Barcelona
Barcelona (prononciat /baɾseˈlunɑ/ , /baɾseˈluna/; en occitan ancian: Barsalona o Barssalona;[5] en catalan: [bəɾsəˈlonə] [6]) es la capitala de Catalonha,[7] de la província omonima e de la comarca de Barcelonés. Es la segonda vila en tèrme de populacion e per pes economic d'Espanha,[8] après Madrid.
Barcelona (ca)  | |
       Lo Palatz Nacional, la Torre de Collserola, la Sagrada Familha, la Torre Glòries, lo Port Vell, la Casa Milà, lo Pargue Güell | |
| Nom oficial | Barcelona ((ca))[1] |
|---|---|
| Escais | La rosa de foc, Cap i Casal de Catalunya, Ciutat Comtal e Ciudad Condal |
| Administracion | |
| Estat | Espanha |
| Comunautat autonòma | Catalonha |
| Província | provincia de Barcelona |
| Domeni foncional territorial | Àmbit metropolità de Barcelona |
| Comarca | Barcelonés |
| Capitala | Ciutat de Barcelona |
| Capitala de | Barcelonés, provincia de Barcelona e Catalonha |
| Lenga oficiala | catalan espanhòl occitan |
| Politica | |
| • Cònsol màger | Jaume Collboni i Cuadrado (2023–) |
| Geografia | |
  | |
| Coordenadas | 41° 22′ 57″ N, 2° 10′ 37″ E |
| Superfícia | 101,3 km²[2] |
| Altitud mejana | 9 m[3] |
| Punt culminant | Tibidabo (512 m) |
| Fus orari | UTC+01:00 (ora estandard) UTC+02:00 (ora d'estiu) |
| Demografia | |
| • Totala | 1 660 122[4] ab. (2023 ) |
| • Densitat | 16 388,17 ab./km² |
| Gentilici | barcelonin -a barcelonés -esa |
| Istòria | |
| Pairinatge | Maire de la Misericòrdia |
| Autras informacions | |
| Còdi postal | 08001–08042 |
| Prefix telefonic | 93 |
| Sit web | barcelona.cat |
En 2022, la populacion metropolitana èra estimada a 1 636 193 abitants per superfícia totala de 100,4 km². Es una de las vilas pus importantas de la mar Mediterranèa e la mai importanta dels Païses Catalans.
Geografia
modificarBarcelona se situa sus la còsta mediterranèa entre las embocaduras dels rius de Llobregat e Besòs. Es limitada al nòrd pel riu de Besòs e los municipis de Santa Coloma de Gramenet e Sant Adrià de Besòs; al sud per l'Hospitalet de Llobregat e Esplugues de Llobregat; a l'èst per la mar; a l'oèst per Montcada i Reixac e Sant Cugat del Vallès.
Lo territòri de la ciutat presenta tres zonas plan diferenciadas: la sèrra de Collserola (amb lo suc del Tibidabo coma ponch culminant: 512 m), la plana e las bocas dels rius de Besòs e Llobregat, que tancan amb lo litoral los limits de la vila.
La partida de la plana de Barcelona pus vesina de la sèrra litorala se tròba escampilhada de pichons puèges que qualques uns son urbanizats: lo Carmèl (267 m), Monterols (121 m), lo Puxet (181 m), la Rovira (261 m) e la Peira (133 m). Prèp del litoral s'enauça la montanha de Montjuïc (173 m).
Barcelona ten 7 platjas, a mai al front marítim i a lo pòrt de Barcelona, lo pòrt vièlh, lo pòrt olimpic e se deu construire lo novèl zoo marin.
Istòria
modificarLos primièrs vestigis de poblament uman a Barcelona datan del neolitic (2000 a 1500 abC). Dels sègles VII a VI abC la preséncia de tribús laietanas (ibèras) es documentada. Sembla qu'a aquela epòca tanben i aguèsse una colònia grèga (Kallipolis), malgrat que i a un desacòrdi sus l'emplaçament exacte. Los cartagineses l'ocupèron durant la Segonda Guèrra Punica e apuèi los romans s'i establiguèron.
Al sens estricte doncas, sembla que la ciutat de Barcelona foguèt fondada pels romans a la fin del sègle I abC, sul meteis plaçament iberic anterior ont ja s'èran installats dempuèi l'an 218 abC e lo tresmudèron en una fortificacion militara sonada lulia Augusta Paterna Faventia Barcino qu'èra situada sul Mons Taber, una pichona elevacion ont uèi se tròba lo quartièr de la catedrala e la plaça Sant Jaume. Al sègle II apC foguèt emmuralhada per òrdre de Claudi. A partir del sègle III apC la populacion de la Barcino romana èra estimada entre 4000 e 8000 estatjants.
