentatywnego badania zwyczajów żywieniowych.
This article aims to contribute to the understanding of the phenomenon of the 'humanitarian borde... more This article aims to contribute to the understanding of the phenomenon of the 'humanitarian border' in its specific local context of Polish nationalism and the use of patriotic sentiments to justify violence at the border. The intensification of asylum-seeker migration from Asia and Africa on the EU's eastern border, triggered by the Lukashenka regime since the summer of 2021, was quickly dubbed as 'hybrid war', enabling the Polish government to take decisive military action against border crossers. The justification for this violence became both the patriotic duty, expressed in national idioms, and the discursively produced humanitarian concern for refugees whose lives and health were threatened precisely by the harshness of border controls. The labelling of repression and violence as the heroism and care of the Polish uniformed services, present both in the discursive framework of the description of the 'crisis' by the governemnt media and in the cooperation of border guards with humanitarian actors, has become a specific form of 'epistemic borderwork'. The grassroots solidarity movement that opposes these hegemonic discourses seeks to create counter-narratives highlighting the state's illegal actions and the refugees' right to freedom of movement.
Niniejszy tekst jest prezentacją różnych stanowisk teoretycz nych dotyczących problematyki etnicz... more Niniejszy tekst jest prezentacją różnych stanowisk teoretycz nych dotyczących problematyki etniczności i wielokulturowości pogra nicza. Jak mi się wydaje, funkcjonujące w polskim piśmiennictwie, zwłaszcza w tradycji socjologicznej, kategorie opisu kulturowego zróż nicowania pogranicza są trudno aplikowalne i niezbyt przystające do rze czywistości, z jaką badacz styka się najczęściej w terenie. Próbuję zatem przedstawić tu niektóre swoje wątpliwości dotyczące tych rozbieżności i wskazuję na pewne kierunki myślenia przeciwstawiające się krytyko wanej przeze mnie "zewnętrznej" perspektywie postrzegania, klasyfiko wania i oceny zjawisk pogranicza, proponując w zamian przyjęcie nieco innej perspektywy badawczej. Koncepcja kultury w kontekście "pogranicza etniczno-kulturowego " Jeśli przyjrzeć się samym tytułom współczesnych prac poświę conych zwłaszcza wschodnim pograniczom Polski1, widać przede wszyst
Tytuł (j. angielski) A matter of taste. On the class dimension of culinary preferences, alternati... more Tytuł (j. angielski) A matter of taste. On the class dimension of culinary preferences, alternative value systems and the legitimization of social inequalities. Słowa kluczowe (j. polski) dystynkcja, socjologia jedzenia, smak kulinarny Słowa kluczowe (j. angielski) distinction, sociology of food, culinary taste Streszczenie (j. polski) Socjologiczne rozumienie smaku naznaczone jest silnie teorią Pierre'a Bourdieu, który uczynił go jednym z kluczowych obszarów kulturowej analizy zróżnicowania klasowego. Hierarchiczna opozycja smaku z konieczności i smaku z luksusu jest stałym punktem odniesienia w badaniach gustów kulinarnych. Artykuł jest próbą rehabilitacji znaczeń wiązanych ze smakiem z konieczności postrzeganym w relacji do smaku z luksusu jako brak-tego, co charakteryzuje klasy uprzywilejowane, a więc tego, co prawomocne. Analizując wypowiedzi przedstawicieli klas zdominowanych na temat ich upodobań i praktyk kulinarnych staram się pokazać, że smak z konieczności rządzi się własną logiką i systemem wartości, które przez swoją nieprawomocność pozostają niedowartościowane. Hierarchię znaczeń wiązaną ze smakiem umacniają często sami badacze, traktując habitusowe dyspozycje jako stałe właściwości podmiotów i epifenomeny klasowych hierarchii. Odwołując się do teorii praktyk, próbuję również pokazać, że w zależności od ekspozycji na określone doświadczenia i charakter praktyk, których smak jest częścią, można kształtować upodobania niezależnie od habitusowych dyspozycji.
East European Politics and Societies and Culture, 2022
In this article, we comparatively analyze expert discourses and lay attitudes to healthy eating i... more In this article, we comparatively analyze expert discourses and lay attitudes to healthy eating in socialist and contemporary Poland. The investigation makes apparent significant changes that have occurred in between these two periods. From legitimate and peremptory knowledge with an unchangeable and universal character, dietary guidance evolved into being much less authoritative in nature, facilitating various alternative ways of thinking and debate. The recipients of nutritional advice have also changed: from subordinated citizens and only passive objects of experts’ actions to the self-governing neoliberal subjects, which are active agents of their own choices and are individually responsible for their well-being. During socialist times, proper eating, in line with dietitian’s recommendations, was of secondary importance as Polish citizens were primarily motivated by the need to procure food of adequate quality and in sufficient quantity. Nowadays, under free-market economics and changing lifestyles, eating healthily is an issue of fundamental concern for many people. This analysis reveals that the production of nutritional knowledge is tightly related to sociopolitical contexts and that changing food attitudes are both influenced by post-socialist transformations as well as broader sociocultural processes.
