[go: up one dir, main page]
Vejatz lo contengut

Corrent marin

Aqueste article es redigit en lengadocian.
Un article de Wikipèdia, l'enciclopèdia liura.

Corrents marins màger: en roge los corrents cauds, en blau los corrents fregs.

Un corrent marin es un movement d'aiga de mar regular, continú e ciclic. Aqueste tipe de movement es degut als efièchs combinats del vent, de la fòrça de Coriolis, e de diferéncias de temperatura, densitat e salinitat; e de segur als contorns dels continents mas tanben dels relèus de prigondor e a l'interaccion entre corrents. Al vejaire quantitatiu, un corrent marin es caracterizat par sa velicitat e son debit, mas tanben per sa temperatura e segur son sens de direccion.

L'ensemble dels corrents marins a l'escala de la planèta forma un grand cicle de circulacion termoalina que mescla las aigas e convoia la calor a l'escala de cada emisfèra, nòrd e sud de biais separat, de la Tèrra (veire la mapa). Influenciant fòrça la temperatura de las regions visitadas, en mai de l'umiditat, los corrents an tanben un impacte determinant suls climas terrèstres màger.

Istòria

[modificar | Modificar lo còdi]

A partir del sègle X un autor indian d'una enciclopedia menciona la preséncia d'un corrent que ten sa coneissença dels navigators arabs[1]:

« Lo flus e lo reflus se produson que dos còps per an dins mai granda partida d'aquesta mar: pendent sièis meses, en estiu, la marèa pòrta al nòrd èst, puèi en ivèrn, pòrta al sud oèst. »

Lo redactor assimila los corrents oceanics a la marèa coma los marins e los scientifics pendent de sègles.

Son aqueste les navigators europèus que descobriguèron los corrents dins l'Atlantic. Juan Ponce de León en 1513 encontra lo Corrent del Golf, podent pas mai avançar malgrat lo vent, dins sa partida mai poderosa, al larg de la Florida. Los Espanhòls profièchan de la descobèrta per accelerar lo viatge cap a l'Euròpa.

Recampant las observacions dels marins contenguts dins los jornals de bòrd, Isaac Vossius en 1664 pòt descriure amb una pro granda precision las trajectòrias dels corrents de l'Atlantic Nòrd:

« Las aigas corrisson cap al Brasil, ribejan las Guaianas, dintran dins lo golf del Mexic, puèi se corban per passar rapidament per las Bahamas. Se partejan alara en dos corrents; l'un dels dos ribeja las còstas de la Florida, de la Virginia e de tota l'America del Nòrd, l'autre s'orienta cap a l'èst, e destinacion de l'Euròpa e de l'Africa. Enfin tornan davalar al sud, rejongant la primièra partida de lor trajectòria e tornejan atal de biais indefinit. » mapa del mond de 1665, d'A. Kircher

carte du monde de 1665, d'A. Kircher
Primièra mapa dels corrents pel jesuista alemand Athanasius Kircher, pareguda vèrs 1665.

Coincidéncia, a la mèsma epòca pareis la primièra mapa del mond mostrant los corrents. Cobrissent la manca de donadas per una imaginacion biaisuda, Athanasius Kircher, se mòtra una bona precision de las ribas e dels corrents de superfícia, apond de tunèls que fan comunicar las mars en elas – per exempla la Caspiana e la mar Negra.

La Societat reiala volgava determinar los luòcs e las causas d'aquestes movements. L'estrech de Gibraltar foguèt lor primièra enquèsta, mas los Angleses capitèron a pas cap de resultat. Un Italian, lo comte Luigi Ferdinando Marsigli[2], remarquèt le fenomèn analòg dins l'estrech del Bosfòr en 1679. A l'encòp òme de guèrra e òme de sciéncia, Marsigli estima que lo fenomèn constatat pels pescadors (los rets de superfícia derivavan cap a la Mediterranèa e aquestes de prigondor cap a la mar Negra), èra degut a la diferéncia de salinitat de las aigas. Verifica son ipotèsi sus un modèl amb d'aiga colorada e mòstra que las diferéncias de densitat engendran de corrents.

