Overleg:Stadsrechten

En wanneer afgeschaft?

Mi: Stadsrechten zijn al afgeschaft, dwz hebben geen juridische of organisatorische betekenis meer. Ik dacht eerder dat de Fransen (Napoleon) dat gedaan had, maar da's mis. De Fransen hebben wel de indeling veranderd van 'edelen' naar 'gemeentes'. Zijn ze dan in 1848 (nieuwe grondwet) afgeschaft? Of gaat het om de Gemeentewet? -DePiep 22 mei 2005 14:46 (CEST)

Stadsrechten zijn een middeleeuws verschijnsel, horend bij het feodaal systeem en net zo actueel als een trekschuit. In essentie ging het om het recht van een stad zelf de rechtspraak en de wetgeving te regelen en zelf het bestuur te organiseren. Eigenlijk ging het dus om stadsrecht en niet om stadsrechten. Marktrecht, tolrecht e.d. gingen vaak vooraf aan het einddoel (vandaar "rechten"), het stedelijk zelfbestuur. Met de komst van de centrale staat heeft het systeem zichzelf overleefd. Misschien dat daarom in de periode van de republiek zo weinig stadsrechten nog gegeven zijn en met de Bataafse omwenteling kwam er eigenlijk al een eind aan dat systeem. Met de gemeentewet van 1851 werd de wetgeving definitief centraal geregeld en werd het stadsrecht afgeschaft. (13 dec 2005 17:49 80.126.196.223)

Stad?

In deze tekst lees ik slechts dat er een aantal plaatsen zijn die stadsrechten kregen (de nadruk inderdaad op 'rechten'). Nergens zie ik staan dat deze plaatsen zich dan ook stad moeten noemen. Het blijven gewoon plaatsen die een aantal juridische rechten kregen toegewezen voor feitelijk een verzelfstandiging van deze plaatsen en het nemen van verantwoordelijkheid. Waarvandaan komt de notie dat zo'n plaats zich dan ook stad kan noemen? --VanBuren 8 feb 2008 22:41 (CET)

Over de machtiging via Koninklijk Besluit om de titel stad te dragen en die in 1825 werd ingesteld, blijft Wikipdia onduidelijk. Indien het in Nederland niet uitdrukkelijk is afgeschaft, waarom zou het "Koninklijk besluit van 30 mei 1825 tot goedkeuring van het reglement voor de vorming van de provinciale staten - Gemeenten die gemachtigd worden de titel stad te dragen" wel nog steeds voor België gelden en niet langer voor Nederland ? Dat het voor België nog geldt - het wordt er ook nog regelmatig toegepast - staat correct in Wikipdia. Voor Nederland levert het hier alleen maar discussies op en blijkt niemand uitsluitsel te kunnen geven. -rikipedia 1 mrt 2008 16:29 (CET)

Als antwoord aan mezelf : ik heb ondertussen de Nederlandse Grondwet van 1840 [1] en die van 1848 [2] gelezen. Uit deze laatste blijkt dat Alle bestaande autoriteiten blijven voortduren, totdat zij door andere, volgens deze Grondwet, zijn vervangen.. Dat was vervolgens het geval bij de goedkeuring van de Gemeentewet van 1851 [3], waar alle plaatselijke autoriteiten die in de Grondwet van 1840 nog erkend waren (steden en plattelandelijke besturen) werden gelijkgesteld. Vriendelijke groeten, -rikipedia 25 apr 2008 19:31 (CEST)

De inleiding

Een verschil van mening over de openingszin: mijn wijziging op Stadsrechten was gebaseerd op "Ieder artikel begint met een inleiding waarin in niet meer dan één alinea een korte en zinvolle omschrijving van het artikel wordt gegeven onder gebruikmaking van de titel van het artikel in vette letters." zoals te vinden op Wikipedia:Conventies#Inleiding. Als iemand vraagt: "Wat zijn stadsrechten?" denk ik niet dat ze wijzer wordt van het antwoord "Stadsrechten zijn in de Middeleeuwen een fase in de ontwikkeling van het juridisch systeem in Europa". Vandaar mijn aanpassing. Die is teruggedraaid met bewerkingscommentaar: "Die omschrijving was nu net bijzonder treffend: het was in essentie stadsrecht (enkelvoud, dus); dat daar ook andere zaken onder verstaan worden volgt in de tekst daarodner." maar het verband tussen die wijziging en het al of niet gebruiken van enkelvoud ontgaat me geheel - de opmerking over het enkelvoud stond er in mijn versie ook. Ik heb geen reactie gehad op de OP van degene die het terugdraaide. Opinies welkom. Wammes Waggel 11 jun 2008 20:31 (CEST)