In this article I deal with the memory of taste as it is expressed in personal narratives about t... more In this article I deal with the memory of taste as it is expressed in personal narratives about the past by various generations of people living in Poland. Memory studies typically pay little attention to the role of the senses. This is partially due to the belief that the senses are too intimate and elusive to become a research area. Nevertheless, although sensory impressions are a very fleeting experience, at the same time they make memories tangible and expressive. By analyzing statements about remembered foods and foodways from the past, I want to find out what role the senses, especially the sense of taste, play in the process of remembering and what makes them such suggestive and powerful tools in illustrating the past. I would also like to look at how the memory of sensory experiences is subject to certain norms of remembering and evaluating social changes, and how it expresses attitudes towards the present.
The article discusses how risk and trust-interpreted as social phenomena characteristic of the la... more The article discusses how risk and trust-interpreted as social phenomena characteristic of the late modernity era-are reflected in the concerns related to everyday food choices of residents of Poland. It postulates a link between the perception of food-related threats and the meanings associated with different food procurement practices, and the specifics of a local value system and its historical determinants. Based on the analysis of responses from 70 interviewees speaking about food-related concerns, it outlines diverse strategies for verifying food choices and the types of trust that are granted to various social actors who take part in the production and distribution of food. Since the strategies and forms of trust are largely associated with social and cultural assets of consumers, the article also brings into focus their stratifying aspect, as well as levels of overall trust in people, institutions and abstract systems.
Tematem artykułu jest analiza preferencji i praktyk związanych z jedzeniem w Pol-sce wraz z próbą... more Tematem artykułu jest analiza preferencji i praktyk związanych z jedzeniem w Pol-sce wraz z próbą określenia ich roli w diagnozowaniu kierunku i charakteru przemian społeczno-kulturowych zachodzących w kraju po zmianie ustrojowej. Podstawą anali-zy są wyniki ogólnopolskich badań surveyowych na temat wzorów jedzenia przepro-wadzonych w 2013 roku, wyniki badań jakościowych z wykorzystaniem techniki wy-wiadów swobodnych z 2014 roku oraz analiza archiwalnych materiałów z badań stylów życia przeprowadzonych pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku. Szczególne upodobanie do jedzenia domowego, tradycyjnych potraw, spożywanych najczęściej w gronie rodzinnym i wysokie wartościowanie jedzenia własnej produkcji w opozycji do jedzenia dostępnego na rynku wskazują na stosunkowo wysoką zachowawczość i niechęć do zmian. Z analizy wynika, że przemiany społeczne zachodzące w ostatnim ćwierćwieczu w Polsce nie mają charakteru skokowego, są powolną adaptacją do no-wych warunków życia oraz że specyfi czny kontekst historyczno-kulturowy ma zasad-niczy wpływ na kształtowanie kierunku tych zmian sprawiając, że mimo transformacji polityczno-gospodarczej nadal różnimy się znacznie od społeczeństw zachodnich. Główne pojęcia: praktyki jedzeniowe; zmiana społeczna; własna produkcja jedze-nia; tradycja i nowoczesność; rodzinne społeczeństwo. " Zbiorcze statystyki i kompendia prawne mówią niewiele bez uzu-pełniającego je bliższego opisu sposobów, w jaki ludzie – rolnicy i ro-botnicy, przedsiębiorcy i urzędnicy, menedżerowie i benefi cjenci po-mocy społecznej – reagują na niepewność, której muszą sprostać. Z ich kalkulacji, improwizacji i decyzji wyłaniają się elementy nowego ustrukturyzowania " Michael Burawoy i Katherine Verdery Zmiana porządku politycznego i gospodarczego stwarza wyjątkowe warunki do wypracowywania nowych układów i struktur, w których indywidualne dzia-łania aktorów społecznych i ich codzienne strategie stają się szczególnie istotne.
Patterns of eating, as an element of lifestyle and consumption, constitute a major research area ... more Patterns of eating, as an element of lifestyle and consumption, constitute a major research area in the social and health sciences. The study of eating patterns focus on what people eat, whether they eat alone or in company, where they eat, how often, and under what circumstances. For decades, research on eating within sociology had been somewhat neglected, but in recent years there has been an explosion of interest in this topic. In Poland, however, social scientific inquiry into practical, social, and cultural aspects of food has been minimal. Using data from a nation-wide survey carried out in 2013 and in-depth interviews with 60 respondents conducted in 2014, we attempted to answer two questions: (i) to what extent eating patterns reflect existing inequalities and stratification, and (ii) to what extent they have been affected by globalisation and Western lifestyle. This article discusses theoretical background of our research, its empirical basis, and summarises the basic results.
