1543

pagina uit Copernicus' *De revolutionibus*

1543

Eeuwen:	15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw
Decennia:	1530-1539 · 1540-1549 · 1550-1559
Jaren:	<< · < · 1542 · 1543 · 1544 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen

Ab urbe condita:		2296 MMCCXCVI
Armeense jaartelling:		992 – 993 ԹՎ ՋՂԲ – ՋՂԳ
Chinese jaartelling:		4239 – 4240 己寅 – 庚卯
Christelijke jaartelling:		1543 MDXLIII
Ethiopische jaartelling:		1535 – 1536
Hebreeuwse jaartelling:		5303 – 5304
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1598 – 1599
- Shaka Samvat		1465 – 1466
- Kali yuga		4644 – 4645
Iraanse jaartelling:		921 – 922 ۹۲۱ – ۹۲۲
Islamitische jaartelling:		949 – 950 ٩٥٠ – ٩٤٩
Maçonnieke jaartelling:		5542 – 5543
Juliaanse kalender van 1543

Het jaar 1543 is het 43e jaar in de 16e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari

3 - Na de dood van Juan Rodríguez Cabrillo wordt de leiding over zijn expeditie overgenomen door Bartolomé Ferrelo.

maart

21 - Maria van Hongarije voert de Tiende Penning in, een belasting van 10% op inkomsten uit vermogen.

april

14 - Bartolomé Ferrelo keert terug naar Nieuw-Spanje na zijn expeditie waarin hij de kust noordwaarts verkend heeft tot aan Russian River.

mei

5 - Sigismund II August huwt Elisabeth van Oostenrijk.

juli

1 - Verdrag van Greenwich - Vredesverdrag en huwelijksverdrag tussen Hendrik VIII van Engeland en de Schotse regent James Hamilton. Een huwelijk zal worden gesloten tussen de Engelse kroonprins Edward en de Schotse koningin Maria I, wat tot een personele unie tussen beide landen moet leiden.
4-7 - Beleg van Amersfoort: Maarten van Rossum belegert en brandschat de stad Amersfoort.
12 - Hendrik VIII trouwt voor de zesde maal, met Catharina Parr.
17 - Blasco de Garay vaart met een schip aangedreven door een aeolipile (primitieve stoommachine).

augustus

6-22 - Beleg van Nice: Een gezamenlijke Frans-Ottomaanse vloot verovert en plundert Nice.

september

7 - Traktaat van Venlo: Gelre houdt op te bestaan als zelfstandig hertogdom en wordt bij de Habsburgse Nederlanden gevoegd, die nu de Zeventien Provinciën vormen. Einde van de Gelderse Oorlogen.
9 - De negen maanden oude Mary Queen of Scots wordt gekroond in de Chapel Royal van Stirling Castle.

oktober

3: Verdrag van Marburg: Palts-Veldenz wordt afgesplitst van Palts-Zweibrücken.

december

11 - Het Parlement van Schotland verwerpt het Verdrag van Greenwich, wat tot een hernieuwde oorlogstoestand tussen Engeland en Schotland leidt.

zonder datum

Slag bij Wayna Daga - Een gezamenlijk Ethiopisch-Portugees leger verslaat Adal. Einde van de bezetting van Ethiopië en de Ethiopisch-Adalse oorlog
Ruy López de Villalobos onderneemt een expeditie naar de Filipijnen en geeft het zijn huidige naam.
Mumbai komt in Portugese handen.
Jean-François Roberval overwintert op het fort Charlesbourg Royal (nabij het huidige Quebec) in een mislukte poging een kolonie in Canada te stichten.
Huwelijk tussen Filips van Spanje en Maria Emanuela van Portugal.
Domingo Martínez de Irala verkent de Paraguay en Paraná.
De Lovenpolder en Mettenijepolder worden ingepolderd.

Literatuur

Nicolaas Copernicus: De revolutionibus orbium coelestium - presentatie van een heliocentrisch model van het zonnestelsel
Georgius Macropedius: Epistolica
Carolus Stephanus: De re hortensi libellus, vulgaria herbarum, florum, ac fructicum
Andreas Vesalius: De humani corporis fabrica libri septem
Juan Luis Vives: De vWalter van Cronberg eritate fidei christianae (postuum)

Beeldende kunst

Titiaan: Portret van Paus Paulus III
Titiaan: Ecce Homo
Lorenzo Lotto: Portret van Laura da Pola
Jacopo da Pontormo: Portret van Monseigneur Della Casa
Maarten van Heemskerck: De kruisiging

Opvolging

patriarch van Antiochië (Grieks) - Dorotheüs IV opgevolgd door Joachim IV
Brandenburg-Ansbach - George opgevolgd door zijn zoon George Frederik I
Duitse Orde - Walter van Cronberg opgevolgd door Wolfgang Schutzbar
Ferrara, Modena en Reggio - Alfonso I d'Este opgevolgd door zijn zoon Ercole II d'Este
Gelre - Willem V van Kleef opgevolgd door keizer Karel V
Ifriqiya (Hafsiden) - Muley Hassan opgevolgd door zijn zoon Ahmad III
Kongo - Afonso I opgevolgd door zijn zoon Pedro I
Neuchâtel - Johanna opgevolgd door haar kleinzoon Frans III van Longueville
Saksen-Lauenburg - Magnus I opgevolgd door zijn zoon Frans I

