[go: up one dir, main page]
ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਬਾਲ ਵਿਆਹ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ

ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਜਾਂ ਘਰੇਲੂ ਭਾਈਵਾਲੀ, ਰਸਮੀ ਜਾਂ ਗੈਰ ਰਸਮੀ, ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬਾਲਗ ਵਿਚਕਾਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[1]

ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਦੀ ਉਮਰ (ਕਾਨੂੰਨੀ ਬਾਲਗਤਾ) ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਉਮਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਥ੍ਰੈਸ਼ਹੋਲਡ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।[2] ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਆਹ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਉਮਰ 14 ਸਾਲ ਤੱਕ ਘੱਟ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਕਈ ਵਾਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕਈ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਖਾਸ ਸ਼ਰਤਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਜਾਂ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਜਾਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਧੀਨ ਨਿਰਧਾਰਤ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੇ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਖੋਜ ਨੇ ਪਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਦੇ ਬਾਲ-ਲਾੜੀਆਂ ਅਤੇ ਲਾੜਿਆਂ ਲਈ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[3][2] ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਵਿੱਖ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[3] ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਣਾ ਵੀ ਆਮ ਗੱਲ ਹੈ।[2] ਬਾਲ-ਲਾੜੀਆਂ 'ਤੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। [2]

ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਸਿਵਲ ਸਹਿਵਾਸ ਅਤੇ ਮੰਗਣੀ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ, ਲਾੜੀ ਦੀ ਕੀਮਤ, ਦਾਜ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ, ਖੇਤਰੀ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜ, ਬਾਲਗਤਾ ਵਿੱਚ ਅਣਵਿਆਹੇ ਰਹਿ ਜਾਣ ਦਾ ਡਰ, ਅਨਪੜ੍ਹਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਯੋਗਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।[4][5]

ਖੋਜ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਆਪਕ ਸੈਕਸ ਸਿੱਖਿਆ ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।[6] ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪੇਂਡੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ, ਸਾਫ਼ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ ਸਮੇਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ।[7]

ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਰਹੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਰੀ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਫਰੀਕਾ,[8][9] ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ,[10] ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ,[11][12] ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ,[13][14] ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ,[13] ਅਤੇ ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ।[15] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਪਵਾਦ ਅਜੇ ਵੀ 40 ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।[16][17]

ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਘੱਟ ਰਹੇ ਹਨ। ਯੂਨੀਸੇਫ ਦੇ 2018 ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 21% ਮੁਟਿਆਰਾਂ (20 ਤੋਂ 24 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ) ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਇਹ 10 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 25% ਦੀ ਕਮੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।[18] ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨਾਈਜਰ, ਚਾਡ, ਮਾਲੀ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਗਿਨੀ, ਮੱਧ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਗਣਰਾਜ, ਮੋਜ਼ਾਮਬੀਕ ਅਤੇ ਨੇਪਾਲ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਰ 1998 ਅਤੇ 2007 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 50% ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸੀ। 2003 ਅਤੇ 2009 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਨਾਈਜਰ, ਚਾਡ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਮਾਲੀ ਅਤੇ ਇਥੋਪੀਆ ਵਿੱਚ 15 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਹ ਦਰ 20% ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ।[19][20] ਹਰ ਸਾਲ, ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਕੁੜੀਆਂ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਵਿਚ ਵਿਆਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[21]

2021 ਵਿੱਚ, 13.3 ਮਿਲੀਅਨ ਬੱਚੇ, ਜਾਂ ਕੁੱਲ ਦਾ ਲਗਭਗ 10%, 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਸਨ।[22]

ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੋ ਕਾਰਨ ਸਨ। ਪਹਿਲਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਜੰਮਦਿਆਂ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬੱਚ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲ-ਪੋਸ਼ਣ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੂਰੀ ਖੁਰਾਕ ਦੇ ਕੇ ਤੇ ਬੀਮਾਰੀ ਸਮੇਂ ਪੂਰਾ ਇਲਾਜ ਕਰਾ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਮਰਨ ਦਰ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕੁੜੀਆਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਜਦ ਅਰਬਾਂ, ਤੁਰਕਾਂ, ਮੁਗਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾੜਵੀਆਂ ਨੇ ਹਮਲੇ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਲੁੱਟਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਕੁਆਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਲੁੱਟ ਕੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਲੋਕ ਪੜ੍ਹ ਗਏ ਹਨ। ਬਾਲ ਵਿਆਹਾਂ ਵਿਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਈ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਹੁਣ ਲਗਪਗ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਜਿਹੜੇ ਕੋਈ ਇੱਕਾ-ਦੁੱਕਾ ਬਾਲ ਵਿਆਹ ਹੁੰਦੇ ਵੀ ਹਨ, ਉਹ ਪਛੜੇ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।[23]

