Carl Frei

Carl Frei (Schiltach, 4 april 1884 – Waldkirch, 10 mei 1967) was een Duits orgelbouwer, componist en muziekarrangeur. Hij had van 1920 tot 1945 een bedrijf in Breda dat straatdraaiorgels en kermisorgels bouwde en verbouwde.

Levensloop

Carl Frei werd geboren in Schiltach en studeerde daar muziek vanaf een jonge leeftijd. Op 9-jarige leeftijd studeerde hij harmonie en contrapunt op de Waldkirchse muziekacademie. Vanaf zijn 14e jaar was hij werkzaam bij bekende orgelfabrieken, zoals Bruder, Gavioli, Mortier en De Vreese in Waldkirch, Antwerpen en Parijs.

Na het einde van de Eerste Wereldoorlog besloot Frei naar het Nederlandse Breda te verhuizen om daar een eigen draaiorgelbedrijf te starten en vestigde zich als orgelbouwer, componist en muzieknoteur. Het was Carl Frei die de meeste oude Franse en Belgische orgels verbouwde en ze daarbij de klank gaf die nu typerend is voor de straatorgels in Nederland.

Bij het zoeken naar een register dat de oude, kwetsbare clarinet- en vox humanaregisters zou kunnen vervangen ontwikkelde hij een nieuw register, dat bestond uit twee rijen gestopte pijpen met zeer helder klankkarakter, waarvan de ene rij een klein beetje hoger gestemd werd dan de andere. Hij noemde dit register ”bourdon celeste”. Als eerste plaatste hij deze innovatie in draaiorgel "De Cello". Dit geluid werd al spoedig geliefd bij een groeiende schare orgelliefhebbers, het glasachtig heldere geluid van de bourdon wordt tegenwoordig door luisteraars als typisch voor een Nederlands straatorgel beschouwd. Naast de grote verdiensten die Frei als arrangeur en componist is hij vooral beroemd geworden door het introduceren van deze nieuwe klankstructuur in de Nederlandse draaiorgels.

Behalve het verbouwen van de oude orgels begon Carl Frei nieuwe orgels te verbouwen volgens dit principe. De grootste daarvan, met 90 toetsen. waren ware “straatkastelen”. Vele daarvan bestaan nog, geliefd bij velen in binnen- en buitenland.

Na de Tweede Wereldoorlog vertrok hij terug naar Duitsland. Daar zette hij zijn bedrijf voort. Frei stierf in 1967, zijn zoon (Carl Frei jr) zette het bedrijf voort, tot zijn dood in 1997.

Composities

Hieronder een aantal stukken die door Carl Frei gecomponeerd en gearrangeerd werden:

Albert Schweitzer marsch (1956)
Amsterdamse jongens mars
Amsterdamse mars (1927)
Asta Nielsen Waltz
Aubadewalzer (1923)
Beekje serenade
Blumen serenade (1932)
Bredase Jongens mars
Burgerwacht mars (1938)
Cara Mia walzer
Cilinderwals (1927)
Cinema Royal marsch (1919)
Concertwals
Corso mars (1935)
Der Fidele Harmonikaspieler marsch (1932)
Die alte Garde marsch (1934)
Ein Kuss in Ehren kann niemand verwehren (1906)
Emil Jannings mars (1933)
Engelse serenade
Erinnerungen an Breda
Fest im Takt marsch
Freiheits marsch
Freundschafts marsch
Friedensglocken marsch (1919)
Friedrichs marsch
Für Marion
Geburtstag serenade (1927)
Goudamars
Gouden Hart Serenade (1930)
Grüss an Breda mars
Grüss an Den Haag mars (1936)
Grüss an Holland mars
Haagse Hopjes mars
Hans Albers mars
Hommerson mars (1929)
Huzaren-attack marsch
Italiaanse serenade
Im Kinematograph marsch (1935)
Juli serenade (1933)
Kleine Hollandse Jongens mars (1935)

Korfbal mars
Kronprinz marsch
Kunkels Autobahn marsch (1926)
Lachendes Mädchen (1938)
Leve het pierement mars
Liefdesdroom Serenade
Louis Holvoet mars
Ludovico Gavioli marsch (1934)
Mai serenade (1929)
Mandoline serenade
Max Schmeling marsch
Möhlmann-Warnies mars
Molto Vivace marsch
Mooi Amsterdam mars (1936)
Mutterlied (1944)
Nachtfluit serenade (1929)
Oranjemars
Podkoromoje mars (Russische mars) (1918)
Pola Negri marsch
Prins Bernhard mars
Raupenbahnmars
Schwarzwälder Bub’n marsch (1956)
Schwarzwald serenade
Serenade nr. 1 (1925)
Serenade nr. 2 (1925)
Serenade nr. 3
Serenade nr. 4 (1927)
Serenade nr. 5
Serenade nr. 6
Serenade nr. 7
Serenade nr. 8 (1928)
Serenade nr. 9
Serenade nr. 10
Serenade nr. 11
Serenade nr. 12
Serenade nr. 13
Serenade nr. 14
Serenade nr. 15
Serenade nr. 16

Shimmy Palace walzer
Sint Nicolaaswals no. 1 (1928)
Sint Nicolaaswals no. 2 (1929)
Sint Nicolaaswals no. 3 (1930)
Sint Nicolaaswals no. 4 (1932)
Spanien marsch (1933)
Spanischer Reiter marsch (1935)
Stresemann marsch (De Negentigermars)
Tesoro Mio wals
Verboden Wals (1927)
Vlaamse serenade no. 1
Vlaamse serenade no. 2
Vlaamse serenade no. 3
Vlaamse serenade no. 4
Voetbalmars
Völkerbund Marsch
Vrolijke Muzikanten Wals
Walspotpourri nr. 1 (1929)
Walspotpourri nr. 2 (1930)
Weisse Rosen serenade (1934)
Wilder Wind Galopp
Wolkenkratzer marsch (1930)
Yo yo wals (1930)
Zeehelden mars

Fotogalerij

Origineel Carl Frei Draaiorgel De Cello, 63-toets uit 1926. Het eerste draaiorgel met het door Carl Frei geïntroduceerde 'bourdon celeste' register. Het zou een sensatie worden en is later op vrijwel alle draaiorgels toegepast.
Draaiorgel "de Lekkerkerker" is een Nederlands straatorgel dat in 1928 door Carl Frei werd gebouwd. Het orgel telt 90 toetsen.

Zie de categorie Carl Frei van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.