Je wijziging hield inderdaad steek. Al was de opsomming van de "voorbeelden" misschien niet nodig, dat is misschien wat willekeurig en staat er onder toch al in een volgend alinea uitgelegd? En het enkelvoud/meervoud is inderdaad misschien een andere vraag... hangt er vanaf of je van "de stadsrechten v/e stad" of "het stadsrecht v/e stad" wil spreken. Maar het houdt inderdaad meer steek om te spreken van een "stadsrecht als een voorrecht" dan van een "stadsrecht als een fase", wat er nu staat. Zie ook de:Stadtrecht ''Stadtrecht ist ursprünglich das kaiserliche oder landesherrliche Vorrecht...--LimoWreck 11 jun 2008 21:11 (CEST)

Stadsrechten zijn m.i. zelf geen fase, maar hebben een bepaalde betekenis gehad in een fase van de geschiedenis. Dus jouw wijziging is correct. Ik ben het eens met de opvatting van LimoWreck dat voorbeelden in de openingszin overbodig zijn. Overigens vind ik in het vervolg (niet in de openingszin) de toevoeging van Robby Aan burgers werd het recht verleend hun zaak te bepleiten voor een rechtbank van "gelijken" in plaats van onderworpen te zijn aan het recht van de landheer, wel een versterking van het artikel. Gouwenaar 11 jun 2008 21:46 (CEST)

Stadsrechten omschrijven als een "fase" is vreemd: het ging wel degelijk om rechten, die de steden onafhankelijker maakten van de regerende adel. Ik ben het eens met wat Gouwenaar hierboven schreef - Quistnix 11 jun 2008 23:52 (CEST)

Stadsrechten zijn inderdaad geen fase, dit klopt taalkundig niet. Het zijn rechten die in een bepaalde fase van de Europese geschiedenis werden toegekend aan steden. Vriendelijke groeten, -rikipedia 12 jun 2008 09:07 (CEST)

Dank voor jullie bijdragen (helaas zonder die van Robby). Ik heb het artikel aangepast in de zin van de consensus. Groet, Wammes Waggel 17 jun 2008 18:36 (CEST)

Erg laat, maar toch nog even. De stadsmuren zijn volgens mij het belangrijkst, als je die hebt, is het voor de feodale heerser best wel moeilijk om je burgers te berechten, iets aan die markt te doen en dat soort dingen. Belangrijker nog: er zijn vrijwel altijd meerdere feodale heersers die zeggenschap over de stad eisen, door de muren heb je de tijd om een pretendent die niet voor de poorten staat, te erkennen. Erik Warmelink 6 aug 2008 23:28 (CEST)

Afschaffing stadsrechten

Het is iets te simpel om te stellen, dat de stadsrechten in 1795 werden afgeschaft en er dus na die tijd geen plaatsen zijn geweest met formele stadsrechten. Want na de aanvankelijke afschaffing van de meeste feodale rechten in 1795 vond er toch weer een zekere restauratie plaats, bijvoorbeeld ten tijde van het Koninkrijk Holland onder Lodewijk Napoleon. Maar ook na 1813 werden diverse van die feodale rechten weer hersteld, waardoor tot 1825 nog stadsrechten in Nederland werden verleend. De meeste van die feodale rechten werden definitief afgeschaft bij de Grondwetswijziging van 1848 en de invoering van de nieuwe gemeentewet. Gouwenaar 7 feb 2010 15:27 (CET)

Al die informatie staat er volgens mij al. Ik haal even uit het lemma:

"Met de groei van de centrale staat kwam er langzaam een einde aan het fenomeen van het stadsrecht. [..] Na de Bataafse Omwenteling (1795) werden gemeentes naar Frans voorbeeld vormgegeven en werd het stadsrecht bij wet afgeschaft. Hoewel gedeeltelijk hersteld na 1813 kregen steden niet volledig de bevoegdheden terug die zij voordien bezeten hadden: rechtspraak en wetgeving werden steeds meer een zaak van het centraal gezag. Na de grondwet van 1848 en de Gemeentewet van 1851 is het verschil tussen dorpen en steden definitief komen te vervallen."