This article focuses on a still fresh initiative (started in 2013) of The Qualitative Data Archiv... more This article focuses on a still fresh initiative (started in 2013) of The Qualitative Data Archive affiliated to the Institute of Philosophy and Sociology, Polish Academy of Sciences. Stemming from the tradition of Polish qualitative sociology, especially from Znaniecki's biographical method, it also draws inspiration from oral history but nonetheless attempts at defining its own academic identity. The archive's profile is not only confined to rescuing of dispersed collections, exposed to destruction, but also – or even primarily – research-oriented, supported by a critical theoretical and methodological reflexion. We further present a sample of our critical work with the ethnographic material from the research on urban Polish families lifestyle carried out in the late 1970s, whose elaboration and disclosure gave rise to our archiving project.
Artykuł jest wstępem do zbioru prezentowanych w tym numerze tekstów na temat różnych sposobów i m... more Artykuł jest wstępem do zbioru prezentowanych w tym numerze tekstów na temat różnych sposobów i możliwości powtórnego wykorzystania materiałów pochodzących z jakościowych badań społecznych. Zastanawiamy się, jak taka powtórna analiza wpływa na pogłębienie refleksji metodologicznej na temat działalności badawczej w terenie, statusu samych danych i kontekstów ich wytwarzania oraz tworzonej na ich podstawie wiedzy socjologicznej. Próbujemy również podsumować sześć lat działalności Archiwum Danych Jakościowych przy IFiS PAN oraz opisać zmiany, jakie dokonały się w tym czasie w podejściu do dzielenia się materiałami badawczymi zarówno u nas w kraju, jak i za granicą.
Zbiór zawiera transkrypcje 62 wywiadów swobodnych przeprowadzonych w 2014 roku z osobami mieszkaj... more Zbiór zawiera transkrypcje 62 wywiadów swobodnych przeprowadzonych w 2014 roku z osobami mieszkającymi w różnych rejonach Polski, o zróżnicowanej charakterystyce społeczno-demograficznej. Badania przeprowadzone były w ramach projektu realizowanego w IFiS PAN pod kierunkiem Henryka Domańskiego "Wzory jedzenia i struktura społeczna" i stanowiły – obok badań ilościowych przeprowadzonych na reprezentatywnej próbie mieszkańców Polski – jego jakościową część. Wywiady prowadzone były według scenariusza rozmów przez sześć badaczek: Ewę Kopczyńską, Małgorzatę Kowalską, Katarzynę Król, Justynę Straczuk, Urszulę Tabiszewską i Magdalenę Zatorską. Wywiady trwały przeciętnie od 1-3 godzin, zawierały pytania otwarte i poruszały zróżnicowaną tematykę: zdrowe odżywianie, etyczne jedzenie, zakupy, gotowanie, jedzenie w domu i na mieście, preferencje żywieniowe, zmiana diety, jedzeniowe wspomnienia i nostalgie.
Uploads
Books
Czy nawyki żywieniowe odzwierciedlają istotne różnice i nierówności społeczne?
Czy robotnicy i urzędnicy jadają to samo?
Kto częściej chodzi do restauracji: inteligencja czy przedstawiciele biznesu?
Czy obiad jada się w domu, czy w pracy?
Podstawą naszych ustaleń są dane z ogólnopolskiego, reprezentatywnego badania zwyczajów żywieniowych.
Papers on Border Studies
Papers on Food Research
Czy nawyki żywieniowe odzwierciedlają istotne różnice i nierówności społeczne?
Czy robotnicy i urzędnicy jadają to samo?
Kto częściej chodzi do restauracji: inteligencja czy przedstawiciele biznesu?
Czy obiad jada się w domu, czy w pracy?
Podstawą naszych ustaleń są dane z ogólnopolskiego, reprezentatywnego badania zwyczajów żywieniowych.
circumstances. For decades, research on eating within sociology had been somewhat neglected, but in recent years there has been an explosion of interest in this topic. In Poland, however, social scientific inquiry into practical, social, and cultural aspects of food has been
minimal. Using data from a nation-wide survey carried out in 2013 and in-depth interviews with 60 respondents conducted in 2014, we attempted to answer two questions: (i) to what extent eating patterns reflect existing inequalities and stratification, and (ii) to what extent they
have been affected by globalisation and Western lifestyle. This article discusses theoretical background of our research, its empirical basis, and summarises the basic results.