Triviale naam (biologie)

In de biologie zijn triviale namen (soms ook volksnamen genoemd) de namen voor taxa en syntaxa die veelal in het dagelijks leven of binnen een niet-wetenschappelijke context gebruikt worden. Dikwijls zijn deze benamingen afkomstig uit de taal van het desbetreffende taalgebied. Zo zijn bijvoorbeeld in Nederland en Vlaanderen de triviale namen bijna altijd in het Nederlands; alhier worden triviale namen daarom vaak aangeduid als de Nederlandse naam.

De triviale naamgeving staat tegenover de wetenschappelijke naamgeving, ook wel formele naamgeving genoemd. In tegenstelling tot triviale namen worden wetenschappelijke namen wereldwijd gebruikt en zijn aan nomenclatuurregels onderhevig. Zo volgt de wetenschappelijke naamgeving voor taxa de binomiale nomenclatuur en de wetenschappelijke naamgeving voor syntaxa de plantensociologische nomenclatuur. Triviale namen zijn in de biologie nooit onderhevig aan nomenclatuurregels.

Voorbeelden

Hieronder vindt men verschillende typen voorbeelden van triviale namen.

Taxa

'Spaanse aak' en 'veldesdoorn' zijn in het Nederlands triviale namen voor de plantensoort Acer campestre
'kookaburra', 'gewone kookaburra' en 'lachvogel' zijn in het Nederlands triviale namen voor de ijsvogelsoort Dacelo novaeguineae

Syntaxa

'blauwgrasland' is in het Nederlands een triviale naam voor de associatie Cirsio dissecti-Molinietum
'klasse van nitrofiele zomen' is in het Nederlands een triviale naam voor de klasse Galio-Urticetea

Taxonomische verwarring

Een nadeel van de triviale naamgeving is dat men in veel gevallen niet kan weten waar een taxon in het taxonomisch systeem te plaatsen is; bovendien kunnen triviale namen zelfs voor de nodige taxonomische verwarring zorgen.

Een voorbeeld waarbij men taxonomisch volledig op het verkeerde been gezet wordt door de triviale naamgeving, is bij de volgende drie vogelssoorten: de ekster (Pica pica), scholekster (Haematopus ostralegus) en klapekster (Lanius excubitor). De triviale namen van deze drie vogelsoorten lijkt te impliceren dat het drie 'eksters' zijn en dus verwantschap vertonen. Dit is echter niet zo, want alle drie de genoemde vogelsoorten komen uit andere genera zoals al direct uit de wetenschappelijke naam volgt, maar zelfs uit andere vogelfamilies.

Bij triviale namen van lagere taxa dan de soort, zoals de ondersoort, is aan de triviale naam niet af te lezen dat men te maken heeft met een ondersoort. Zo is bij de roodwangschildpad (Trachemys scripta elegans) in de triviale naam niet te zien dat het om een ondersoort van de lettersierschildpad (Trachemys scripta) gaat; in de wetenschappelijke naam (hier een trinomen) van dit taxon is dit meteen duidelijk.

Zie ook