Dune (Roman)

Dune es un roman de sciéncia-ficcion escrich per Frank Herbert e publicat ais Estats Units d'America en 1965. Es lo premier roman dau ciucle de Dune.

Resumit

L’istòria comença en l’an 10191 après de la creacion de la Guilda espaciala. L'Emperaire Shaddam IV exercís son poder feudau sus tot l'Univèrs conoissut. L'umanitat conquistèt una part granda d'aquel univèrs, gràcia a la mestresa d'una matèria misteriosa batejada l'Espécia, ò lo Mesclum, poderós estimulaire cerebrau permetent a quauqueis umans de multiplicar sei capacitats psiquicas, esperlongant sa durada de vida e permetent lo viatge interstellar. Lo fach que siegue impossibla de fabregar d'un biais artificiau e que s'atròve unicament sus la Planèta Arrakis li dona a l'Espécia a a n'aquela planèta una importància dei grandas.

Dune, la planèta

S'atròva l'Espécia unicament sus la Planèta Arrakis, planèta qu'es un desert gigant e que lei gents que li restan, lei Fremens, sònan Dune. Estent sa particularitat e sa ressorga principala, aquesta planèta es un enjuec d'importància per totei lei grandei familhas de l'Univèrs.

Istoric

La galaxia es estada aperavans lo teatre dau Jihad Butlerian, quora lei umans se desliurèron dau jog dei Maquinas Pensantas e dei robots conscients. Despuei aquela susmauta, tota forma d'intelligéncia artificiala es desenent enebida. Dòmes son ansinta estats especializats dins de tascas aparavans manejadas per lei maquinas. Lei Mentats, mena de conselhiers dei grandei familhas, an una capacitat d'analisi quasi informatica. La Guilda espaciala, ela, remplacèt leis ordinators dins la gestion dei viatges intersellars, emplegant l'Espécia per desmultiplicar sei capacitats mentalas e carcular de trajectòrias segura per la navigacion espaciala.

Lo Duc Leto de l'Ostau Atreid es mèstre de Caladan, une planèta agricola et oceanica. Sa concubina, Dòna Jessica, es una Bene Gesserit, escòla exclusivament feminina a l'ambicion politica esconduda e possedissent de poders estranhs. Per amor per Leto, Jessica li donèt un fiu, Paul Atreid, maugrat lo programa genetic previst per lo Bene Gesserit que prevesiá per ela l'arribada d'una filha. Lei Bene Gesserit, escais-nomadas lei « Mascas» per aquelei que lei crentan, cercan de fabregar un mascle, emplegant lo metòde de la seleccion genetica. Aqueu Mascle que nomenan lo Kwisatz Haderach deurà aguer la capacitat de veire tot çò qu'ela pòdon pas veire.

Paul, lo fiu de Leto e de Dòna Jessica, es format per lei melhors guerriers de l’Empèri (Thufir Hawat, Duncan Idaho, Gurney Halleck) a l’art dau combat au cotèu qu'es, despuei l'invencion dau bloquier Tio Holtzam, l'arma reputada la mai eficaça. En de mai, de per sa maire, mestreja leis ensenhaments dau Bene Gesserit sur lo controròtle dau còs e dau sistem nervós. Possedís tanben de poders de presciéncia e d'analisi Mentat.

L’Emperaire Shaddam IV dona la gestion de la planèta Arrakis, fins ara feu de l'Ostau Harkonnen, a son enemic ereditari, l'Ostau Atreid. En realitat, aquesta manòbra de l'Emperaire es una trapèla per Leto Atreid estent sa popularitat pròchi lo Landsraad, parlament agropant lei grandei familhas de l'univèrs. Leto es assessinat per son metge Wellington Yueh puei liurat ai Harkonnens, assistits per lei tropas d'elèit de l'Empèri, lei Sardaukars. Dòna Jessica e Paul capitan de s'escapar dins lo desèrt, ajudats per lei Fremens menats per Stilgar e lo planetologist imperiau Liet Kynes.

Sota l'influéncia de Liet Kynes, lei Fremens veson alara dins Paul lo Messia qu'anomenan lo Mahdi, aqueu que porgirà la benerança e l'aiga a son pòple. A n'aqueu moment, Paul pren l'escais de Muad’dib e se mete en concubinatge amb una Fremen : Chani, filha de Liet e de Sayyadina dau Sietch Tabr. Dòna Jessica deven ela la nòva Maire Reverenda dau Sietch, après d'aguer trasmudada l'Aiga de Vida, aiga que l'es negat un vèrme gigant que ven de nàisser. Donarà la vida, pauc après, a Alia Atreid, filha dau Duc e sòrre de Paul.

Pauc a cha pauc, au contact de l'Espécia, Paul veirà sa consciéncia s'esclargir fins a aquesir lo don de presciéncia e devenent lo Kwisatz Haderach cercat per lo Bene Gesserit despuei de generacions.

Lei fremens, bailejats per Paul Muad'dib e mestrejant l'art de montar lei vèrmes gigants, menaràn una guerrilla còntra l'Ostau Harkonnen, fins a la batèsta finala que veirà son triomfle sus lei Harkonnens e lei tropas de l'Empèri. Vençut, l'Emperaire es constrench d'acceptar lo maridatge d'aligança entre Paul e sa filha Irulan. La dominacion de l'Ostau Atreid sus l'univèrs acomença.

Adaptacions

• En 1984, Dune es asatat au cinèma per David Lynch, amb Kyle MacLachlan dins lo ròtle de Paul.
• En 1992, Cryo Interactive asata le roman en videojuec nomenat Dune.
• En 1992, Westwood Studios asata tanben l'univèrs dau roman, mai liurament, en videojuec e inventa ansita lo juèc d'estrategia en temps reau (Real-Time Stratgy Game, ò RTS) : Dune 2: Battle for Arrakis
• En 2000, una seria televisuala es difusida : Dune.

Influénça en litteratura occitana

L'escriveire occitan Rotland Pecot fa de nombrós còps referéncia au ciucle de Dune dins son òbra poetica, notadament dins lo recuelh Laissarem degun.