maat

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  maat    (hulp, bestand)
• IPA: / mat / (1 lettergreep); /maːt/

Woordafbreking

• maat

1 - 2	enkelvoud	meervoud
naamwoord	maat	maats, maten
verkleinwoord	maatje	maatjes

Woordherkomst en -opbouw

• [1][2] Ontleend aan Middelnederduits māt, māte “metgezel”, “makker”, uit Germaans *gimato “disgenoot”, “metgezel”. In de betekenis van ‘metgezel’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1546.
• [3][4][5] erfwoord Ontwikkeld uit Middelnederlands mate “maat”, “meeteenheid”, “afmeting”, uit Germaans *mēta- o en *mētō- v. In de betekenis van ‘afmeting’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1210.
• [6] Leenvertaling van Frans mesure. In de betekenis van ‘indeling in de muziek’ voor het eerst aangetroffen in het jaar 1644

3 - 4 - 5 - 6	enkelvoud	meervoud
naamwoord	maat	maten
verkleinwoord	maatje	maatjes

Zelfstandig naamwoord

de maat

1. m kameraad, makker, metgezel, vriend

   • Hij wilde met zijn maten naar de kroeg, maar zijn vriendin was daar niet zo blij mee. 
   • In feite is dit misschien een pervers gevolg van de aankondiging van de wapenstilstand. Ze hadden zo veel te verduren gehad dat ze bij de gedachte dat de oorlog zo zou eindigen, met zo veel maten dood en zo veel vijanden in leven, bijna niet konden wachten om een bloedbad aan te richten en er eens en voor al een eind aan te maken. Ze zouden iedereen afslachten.  

2. m (kaartspel) partner

   • Hij speelde de slag naar zijn maat toe. 

3. v/m (gestandaardiseerde) eenheid van lengte, oppervlakte of inhoud

   • Om de juiste maat af te meten, gebruik je best een maatbeker. 

4. v/m juiste afmeting, geschikt formaat

   • Software op maat. 
   • Onze keukenkasten zijn op maat gemaakt om de ruimte optimaal te benutten. 

5. v/m (kleding) aanduiding van de grootte van een kledingstuk of schoen: een maatje te groot

   • Toen ik klein was, kocht mijn moeder mijn kleren altijd een maat te groot. 

6. v/m (muziek) manier om een muziekstuk in te delen

   • De dirigent wilde graag beginnen bij maat 46. 

Hyponiemen

   

afstandsmaat baksmaat bandenmaat bandmaat behamaat benedenmaats bh-maat biermaat binnenmaat boordmaat bootsmaat bootsmansmaat botteliersmaat bouwmaat bovenmaats breedtemaat buikmaat buitenmaat buitenmaats cabinemaat celmaat confectiemaat cupmaat (5) dagmaat dalmaat dansmaat dichtmaat diefjesmaat driekwartsmaat (6) duomaat eenheidsmaat eetmaat eindmaat ellenmaat fokkenmaat giromaat graanmaat handelsmaat holmaat houtmaat ijkmaat inhoudsmaat (3) internetmaat janmaat kindermaat kledingmaat klimmaat koksmaat korenmaat kroegmaat lagenmaat landmaat ledemaat lengtemaat (3) lidmaat ligmaat litermaat loopmaat mensenmaat middelmaat middenmaat mondjesmaat muziekmaat ondermaat opmaat oppervlaktemaat (3) overmaat padmaat ploegmaat (1) potmaat puntenmaat racemaat regelmaat rolbandmaat rolmaat ruimtemaat scheepsmaat schoenmaat (5) schroefmaat schuifmaat slotmaat snelheidsmaat speermaat spreekmaat standaardmaat stapmaat steekmaat stokmaat strafmaat stuurmansmaat taalmaat teammaat tennismaat tijdmaat toemaat tonnenmaat trainingsmaat trippelmaat tussenmaat tweekwartsmaat versmaat vierkwartsmaat vismaat vlaktemaat (3) vloeistofmaat voelermaat voelmaat voetmaat

Afgeleide begrippen

   

bovenmatig gelijkmatig maatanalyse maatbak maatbeker (3) maatblok maatbrief maatbuis maatcijfer maatcilinder maatdeel maatdop maateenheid maatemmer maatgevend maatgever maatgeving maatgevoel maatgezin maatglas maatgoed maathouden maatkan maatkleding maatkolf maatkostuum maatland maatlat maatlepel maatlijn maatlint maatloos maatman maatpak maatregel maatring maatruimte maatschap maatschep maatschets maatslaan maatslag maatsoort maatstaf maatstelsel maatstok maatstreep maatsysteem maattabel maatteken maattheorie maatvast maatverdeling maatverhouding maatvis maatvoering maatvracht maatwerk maatwisseling matelijks mateloos matennaaien matennaaier matenstelsel matig middelmatig ondermaats (4) overmatig

Uitdrukkingen en gezegden

[1] kameraad, makker, metgezel, vriend

• Jan Rap en zijn maat

Iedereen, ook mensen die minder in aanmerking komen

[4] juiste afmeting, geschikt formaat

• De maat is vol.

Dit is niet langer aanvaardbaar

• Geen maat houden

Overdrijven, doorschieten in iets

• Met wat mate gij meet, zal u gemeten worden.

De manier waarop je anderen behandelt, bepaalt hoe je zelf behandeld zult worden

• Met twee/meer maten meten

Vergelijkbare gevallen niet beoordelen aan de hand van dezelfde standaarden, waardoor er geen eerlijk beeld wordt gegeven

• Met welke maat gij meet, zal u wedergemeten worden.

De manier waarop je anderen behandelt, bepaalt hoe je zelf behandeld zult worden

• Onder de maat

Niet goed genoeg

[5] aanduiding van de grootte van een kledingstuk of schoen

• Iemand de maat nemen

Iemand onterecht een bepaalde norm voorschrijven, terwijl men zelf niet in de positie is om dat te doen

Vertalingen

    1. makker   

Duits: Kamerad (de) m Engels: buddy (en), mate (en)

Frans: camarade (fr), copain (fr), pote (fr) m Spaans: compañero (es) m

    2. kaartpartner   

Duits: Kumpel (de) m

    3. eenheid van lengte enz.   

Duits: Maß (de) Engels: measure (en) Frans: mesure (fr)

Papiaments: midí Spaans: medida (es)

    5. grootte van kledingstuk/schoen   

Duits: Maß (de) v o; Größe Engels: size (en)

Frans: taille (fr) v v; pointure Spaans: talla (es) v ; número

    6. (muziek) manier om een muziekstuk ritmisch in te delen   

Duits: Takt (de) m Engels: time (en)

Frans: mesure (fr) v Spaans: compás (es) m

Gangbaarheid

• Het woord maat staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "maat" herkend door:

99 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.

Meer informatie

• Zie Wikipedia voor meer informatie.

Tabasco-Nahuatl

Uitspraak

• IPA: maˈaːt

Zelfstandig naamwoord

maat

1. (drinken) water; kleurloze vloeistof