Marsigli refugiat en Occitània faguèt encara fòrça descobèrta importantas sul mitan marin. Newton aviá mostrat lo ligam entre la gravitacion e las marèas e la diferéncia èra pas encara plan neta entre marèa e corrent marin. Colin Maclaurin deduguèt que la trajectòria dels corrents èra desviada per la rotacion de la Tèrra.

carte du Gulf stream, 1769
Mapa del Corrent del Golf publicada en 1769 par Benjamin Franklin.
Mapa generala dels corrents marins màger tal coma èran coneguts en 1910.

En 1769 Benjamin Franklin publica la primièra mapa de Corrent del Golf, i indicant las velocitats. Pasmens las naus seguèron pas sas indicacions. Franklin profièchant de sos viatges prenava la temperatura de las aigas. Publica una mapa melhorada en 1776 a París que los Franceses utilizèron per los provesiment en armas e equipaments. Encara, a 79 ans d'edat, tornant a son país, trampava encara son termomètre dins lo Corrent del Golf...

En 1847 pareguèt als EUA la primièra edicion de las Mapas dels vents e dels corrents per un marin american, Matthew Fontaine Maury. Ferrit, aviáestat nomenat director del depaus de las mapas e instruments de navigacion de la Marina. Utiliza los jornals de bòrd per recampar una taula que foguèt estampada primièr en darrièra pagina dels jornals distribuits a las naus de guèrra e de comèrci, amb avís als capitanis d'i notar tot fach significatiu. La soma de sas donadas donarà lo libre. Los utilizant, una nau de comèrci gagna trenta e cinc jorns sus un trajècte abitualament compli en cent e detz jorns. Pau après, lo depaus de las mapas demanda als marins de calcular lor posicion de biais regular e de jetar a la mar una botelha amb, per la persona pescant la botelha, l'indicacion de sa descobèrta, lo burèl podèt determinar los cambiaments de direccion segon las sasons. En 1851, pendent la ronçada cap a l'aur los trajèctes cap a la Califòrnia foguèron acorchats d'un mes suls tres que prengava alara. Maury, chafrat (entre autres) « l'eissartaire de las mars » participa amb succès a un salvament: dedusent dels corrents e dels vents la posicion d'una nau en perdicion (le San Francisco, genièr de 1854)[3] que foguèt trobat prèp del punt indicat.

Origina dels corrents marins

[modificar | Modificar lo còdi]

Los corrents oceanics de superfícia son mai sovent provocats pel vent; son tipicament orientats dins lo sens de las agulhas del relòtge dins l'emisfèra nòrd e dins lo sens antiorari dins l'emisfèra sud, a causa del destriament dels vents. Dins los corrents provocats pels vents, l'efièch de la fòrça de Coriolis se traduch per una deviacion angulara al respècte dels vents que ne son a l'origina. La localizacion dels corrents cambia notablament amb las sasons; aqueste fenomèn es particularament sensible pels corrents equatorials.

Los corrents prigonds son produchs pels gradients de temperatura e de densitat, d'espereles resultant en granda partida de las diferéncias d'energia solara recebuda seguent la latitud. La circulacion termoalina, tanben qualificada de « tapís mecanic », concernís los corrents prigonds dins los bacins oceanics causats per las variacions de densitat. Aquestes corrents, que s'escolan jos la superfícia oceanica, son donc malaisits de detectar e son assimilables a de « rius sosmarins ». Son ara seguits per un ret de captors sosmarins derivants nomenat ARGO. Las zonas de corrents ascendents (« pujadas d'aiga »o « upwellings ») e davalants son de regions ont de movements verticals significatius son observats.

Los corrents de superfícia cobrisson unes 10 % de l'aiga dels oceans. Se limitan mai sovent als 300 primièrs mètres de l'ocean. Lo movement de l'aiga prigonda es causat per de fòrças degudas a la densitat e a la pesantor. La diferéncia de densitat es foncion de la temperatura e de la salinitat. Las aigas prigondas s'enfonzan dins los bacins oceanics situats a las latituds nautas, ont las temperaturas son pro bassas per que la densitat aumente. Las causas màger dels corrents son lo rai solar, los vents e la pesantor. Los fluses dels corrents oceanics son mesurats en Sverdrup.