ਹੋਰ ਵੇਖੋ

[ਸੋਧੋ]

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑
    • Gastón, Colleen Murray; Misunas, Christina; Cappa (2019). "Child marriage among boys: a global overview of available data". Vulnerable Children and Youth Studies. 14 (3): 219–228. doi:10.1080/17450128.2019.1566584.
    • "Child marriage". UNICEF. March 2020.
    • "Child Marriage". icrw.org.
    • "Child Marriage – Rationale, Historical Views, And Consequences". WorldAtlas (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2017-09-10.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Gastón, Colleen Murray; Misunas, Christina; Cappa (2019). "Child marriage among boys: a global overview of available data". Vulnerable Children and Youth Studies. 14 (3): 219–228. doi:10.1080/17450128.2019.1566584.
  3. ↑ 3.0 3.1 Parsons, Jennifer; Edmeades, Jeffrey; Aslihan, Kes; Petroni, Suzanne; Sexton, Maggie; Wodon, Quentin (2015). "Economic Impacts of Child Marriage: A Review of the Literature". The Review of Faith & International Affairs. 13 (3): 12–22. doi:10.1080/15570274.2015.1075757. hdl:10.1080/15570274.2015.1075757. S2CID 146194521.
  4. ↑ "Child marriage". UNICEF. March 2020.
  5. ↑ "Child Marriage". icrw.org.
  6. ↑ International technical guidance on sexuality education: an evidence-informed approach (PDF). Paris: UNESCO. 2018. p. 13. ISBN 978-92-3-100259-5.
  7. ↑ Fatima, Sana (2023-01-19). "Rural Development and Education: Critical Strategies for Ending Child Marriages". Archives of the Social Sciences: A Journal of Collaborative Memory (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 1 (1). Pakistan: 1–15. SSRN 4329240.
  8. ↑ "Africa: Child Brides Die Young". AllAfrica.
  9. ↑ "Marrying Too Young: End Child Marriage" (PDF). UNFPA. p. 23.
  10. ↑ Early Marriage, Child Spouses UNICEF, See section on Asia, page 4 (2001)
  11. ↑ "Southeast Asia's big dilemma: what to do about child marriage?". Plan International Australia. 20 August 2013. Archived from the original on 3 October 2013. Retrieved 2016-07-10.
  12. ↑ "IRIN Asia – PHILIPPINES: Early marriage puts girls at risk – Philippines – Gender Issues – Health & Nutrition – Human Rights". The New Humanitarian. 26 January 2010.
  13. ↑ 13.0 13.1 "Child Brides – Child Marriage: What We Know". PBS. 12 October 2007.
  14. ↑ "Child marriage still an issue in Saudi Arabia". San Francisco Chronicle. 14 March 2010.
  15. ↑ "Early Marriage, Child Spouses" (PDF). UNICEF. p. 5. (See section on Oceania.)
  16. ↑ Oladipo, Gloria (2023-07-12). "Michigan governor signs 'overdue' laws that aim to end child marriage". The Guardian (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). ISSN 0261-3077. Retrieved 2023-09-14.
  17. ↑ "Connecticut becomes the 9th state to outlaw child marriage". www.wbur.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2023-07-11.
  18. ↑ "Child Marriage: Latest trends and future prospects". UNICEF DATA (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 5 July 2018. Retrieved 2019-06-19.
  19. ↑ Child brides – For poorer, most of the time The Economist (28 February 2011)
  20. ↑ Child Marriage Archived 24 September 2015 at the Wayback Machine. Ford Foundation (2011)
  21. ↑ "Child brides call on U.S. states to end 'legal rape'". Reuters (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 25 October 2018. Retrieved 2020-01-22.
  22. ↑ United Nations. Department of Economic and Social Affairs. World Population Prospects 2022. Summary of Results (PDF). New York.
  23. ↑ ਕਹਿਲ, ਹਰਕੇਸ਼ ਸਿੰਘ (2013). ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰਸਾ ਕੋਸ਼. ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: Unistar books pvt.ltd. ISBN 978-93-82246-99-2.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[ਸੋਧੋ]
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਬਾਲ_ਵਿਆਹ&oldid=741374" ਤੋਂ ਲਿਆ