Brontekst bekijken van Sardijns

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:

Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is.

Deze blokkade is ingesteld door ‪Superpes15‬. De opgegeven reden is No open proxies .

Aanvang blokkade: 10 feb 2024 12:40
Einde blokkade: 10 feb 2026 12:40

Uw huidige IP-adres is 142.171.178.55. Het geblokkeerde bereik is 142.171.0.0/16.

Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid Geen open proxy’s.

Anders kunt u om de blokkering bespreken een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen. U kunt ook een e-mail sturen naar de VRT-wachtrij van de stewards op stewards@wikimedia.org met daarin alle bovenstaande gegevens.

U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren.

[[Bestand:Sardinia Language Map.png|thumb|Talen, variëteiten en dialecten op Sardinië. Geel: de Sardijnse talen, linksboven Logudorees (src), rechtsboven Nuorees (src) en onder Campidanees (sro). Groen: drie Corsicaanse talen, Corso oltramontano (co), Gallurees (sdn) en Sassarees (sdc). Blauw: Catalaans (ca), roze Ligurisch (lij).]]Het '''Sardijns''' of '''Sardisch''' is een taal die alleen op het [[Italië|Italiaanse]] eiland [[Sardinië]] gesproken wordt. Ongeveer 1,3 miljoen eilandbewoners, rond de 80% van de bevolking, gebruiken Sardijns en zijn meestal tweetalig [[Italiaans (taal)|Italiaans]]/Sardisch.

== Kenmerken ==
Meer dan het Italiaans en andere [[Romaanse talen]] heeft het Sardisch veel fonetische en grammaticale elementen van het [[Latijn]] bewaard. Over het algemeen wordt het beschouwd als conservatiefste van alle Romaanse talen, hoewel uit een statistisch onderzoek uit 2002 juist het Italiaans als conservatiever naar voren kwam<ref>R. Bolognesi en W. Heeringa (2002). ''De invloed van dominante talen op het lexicon en de fonologie van Sardische dialecten''. Gramma/TTT: tijdschrift voor taalwetenschap '''9'''(1):45-84.</ref>.

Zo onderscheidt het Sardisch (of in elk geval de Logudorese variëteit) zich van alle andere Romaanse talen doordat de "c" voor "i" en "e" niet in een sis-klank is veranderd, maar nog steeds als "k" wordt uitgesproken, zoals in het klassieke Latijn.

== Status ==
[[File:Pula_Hinweisschild_01.jpg|thumb|Tweetalige borden (Sardisch-Italiaans) in [[Pula (Italië)|Pula]]]]
Door een regionale wet van [[1997]] en een wet van de [[Italië|Italiaanse Republiek]] van [[1999]] werd het Sardisch officieel met het Italiaans gelijkgesteld, bijvoorbeeld als bestuurs- en onderwijstaal. In de praktijk krijgt het Italiaans in het openbare leven op Sardinië steeds meer de overhand. Veel sprekers beschouwen de taal nog steeds als "boers" en veel gemeenten willen bijvoorbeeld geen tweetalige straatnaamborden. De [[Unesco]] beschouwt het Sardisch als een met uitsterven bedreigde taal.

== Variëteiten en dialecten ==
[[File:Cartello_Bilingue_Italiano-Sardo.jpg|thumb|Tweetalig bord in [[Villasor]]]]
Het Sardijns is in twee tot vijf [[variëteit (taalkunde)|variëteiten]] of [[dialect|hoofddialecten]] verdeeld:

* het [[Logudorees]] in een deel van het noorden van het eiland. Dit is de conservatiefste variëteit van het Sardijns.
* het [[Nuorees]] in het oosten van het eiland wordt als overgangsvariëteit of dialect beschouwd. Het is echter meer aan het Logudorees dan aan het Campidanees verwant en wordt soms ook tot Logudorees gerekend.
* het [[Campidanees]] in de zuidelijke helft van Sardinië. Deze variëteit is het meest door het Italiaans beïnvloed en is de meest gesproken Sardijnse variëteit.