Corrents de prigondor

[modificar | Modificar lo còdi]

Los vents avent mai d'influéncia après 800 m de prigondor, pòdon pas mai èsser los motors de las circulacions oceanicas prigondas. aquestes corrents son basats sus de diferéncias de temperatura (l'aiga freja es mai densa que l'aiga cauda) e de salinité (l'aiga salada es mai densa que l'aiga doça), entre las diferentas sisas de l'ocean. Los mai prigonds se nomenan corrent termoalin e aquestes mens en prigonds circulacion termoalina. Las aigas caudas de superfícia se argan en sal, a causa de l'evaporacion çò que tend a lo far mai denses. En ivèrn, pendent la formation de la banquisa, la glaça un còp formada larga la sal qu'apesantís encara mai l'aiga non gelada que ven « tant » densa que cabussa cap a las prigondors.

Punt important, los corrents de superfícia e lo prigons atal formats son alara interconnectats. S'introduguèt l'expression imatjada de « tapís mecanic » (conveyor belt) per descriure lo transpòrt d'aiga prigonda de l'Atlantic cap al Pacific e son retorn en superfícia. Mercé a la capacitat termica de l'aiga, l'ocean es una enòrma sèrva de calor. Son inercia termica essent fòrça mai importanta qu'aquesta de l'aire, tempera los cambiaments termics sasonièrs de las massas d'aire, qu'autrament serián fòrça mai importants. Atal los corrents cauds de las sisas de superfícia podent caufar lo clima d'una region. Al contrari, las aigas frejas que tornan pujar en superfícia modèrant la temperatura de las aigas de las regions equatorialas. Pasmens aquesta circulacion demora mal coneguda que malaisida de mesurar dirèctament.

L'ocean jòga atal un ròtle essencial per la regulacion del clima de nòstra planeta e assegura un transpòrt de calor de l'equator cap las pòls tan important que l'atmosfèra.

Efièch dels corrents marins

[modificar | Modificar lo còdi]
Corrents marins a l'entorn de l'America centralae, amb lo corrent del golf lo long de la còsta èst americana.

Jògan un grand ròtle dins los cicles biogeoquimics oceanics e dins lo transpòrt de las calorias e dels nutriments. Los grands corrents coma lo Corrent del golf an un ròtle de corredor ecologic per unas espècias que transportan. Explican de concentracions de plancton, de peises, o de grands cetacèus[4].

Jògan un grand ròtle dins lo clima mondial, per exemple en regulant e dispersant la calor dels continents que bordejan e entretenent l'umiditat de l'aire (cicle de l'aiga). En efièch, l'ensorelhament es destriat de biais inegale sus la Tèrra, lo corrent marin tempera aquesta diferéncia. Distribuís de grandas quantitats d’energia / calor de las regions caudas cap de zonas mai frejas mercé a lor fòrta inercia termica. Las aigas caudas de superfícia pòdon donc caufar una region, e invèrsament. L’ocean jòga donc un ròtle important per la regulacion del clima e assegura un transpòrt de calor de las regions tropicalas cap als pòls tan important que l’atmosfèra.

Una interrupcion del tapís mecanic pòt se traduire per de dereglaments climatics importants (e/o en èsser una consequéncia, segon los epòcas). Aquestes tapís mecanic aviá fortament alentit en 2001, mas tornèt aviar (benlèu provisòriament) en 2008, mercé a un ivèrn freg[5].

Corrents màger

[modificar | Modificar lo còdi]

Ocean Atlantic [6]

Ocean Pacific

Ocean artic

Ocean Indian

Ocean austral

Nòtas e referéncias

[modificar | Modificar lo còdi]
  1. ↑ Whipple 1984, p. 17
  2. ↑ Whipple 1984, p. 18
  3. ↑ Whipple 1984, p. 29
  4. ↑ Charles Allain, Les poissons et les courants, Ifremer C
  5. ↑ Vague et al. Nature Geoscience, 2, 67, 2009
  6. ↑ .
Recuperada de « https://oc.wikipedia.org/w/index.php?title=Corrent_marin&oldid=2455272 »