Afbeeldingen

Beleg van Nice
Houtsnede uit Vesalius' De humani corporis
Beleg van Amersfoort
Queen Elizabeth's Hunting Lodge, Chingford (gebouwd 1543)
Den Evert, Someren (gebouwd 1543)
laat zelfportret van Hans Holbein de Jonge

Geboren

31 januari - Tokugawa Ieyasu, shogun van Japan
18 februari - Karel III, hertog van Lotharingen
3 maart - Pierre II de Villars, Frans prelaat
7 maart - Johan Casimir van Palts-Simmern, Duits edelman
11 maart - Dorothea van Saksen-Lauenburg, Duits edelvrouw
1 april - François de Bonne de Lesdiguières, Frans veldheer
11 april - George Johan I van Palts-Veldenz, Duits edelman
15 april - Josina Zoudenbalch, Nederlands aristocrate
2 mei - Jan I Moretus, Zuid-Nederlands drukker
mei - Cornelis van Aerssen, Zuid-Nederlands jurist
29 juni - Christina van Hessen, Duits edelvrouw
10 augustus - Joost Balbian, Nederlands alchemist
21 augustus - Giovanni Bembo, doge van Venetië
9 oktober - Ottavio Farnese, Italiaans edelman
25 oktober - Gerlach van der Capellen, Nederlands edelman
29 december - Catharina van Nassau, Duits edelvrouw
Johan I van Bragança, Portugees edelman
Domenico Fontana, Zwitsers architect
Johann Thomas Freigius, Duits filosoof
Karl Fugger, Duits legerofficier
Pieter Cornelisz. van der Morsch, Nederlands ambtenaar
Karel van Mansfeld, Zuid-Nederlands legerleider
Quinten Massijs (II), Zuid-Nederlands kunstschilder
Anthonis van Obbergen, Zuid-Nederlands architect
George Johan I van Palts-Veldenz, Duits edelman
Magnus II van Saksen-Lauenburg, Duits edelman
Sönam Gyatso, dalai lama
Marcin II Szyszkowski, Pools prelaat
Nicolaus a Spira, Zuid-Nederlands abt
Piotr Tylicki, Pools prelaat
William Byrd, Engels componist (jaartal bij benadering)
Ambroise Dubois, Zuid-Nederlands-Frans kunstschilder (jaartal bij benadering)
François Fagel, Nederlands koopman (jaartal bij benadering)
Andreas Pevernage, Zuid-Nederlands componist (jaartal bij benadering)
Alexander Utendal, Zuid-Nederlands componist (jaartal bij benadering)

Overleden

2 januari - Francesco da Milano (45), Italiaans componist
3 januari - Juan Rodríguez Cabrillo (~43), Portugees ontdekkingsreiziger
15 februari - Johannes Eck (56), Duits theoloog
2 maart - John Neville (49), Engels edelman
15 mei - Giulio Camillo (~62), Italiaans filosoof
24 mei - Nicolaas Copernicus (~69), Pruisisch astronoom
1 juni - Philippe Chabot (~50), Frans militair leider
25 juni - Josina van Beieren-Schagen, Noord-Nederlands edelvrouw
19 juli - Maria Boleyn (~43), Engels edelvrouw
1 augustus - Magnus I van Saksen-Lauenburg (73), Duits edelman
12 september - Filips van Lannoy (~56), Zuid-Nederlands edelman
20 september - Thomas Manners (~46), Engels edelman
22 september - Josse van Clichtove (~71), Zuid-Nederlands theoloog
23 september - Johanna van Neuchâtel (~58), Duits edelvrouw
6 oktober - Antonio d’Aragona (~37), Italiaans edelman
31 oktober - Alfonso I d'Este (68), hertog van Ferrara, Modena en Reggio (1505-1534)
oktober of november - Hans Holbein de Jonge (~45), Duits-Brits kunstschilder
30 november - Francesco Granacci (~74), Florentijns kunstschilder
27 december - George van Brandenburg-Ansbach (59), Duits edelman
30 december - Gian Matteo Giberti (~48), Italiaans prelaat
Polidoro da Caravaggio, Italiaans kunstschilder
Cesare Cesariano (~68), Milanees kunstschilder en architect
Walter van Cronberg (~66), grootmeester van de Duitse Orde
Matthias Gretz (~63), Duits theoloog
Herman IV Hoen (~78), Zuid-Nederlands edelman
Melchior Hofmann, Duits anabaptistisch prediker
Chaitanya Mahaprabhu (~43), Bengaals spiritueel leider
Klemens Janicki (~27), Pools dichter
Mansur Khan (~60), khan van Moghulistan
Ludwig Senfl (~57), Zwitsers componist
Frans van Tassis (~22), Duits postmeester
Willem van Zuylen van Nijevelt, Noord-Nederlands dichter
Afonso I, koning van Kongo (jaartal bij benadering)
Francisca Coya, Peruviaans prinses (jaartal bij benadering)
Dayan Khan, keizer van de Noordelijke Yuan (jaartal bij benadering)

Zie de categorie 1543 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.