Stop-motion

Bewegend muntstuk, gefilmd met stop-motiontechniek

Mary and Gretel (1916)

Stop-motion of stopframe-animatie is een filmtechniek waarmee speciale effecten in films kunnen worden gecreëerd. De techniek is al bijna net zo oud als filmen zelf en was voor de komst van digitale animatie een van de primaire special-effects-technieken in de filmindustrie.

Werkwijze

Voor stop-motion is een camera nodig die in staat is om opnames frame per frame te maken. Eerst wordt het voorwerp dat op film moet bewegen in een bepaalde houding neergezet en met de camera wordt hiervan een frame geschoten. Vervolgens wordt de houding van de figuur een fractie veranderd en wordt er opnieuw één frame geschoten met dezelfde achtergrond. Dit wordt herhaaldelijk gedaan. Door vervolgens alle plaatjes achter elkaar (snel) af te spelen lijkt het alsof het voorwerp uit zichzelf beweegt. Dezelfde techniek past men ook toe bij tekenfilms.

Proces

Stop-motion is zeer tijdrovend. Indien goed uitgevoerd zal het vloeiend bewegende beelden opleveren, maar het kan ook resulteren in zeer schokkerige en onregelmatige bewegingen. Om een goed vloeiend beeld te krijgen, heeft men 24 frames per seconde nodig en is het essentieel dat de camera stilstaat, maar men kan de camera een heel klein beetje verschuiven zodat het lijkt of er met een bewegend standpunt wordt gefilmd. Veel amateurs, maar inmiddels ook veel professionelen, gebruiken 12 frames per seconde omdat dat minder tijd kost. Het resultaat ziet er daardoor vaak wel schokkeriger uit.

Moderne technieken

Hoewel digitale animatie standaard is geworden in grotere films, komen er nog steeds volledig stop-motiongeanimeerde films uit, tegenwoordig geproduceerd met behulp van digitale opnametechnieken. In 2005 verschenen Corpse Bride en Wallace & Gromit and the Curse of the Were-Rabbit. Beide films werden genomineerd voor de Academy Award (Oscar) voor beste animatiefilm. Wallace & Gromit won de Oscar.

Er zijn ook apps die stop-motionanimatie mogelijk maken. Daarnaast is het ook mogelijk om met speciale software stop-motionanimaties te maken op een computer.

Stop-motion in Nederland

In Nederland wordt ook gewerkt met stop-motionfilms, zowel voor bedrijfsfilms als ook voor animatiefilms voor kinderen en volwassenen. In de jaren zeventig en tachtig was Toonder Studio's reeds actief met stop-motionproducties. In de jaren negentig richtten, na het beëindigen van de activiteiten van de Toonder Studio's, drie stop-motionmakers, Peter Mansfelt, Paul Mathot en Patrick Raats hiervan een eigen studio op, Pedri Animation, die toonaangevend is in zowel reclame- als animatiefilms. Bekende stop-motionproducties zijn de Nijntje-films die door deze studio geproduceerd worden en de filmpjes van Loeki de Leeuw, in de Ster-reclameblokken van de publieke omroep.

Belangrijk voor stop-motion in Nederland is het Nederlands Instituut voor Animatiefilm en het Holland Animation Film Festival.

Computerspellen

Een 3D-stop-motionspel is een computerspel dat wordt gemaakt door elke afzonderlijke beweging van een klei-animatiekarakter op te nemen, en dit te verwerken in het spel. Neverhood, een avonturenspel dat in 1996 werd gelanceerd, en Skullmonkeys, dat in 1998 werd uitgebracht, zijn vroege stop-motionspellen en klei-animaties met kleipoppen. Vokabulantis, dat in 2021 werd ontwikkeld door Wired Fly Animation, is ook een stop-motionspel gemaakt met stop-motionpoppen. Harold Halibut, ontwikkeld door Slow Brothers in 2019, is een geheel 3D-stop-motion-spel. De set was tegen de achtergrond van een gezonken schip opgenomen. Elke scène van het spel was zelfs met de hand gemaakt, inclusief een klein hulpmiddel op de achtergrond, en gebruikt motion capture om een stop-motion-achtig effect te creëren.

Stop-motionlangspeelfilms

Enkele voorbeelden van stop-motionlangspeelfilms:

Jaar	Titel	Land	Soort
1926	Die Abenteuer des Prinzen Achmed	Duitsland	Cut-outanimatie
1937	Le Roman de Renard	Frankrijk	Poppenanimatie
1947	Le crabe aux pinces d'or	België	Poppenanimatie
1980	I Go Pogo	Verenigde Staten	Kleianimatie
1983	Twice Upon a Time	Verenigde Staten	Cut-outanimatie
1983	The Wind in the Willows	Verenigd Koninkrijk	Poppenanimatie
1993	Tim Burton's The Nightmare Before Christmas	Verenigde Staten	Kleianimatie
1996	James and the Giant Peach	Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten	Poppenanimatie
2000	Chicken Run	Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten Frankrijk	Kleianimatie
2005	Wallace & Gromit: The Curse of the Were-Rabbit	Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten	Kleianimatie
2005	Corpse Bride	Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten	Kleianimatie
2005	The Book of the Dead	Japan	Poppenanimatie
2009	Coraline	Verenigde Staten	Poppenanimatie
2010	Fantastic Mr. Fox	Verenigde Staten Verenigd Koninkrijk	Poppenanimatie
2012	The Pirates! Band of Misfits	Verenigd Koninkrijk Verenigde Staten	Kleianimatie
2012	Frankenweenie	Verenigde Staten	Kleianimatie
2015	Shaun the Sheep Movie	Verenigd Koninkrijk Frankrijk	Kleianimatie
2015	Anomalisa	Verenigde Staten	Poppenanimatie
2016	Ma vie de Courgette	Zwitserland Frankrijk Portugal	Kleianimatie
2018	Early Man	Verenigd Koninkrijk Frankrijk	Kleianimatie
2018	Isle of Dogs	Verenigde Staten Duitsland	Poppenanimatie
2019	Missing Link	Verenigde Staten	Poppenanimatie
2019	A Shaun the Sheep Movie: Farmageddon	Verenigd Koninkrijk Frankrijk	Kleianimatie
2021	I mysi patrí do nebe (Ook muizen gaan naar de hemel)	Tsjechië Frankrijk Polen Slowakije	Poppenanimatie
2022	The House	Verenigd Koninkrijk	Poppenanimatie
2022	Knor	Nederland	Poppenanimatie
2022	Pinocchio	Verenigde Staten Mexico	Poppenanimatie
2022	No Dogs or Italians Allowed	Frankrijk Italië Zwitserland	Poppenanimatie
2023	Chicken Run: Dawn of the Nugget	Verenigd Koninkrijk	Kleianimatie
2023	The Inventor	Verenigde Staten Frankrijk Ierland	Poppenanimatie
2024	Wallace & Gromit: Vengeance Most Fowl	Verenigd Koninkrijk	Kleianimatie

Bronnen, noten en/of referenties