Türkçe Eğitimi

Bireyin gündelik yaşamında en sık kullandığı dil becerisi olan dinleme becerisi, kullanımına oranla akademik çalışmalarda gerektiğince yer almamaktadır. Alanyazındaki bu eksiklik giderilirken dinleme türleri içerisindeki estetik dinleme türünün bazı çalışmalarda bağımsız bir tür olarak ele alınmadığı, bazı çalışmalarda da tanımına yönelik görüş birliğinin olmadığı saptanmıştır. Bu çalışmanın amacı estetik dinlemenin kuramsal dayanaklarını belirleyip onu açıklamak ve Türkçe dersi kapsamında bir eğitim durumu örneği sunmaktır. Söz konusu kuramsal dayanak estetik ile Türkçe eğitimi, estetik dinleme ve dinleme eğitimi ilişkileri temelinde yapılandırılmıştır. Bu bağlamda çalışmada metasentez yöntemi kullanılmıştır. Estetik dinlemeye yönelik bir eğitim durumu tasarlanmış, böylece estetik dinleme eğitiminin uygulama süreçleri somut bir biçimde belirginleştirilmiştir. Öğrencilerin estetik dinleme becerilerini geliştirmek amacıyla hazırlanan eğitim durumunda, alımlayıcılarda estetik duyarlılık farkındalığı yaratmak için birden fazla metin türü kullanılmıştır. Bu noktada da estetik değeri ön planda olan şiirlerin, ana ve ayna metinler olarak kullanılması önemli görülmüştür. Yapılandırılan eğitim durumunda öğrencilerin estetik dinleme bağlamında stratejik ve teknik yeti edinebileceği, bilgi ve deneyim aralıklarını derinleştirebileceği, yorum bilgisel yeterliliklerini artırabileceği yaşantı örneklerine yer verilmiştir. Çalışmanın alanyazındaki estetik dinlemeye ilişkin boşluğu doldurmaya katkı sağlayacağı ve yapılacak bilimsel çalışmalara akademik zemin hazırlayacağı öngörülmektedir.

Araştırmanın amacı güncel Türkçe Dersi Öğretim Programı’nı (2019) kendi iç devinimsel yapısı bağlamında inceleyip yorumlamak ve program geliştirme basamaklarına göre değerlendirmektir. İlgili araştırmada temel nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında güncel Türkçe Dersi Öğretim Programı, program geliştirme kuramları ve modelleri, bu model ve kuramların yaslandığı hem uygulayımsal hem de düşünsel temellere yönelik tarama yapılmış, bu tarama yapılırken kaynak tarama tekniğinden faydalanılmıştır. Kaynak tarama yapılırken öncelikle program geliştirme ve Türkçe Dersi Öğretimi Programı’na içkin biçimde yüzeysel bir kaynakça çıkarılmış ardından araştırmada yararlanılabilecek çalışmalar derinlemesine incelenmiş ve özgün bir yorum getirilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede kaynak taraması aracılığıyla toplanan veriler belge incelemesi yöntemi ile çözümlenmiş, güncel Türkçe Dersi Öğretim Programı’nın program geliştirme basamakları ve program geliştirme kuramları ile ilişkisi açıklanmaya çalışılmıştır. Çalışmada, sarmallık, yapılandırmacılık ve tematikliğin,  var olan Türkçe Dersi Öğretim Programı kapsamında tarihî ve düşünsel ilerleyişi ele alınmış, programın yaslandığı program geliştirme yaklaşımları açımlanmıştır. Var olan program, program geliştirme yaklaşımlarından “Akılcı Planlama Modeli”, “Süreç Yaklaşımı Modeli”, “Yenilikçi/Durumsal Model” ve “Sistem Yaklaşımı”nın kaynaştırılmasıyla oluşturulmuş olsa da program bireyi merkeze alması ve yapılandırmacılığa yakın konumlanmasıyla daha çok “Süreç Yaklaşım Modeli”ne yakın gözükmektedir. Ancak programa tümüyle yapılandırmacı, öğrenci merkezli de denilemez. Programda bu anlayışlara aykırı maddeler de bulunmuş ve ilgili çalışmada bu durum açıklanmıştır.

Bu çalışmada, Cahit Zarifoğlu’nun İns adlı öyküsü göstergebilim yöntemiyle incelenmiştir. Bu yöntemle, sinematografik anlatı tekniği kullanılarak insanoğlunun tarihî seyrinin işlendiği öyküdeki anlam katmanları, semboller ve karşıtlıklar açıklanmaya çalışılmıştır. Öykü, yoğun imgelerle ve mistik gönderimlerle donatılmış çok katmanlı bir yapıya sahiptir. Çalışmada bu yapı, göstergebilim yöntemi kullanılarak; temel karşıtlıklar, izlekler ve dönüşümler üzerinden ortaya konulmuştur. Çalışmanın ilk bölümünde, öykünün anlatı düzeyi incelenmiştir. Bu başlık altında öyküde yapılan kesitleme işlemi, anlatı izlencesi kapsamında; dönüşümler, anlatı izlencesinin evreleri ve eyleyenler örnekçesi açıklanmıştır. İlgili kısımda, edebî olanda anlatım ve içerik olmak üzere iki temel düzlem olduğundan bahsedilmiş ve göstergebilimin araçlarıyla bu düzlemlerin anlatı çeperindeki ilişkileri çözümlenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde öykünün söylem düzeyi analiz edilmiştir. Söylem düzeyinde izleğe yönelik roller kategorize edilmiş ve daha sonra sembolik göndermelerin anlatıda nasıl kullanıldığı hakkında detaylı bilgi verilmiş, bu kullanımlar göstergebilimin araçları ile tahlil edilmiştir. Araştırmanın son bölümünde mantık-anlam düzeyi incelenmiştir. Bu kısımda öykünün mantıkanlam düzeyinin hakîkat/giz ekseninde oluştuğu ifade edilmiştir. Bu eksen, anlam/anlam yoksunluğu; dil yoksunluğu/dil yoksunu olmama karşıtlıkları ile şekillendirilmiştir. Sonuç olarak yoğun sembolik gönderimlerle insanlığın tarihî serüvenini ele aldığı belirtilen öyküde, bu sürecin İns’in varoluşa yönelik anlam inşası üzerinden aktarılmaya çalışıldığı ve en nihayetinde hakîkat/giz ekseninde İns’in dil yetisini elde ederek anlama yani vahdete eriştiği ifade edilmiştir.
---
This study uses the semiotic method to analyze Cahit Zarifoğlu’s (1974) multilayered story İns [Humans]. The story uses the cinematographic technique to form layers of meaning, symbols, and oppositions in an attempt to explain the depicted historical journey of humankind. The study uses the semiotic method to reveal the structure of the story through its basic oppositions, themes, and transformations. The narrative level of the story is analyzed first. Under this heading, the article explains the story’s segmentations, transformations, phases of the narrative schedule, and prototype of the actants. The study then analyzes the story’s discursive level, categorizing the roles of the narrative before providing detailed information about how the narrative uses symbolic references, with the tools of semiotics being used to analyze these usages. The study finishes by analyzing the logico-semantic level. This section states the logico-semantic level of the story to have been formed along the axes of hakîqat [truth] and ghiz [secret]. This axis was shaped by the opposites of meaning and lack of meaning and of being language deprived and not being language deprived. Resolutely, the article states the story to deal with the historical journey of humanity through the use of intense symbolic references, where the attempt has been made to express this process through human beings’ construction of meaning with regard to existence, ultimately along the axes of hakîqat and ghiz. The character İns attains understanding (i.e., wahdat [unity]) by acquiring the ability of language.