Al sègle V Barcelona foguèt ocupada pels Visigòts d'Ataülf (an 415) venent del nòrd d'Euròpa. En 531 Amalric i foguèt assassinat. Mai tard al sègle VII, foguèt conquista pel vizir Al Hurr e comencèt una passa de gaireben un sègle de dominacion musulmana. En l'an 801 foguèt ocupada pels Carolingians que ne faguèron la capitala del Comtat de Barcelona e la restaquèron a la Marcha Ispanica. La poténcia economica de la ciutat e sa situacion estrategica faguèron que los musulmans i tornèron en 985, comandats per Almansòr que l'ocupèt pendènt qualques meses; puèi Borrell II entreprenguèt la reconstruccion.
A partir del sègle XIV la vila comencèt una estapa de decadéncia que se perlonguèt pendent los sègles seguents. L'union dels reialmes de Castelha e Aragon, oficializada amb lo maridatge entre Ferrand II d'Aragon e Isabèl Ièra de Castelha, provoquèt entre castelhans e catalans de tensions qu'arribèron a lor moment pus critic amb l'esclatament de la Guèrra dels Segaires entre 1640 e 1651 e mai tard amb la Guèrra de Succession de 1706 a 1714 que menèt a la capitulacion de la vila, l'abolicion de las institucions pròprias de Catalonha, la destruccion d'una bona part del quartièr de la Ribera e fin finala a la construccion de la ciutadèla.
Cap a la fin del sègle XVIII, Barcelona comencèt una recuperacion economica que favorizèt l'industrializacion progressiva al sègle seguent. La segonda mitat del sègle XIX coïncidiguèt amb lo projècte d'agrasament de las muralhas qu'enrodavan la ciutat, çò que menèt a l'incorporacion a la «Gran Barcelona» dels vilatges de Gràcia, Sarrià, Horta, Sant Gervasi de Cassoles, Les Corts, Sants, Sant Andreu de Palomar e Sant Martí de Provençals ; aquò permetèt a la ciutat de realizar los projèctes de l'Eixample (engrandiment) e de desvolopament de l'indústria, e d'arribar al sègle XX coma una de las vilas pus importantas d'Espanha. I aguèt a Barcelona doas Exposicions Universalas, en 1888 e 1929.
Luòcs e monuments
modificarFòrça monuments de Barcelona son dins la Patrimòni Mondial de l'Umanitat
La Vila Vièlha
modificar- La Rambla,
- Lo Barri Gòtic
- Quartièr de Sant Pèire
L'Eixample, la vila modernista
modificar- Passeig de Gràcia
Se pòt veire al Passeig de Gràcia
- La Casa Ametller de Josep Puig i Cadafalch;
- La Casa Batlló e Pedrera d'Antoni Gaudí;
- La Casa Lleó Morera de Lluís Domènech i Montaner.
La Ciutadèla
modificar
- Arc de trionf de per ont se i dintrava al musèu e al pargue zoologic,
- Musèu geologic,
- Ancian arsenal de la ciutadèla qu'abriga lo Parlament de Catalonha
Lo pargue Güell
modificar
Aquel pargue situat suls nauts de la vila foguèt comandat pel comte Güell a Gaudí: la natura e l'arquitectura se confondan e se completan.
Montjuïc
modificar
Sagrada Familha
modificarCap d'òbra postum d'Antoni Gaudí, la catedrala de la Sagrada Familha es venguda l'emblèma de Barcelona.
Articles connèxes
modificarNòtas e referéncias
modificar- ↑ Afirmat dins: Relacion de Municipis e los sieus Còdis per Províncias lo 1r de genièr de 2019. Data de publicacion: 8 de febrièr de 2019. Ostal d'edicion: Institut Nacional d'Estatistica d'Espanha.
- ↑ URL de la referéncia: http://www.idescat.cat/pub/?id=aec&n=925&t=2016.
- ↑ URL de la referéncia: http://www.idescat.cat/pub/?id=aec&n=925&t=2016&lang=en. Lenga: anglés. Data de consulta: 1r junh 2021.
- ↑ Afirmat dins: Registre municipal d'Espanha de 2023. Autor: Institut Nacional d'Estatistica d'Espanha. Data de publicacion: 13 de decembre de 2023.
- ↑ «Barssalona». Equipa projècte Talamus, Edicion critica numerica del manuscrit AA9 dels Archius municipals de Montpelhièr dit lo Pichòt Talamus. Universitat Pau Valèri-Montpelhièr III.
- ↑ «Nomenclator oficial de toponimia màger de Catalonha» p. 2. Institut Cartografic e Geologic de Catalonha, 2017.
- ↑ ««Estatut de Catalonha de 2006»» (en catalan). [Consulta: 11 de novembre de 2015]
- ↑ Institut Nacional d'Estatistica. «Municipal Spain 2022» (en anglés), 2022. [Consulta: 5 de genièr de 2024]
