Haka
Lo haka es una dança tradicionala del pòble Maòri en Nòva Zelanda. Es una dança de postura acompanhada de cants bramats, realizada per un grop.[1]
Espandi
[modificar | Modificar lo còdi]Emai que lo Haka dels All Blacks aja popularizat un tipe de haka, existisson d'idèas falsas. Los Haka[2] son pas sonque de danças de guèrra, e son pas unicament realizats per d'òmes. Unes son fachs per de femnas, d'autres per de grops mesclats, e unes haka simples son dançats per los mainatges. Los Haka son realizats per diferentas rasons: per amusament, coma benvenguda corala per de convidats illustres, o coma signe de reconeissença bèla dins unas ocasions (McLean 1996:46-47). Diferentas accions son emplegadas dins un Haka, inclusent de contorsions de la cara coma de mostrar lo blanc dels uèlhs e de tirar la lenga, e una varietat granda d'accions vigorosas del còs coma de se tustar lo pitre o las cuèissas amb las mans o de tustar lo sòl dels pès. Coma paraulas de cant, mantun brams e crits son utilizats. Lo Haka pòt èsser comprés coma una mena de sinfonia que las diferentas partidas del còs representan los instruments. Las mans, braces, cambas, pès, voces, uèlhs, lenga e lo còs coma una mena de combinason per exprimir coratge, desaprovacion, jòia o tot autre sentiment.
Los Haka son subretot populars coma danças de guèrra, mas los haka individuals an per origina diferentas rasons, que son pas totas ligadas a la guèrra. Los haka de guèrra, qu'an los seus pròpris tèrmes, peruperu èran a l'origina complits pels guerrièrs abans una batalha, en proclamar sa fòrça e poder per tal d'intimidar l'oposicion. Uèi, haka constituís una partida integrala de las ceremonias formalas o oficialas de benvenguda per los visitors illustres o dignitaris estrangièrs, per mostrar l'importància de l'ocasion.
Haka e genre
[modificar | Modificar lo còdi]Fòrça haka son realizats principalaments per d'òmes, qu'an de còps que i a daissat creire l'idèa falsa que sonque los òmes podián far lo haka. Ça que la, i a una minoritat de haka que son executats per de femnas, un dels mai famós haka femenins se sona Ka Panapana. Dins fòrça haka, lo ròtle femenin se limita a cantar darrièr.
Las femnas son fòrtament implicadas dins l'origina tradicionala del haka. Segon la mitologia Maòri, lo dieu solelh, Tama-nui-te-rā, aviá doas esposas, la filha estiu, Hine-raumati, la filha ivèrn, Hine-takurua. Lo filh de Tama-nui-te-ra e Hine-raumati, Tāne-rore seriá a l'origina de la dança.
Tipes de haka
[modificar | Modificar lo còdi]
Los diferents tipes de haka incluson whakatu waewae, tutu ngarahu e peruperu. Lo peruperu se caracteriza per de sauts que las cambas i asseguran una butada jol còs. Autres còps, lo peruperu èra realizat abans una batalha per tal d'invocar lo dieu de la guèrra e de descoratjar e far paur als enemics. Caliá per aquò d'expressions ferotjas de caras e d'engaunhadas, tirar la lenga, far los uèlhs gròsses, rondinar e bramar, e mostrar sas armas. Se lo haka èra pas executat dins una union perfècta, aquò èra vist coma un un meissant presagi per la batalha. Sovent los guerrièrs anavan nus a la batalha, levat una cinta de lin treçat a l'entorn de la talha. La tòca dels guerrièrs èra de tuar totes los sòcis de la còla enemiga, per fin que i aguèsse pas de revenja possibla.
Lo tutu ngarahu tanben demanda de sautar, mas a costat l'un de l'autre, alara que lo whakatu waewae se fa sens sautar. Una autra mena de haka realizat sens armas es lo ngeri, la tòca n'es la motivacion psicologica dels guerrièrs. Los movements son fòrça liures, e cada dançaire deu èsser expressiu dels seus sentiments. Manawa wera haka son generalament associats a un enterrament o autre eveniment funèbre. Coma lo ngeri son executats sens armas, e amb pauc movement o de coregrafia.
Lo haka pus conegut es Ka Mate, atribuit a Te Rauparaha, cap de guèrra de la tribú Ngāti Toa. Lo Ka Mate es classificat coma Haka Taparahi - haka de ceremonia. Lo Ka Mate concernís la rusa, Te Rauparaha l'utilizèt per enganar los seus enemics, e se pòt interpretar coma «una celebracion del trionf de la vida subre la mòrt» (Pōmare 2006).
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]Nòtas
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Lo grop de gens que fan un haka se definís coma kapa haka (kapa significa «rengada»). Lo mot māori haka es tanben conegut dins d'autras lengas polinesianas, per exemple: tongan haka, «accion de las mans en cantar»; samoan sa'a, tokelau haka, rarotongan 'aka, hawaiian ha'a, marquesan haka, que significa «dança»; mangarevan 'aka, «dançar en vestits tradicionals; dançar acompanhat de cant, mai que mai per la guèrra». Dins qualques lengas, lo sens es diferent, per exemple en tikopia saka vòl dire «far un rite dins lo sistèma tradicional». la forma reconstruida pel protopolinesian es *saka, derivada del protooceanic *saŋka(g).
- ↑ Haka es tanben la forma plurala
Referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]McLean, Mervyn, 1996. Maori music. Auckland: Auckland University Press.