Madrid
Madrid (AFI: /ma'ðɾit/; en espanhòl: [maˈðɾið]) es la vila mai poplada e la capitala d'Espanha, aital coma de la Comunautat Autonòma de Madrid.
Madrid (es)  | |
      | |
| Nom oficial | Madrid ((es))[1] |
|---|---|
| Administracion | |
| Estat | Espanha |
| Comunautat autonòma | Comunautat autonòma de Madrid |
| Capitala de | Espanha e Comunautat autonòma de Madrid |
| Politica | |
| • Cònsol màger | José Luiz Martínez-Almeida (2019–) |
| Geografia | |
  | |
| Coordenadas | 40° 25′ 01″ N, 3° 42′ 12″ O |
| Superfícia | 604,4551 km²[2] |
| Altitud mejana | 663 m[3] |
| Fus orari | UTC+01:00 (ora estandard) UTC+02:00 (ora d'estiu) |
| Demografia | |
| • Totala | 3 332 035[4] ab. (2023 ) |
| • Densitat | 5 512,46 ab./km² |
| Gentilici | madrilenc, -a madridenc, -a[5] |
| Istòria | |
| Pairinatge | Isidòr lo Lauraire, Virgínia d'Almudena e Mariana de Jesus |
| Autras informacions | |
| Còdi postal | 28001–28081 |
| Prefix telefonic | 91 |
| Sit web | madrid.es |
Es un important centre industrial, e lo centre mai important de comèrci, servicis e bancari d'Espanha.
Istòria
modificarAu sègle IX, l'emir de Còrdoa, Mohamed Ièr, que fondè ua hortalessa en aqueth lòc au ras de l'arriu mazanares en lo bèth batejar Magerit (en arabi: مجريط?, majrit).
Lo rei Ferran Ièr de Castelha que prengó ua purmèra vegada aquesta hortalessa e lo son vilatge en 1047, mes, los jutjant brica interessants, que 'us tornè en escambi d'un tribut. La vila que ho definitivament conquestada en 1085 peu rei Anfós IV de Castelha, au maugrat qui hore sacamandejada peus almoravides en 1109.
En 1525, Madrid que ho lo lòc de detencion deu rei de França, Francés Ièr.
Felip II d'Espanha que prengó en 1561 la decision de mudar la soa cort de Toledo a Madrid e aquesta que vadore atau e dinc au dia de uei, capitala d'Espanha e, alavetz, deu son empèri.
Au sègle XIX, l'envasion francesa que miè a la susmauta deus madrilencs (lo 2 de mai de 1808) e a la sanhosa repression de l'armada de Napoleon (ambs hèitas immortalizadas per Francisco Goya). En 1812 Josèp Bonaparte qu'avó d'abandonar Madrid tornada crubar per la dinastia deus Borbons dab l'entrada deu rei Ferrand VII d'Espanha.
Durant la Guèrra Civiu Espanhòla, Madrid que ho bombardejada per l'armada rebèlla de Francisco Franco qui i he la soa entrada en 1939, en tot clavar atau la guerra.
En 1973, durant la dictatura franquista, la ciutat que ho marcada per la repression politica e reaccions de resisténcia com l'atemptat de l'ETA contra lo president deu conselh Luis Carrero Blanco, alavez successor probable deu dictator qui eth, e's morí en 1975 en tot deishar atau lo parat au rei Joan Carles Ièr de restaurar la monarquia en promulgant la constitucion de 1978. Lo desenvolopament d'aqueth procès democratic que hore l'encausa, en 1981, de la temptativa infructuosa de còp d'Estat peu coronèu Antonio Tejero Molina.
Desempuish la ciutat qu'a conegut un gran desvolopament urban e culturau, sustot dab las annadas qui seguèn la caduda de la dictatura e qui hon batejadas la Movida, justament peu lor dinamisme.
Musèus
modificarGalariá
modificar-
Musèu Reina Sofia. -
Puerta del Sol , Madrid -
Puerta del Sol, Madrid -
Puerta del Sol, Madrid -
Puerta del Sol, Madrid - 1870
Annèxas
modificarArticles connèxes
modificarNòtas e referéncias
modificar- ↑ Afirmat dins: Relacion de Municipis e los sieus Còdis per Províncias lo 1r de genièr de 2019. Data de publicacion: 8 de febrièr de 2019. Ostal d'edicion: Institut Nacional d'Estatistica d'Espanha.
- ↑ URL de la referéncia: http://www-2.munimadrid.es/CSE6/control/seleccionDatos?numSerie=14010100010.
- ↑ URL de la referéncia: https://it-ch.topographic-map.com/map-mfqgt/Madrid/?zoom=19¢er=40.41875%2C-3.69189&popup=40.41886%2C-3.6919.
- ↑ Afirmat dins: Registre municipal d'Espanha de 2023. Autor: Institut Nacional d'Estatistica d'Espanha. Data de publicacion: 13 de decembre de 2023.
- ↑ (oc) de Cantalausa, Joan. Diccionari general occitan: a partir dels parlars lengadocians, p. 616. ISBN 2-912293-04-9.