Welke informatie mis je hier ? Robby 7 feb 2010 18:27 (CET)

Ik mis niets, ik reageerde op deze bewerking van Ooievaar, die imo strijdig was met de inhoud van het artikel. Vandaar dat ik die heb teruggedraaid met het verzoek om hierover eerst overleg te plegen. Gouwenaar 7 feb 2010 20:00 (CET)

Ok, dat was mij niet duidelijk uit je opmerking. Het lijkt net alsof je een discussie wilde aangaan. Groet Robby 7 feb 2010 21:10 (CET)

Sorry, ik had het ook hier moeten verduidelijken, het stond wel in de bewerkingssamenvatting aangegeven. Gouwenaar 7 feb 2010 23:04 (CET)

Ik wilde nog even reageren op het stadsrecht dat in 1806 aan Den Haag werd verleend. In 1806 kreeg Den Haag de rang en naam van derde stad van Nederland, maar daar waren geen rechten aan verbonden. Je mag Den Haag wel een stad noemen, maar dan niet een met stadsrechten. Den Haag kreeg in 1806 geen bijzondere voorrechten verleend, zoals op zelfbestuur, eigen rechtspraak, mocht geen stadsmuur bouwen bijvoorbeeld. Ooievaar 10 feb 2010 19:16 (CET)

Zie ook Overleg_gebruiker:Gouwenaar#Artikel_stadsrechten Gouwenaar 10 feb 2010 20:40 (CET)

Den Haag werd door Napoleon niet alleen geëerd met de titel stad, maar ook met die van derde stad van het Rijk (na Parijs en Rome), dus niet de derde stad van Nederland, maar dat terzijde. Al eerder is Den Haag overigens geëerd met de "titel" stad: in 17honderdzoveel met de titel "stad in de republiek" en ook een vroege heerser (Jacoba ?) had het over "onze schone stad Den Haag".

Overigens moeten we in deze discussie naar de kern van het begrip "stadsrechten". In essentie ging het daarbij om het verkrijgen van een zekere mate van zelfbestuur, meer in het bijzonder om eigen rechtspraak. In die zin had Den Haag wel degelijk stadsrechten want het had al in 1370 een eigen rechtbank (!). Wel waren de grenzen daarvan duidelijk omschreven: het grafelijk hof viel daarbuiten (een situatie die volgens mij bleef voortduren tijdens de republiek: toen de gebouwen van de Staten-Generaal buiten de jurisprudentie van de stedelijke rechtbank vielen. Ook had Den Haag in de Middeleeuwen een belangrijke mate van zelfbestuur, die leken (burgemeesters, gekozen magistraten) op die van de andere steden. Het enige verschil met de andere steden was dat vertegenwooridgers van Den Haag niet (direct) werden toegelaten tot het bestuur van het graafschap Holland. De steden lagen dwars omdat Den Haag natuurlijk ook (althans in hun ogen) de stad van de graaf was en dat zou hun positie ondermijnen. Maar op basis van dat feit alleen kun je niet stellen dat Den Haag geen stadsrechten had: tot op belangrijke hoogte had het die wel degelijk. Volgens mij komt dat in het lemma voldoende naar voren. Robby 10 feb 2010 20:43 (CET)

Er staat nu in de tekst dat den Haag en Assen stadsrechten hebben gekregen tijdens de Franse overheersing tussen 1810 en 1813. Dat klopt niet helemaal met 1806. Ik wil de tekst niet minder kloppend maken door klakkeloos 1810 te vervangen door 1806, maar wellicht moet iemand met meer verstand van zaken zulks doen...Tampert (overleg) 25 feb 2013 13:09 (CET)

Delfshaven - Delfzijl

Er staat dat Delfshaven als laatste stadsrechten kreeg, moet dit niet Delfzijl zijn? – De voorgaande bijdrage werd geplaatst door 86.89.31.168 (overleg · bijdragen) 15 aug 2010 om 17:12

Nedercentrisme

Er staat bitter weinig tot niks over de Belgische steden met stadsrechten MrEvers (overleg) 15 jul 2013 07:45 (CEST)