Daarnaast worden er in het uiterste noorden van Sardinië nog twee variëteiten gesproken, die zeer nauw aan het [[Corsicaans]] verwant zijn. Sommigen beschouwen deze als een aparte taal die de overgang vormt van het Sardijns naar het Corsicaans, terwijl anderen ze als variëteiten van het Corsicaans zien. Dit zijn:
* het [[Gallurees]] in het noordoosten.
* het [[Sassarees]] in het uiterste noordwesten.

Naast bovengenoemde variëteiten wordt er in de noordwestelijke stad [[Alghero]] ook nog een [[Catalaans (taal)|Catalaanse]] variëteit gesproken, het [[Algherees]].

== Grammatica ==
Bijzonder opvallend aan het Sardisch is het bepaald [[lidwoord]]: anders dan andere Romaanse talen gebruikt men ''niet'' het Latijnse pronomen demonstrativum (aanwijzend voornaamwoord): ''ille, illa, illum'' (Nederlands: ''die, dat, daar bij hem/haar/het'') (bijvoorbeeld [[Italiaans (taal)|Italiaans]] il/lo, la, [[Frans]] le, la, [[Spaans]] el, la), maar het pronomen determinativum (bepalend voornaamwoord): ''ipse, ipsa, ipsum'' (Nederlands: ''zelf, vanzelf; zelfs, alleen (al); juist, precies'') (Sardisch ''su'' en ''sa''). Het [[meervoud (taal)|meervoud]] in het Sardisch wordt gevormd met -s (zoals in de West-Romaanse talen): sa domo > sas domos, su cane > sos canes.

==Spelling==
In 2006 werden een standaardtaal en -spelling aangenomen door de plaatselijke regering, de Regione Autonoma della Sardegna, namelijk de ''Limba Sarda Comuna'' (LSC).<ref>[[w:it:Limba Sarda Comuna|Limba Sarda Comuna]] op de Italiaanse wikipedia, geraadpleegd op 3 maart 2021.</ref> 

==Woordenschat==
Enkele woorden uit A.A.E. van der Geer: ''Woordenboek Nederlands-Sardijns / Ditzionariu Sardu-Olandesu'', Talen Instituut Console, Leiden 1995 en uit ''Ditzionàriu in línia'' van de Regione Autònoma de Sardigna.<ref>[https://ditzionariu.nor-web.eu/ Regione Autònoma de Sardigna.''Ditzionàriu in línia de sa limba e de sa cultura sarda'' ditzionariu.nor-web.eu]. Geraadpleegd op 3 maart 2021.</ref>

{| class="wikitable "
!Sardijns
!Nederlands
|-
|sa abba || het water
|- 
|arajoladu || boos
|-
|su babbu || de vader
|-
|sa bidda || het dorp
|-
|su bidditzolu || het dorp
|-
|caligunu, carchiúnu || iemand
|-
|su caminu, sa contrada || de weg
|-
|carchicosa || iets
|-
|cuntentu || blij
|-
|su cojuíu || huwelijk
|-
|sa coperta || het dak
|-
|su críu || het kind
|-
|sa die || de dag<br>(sa dí, de dag in het Campidanees)
|-
|sa domo || het huis
|-
|ei || ja
|-
|su fámene || de honger
|-
|famídu || hongerig
|-
|sa fémina || de vrouw
|-
|sa fiza || de dochter
|-
|su fizu || de zoon
|-
|su frade || de broer
|-
|illogu || nergens
|-
| su libru || het boek
|-
|sa màma || de moeder
|-
|mancu || niet
|-
|nemos || niemand
|-
|no, nono || nee
|-
|nudda || niets
|-
|su ómine ||  de man
|-
|su pane || het brood
|-
|su parente || het familielid, de verwante
|-
|su ponte || de brug
|-
|su puddicínu || de kip
|-
|sa oliba || de olijf
|-
|sa sorre || de zus
|-
|tottu || iedereen
|-
|sa vida || het leven
|-
|su vinu || de wijn
|-
|sa zaja || de grootmoeder, de oma
|-
|su zaju || de grootvader, de opa
|}

== Externe links ==
* [https://ditzionariu.nor-web.eu/ Regione Autònoma de Sardigna: ''Ditzionàriu in línia de sa limba e de sa cultura sarda'' ditzionariu.nor-web.eu]. Geraadpleegd op 3 maart 2021.
*[https://web.archive.org/web/20121026012840/http://www.ditzionariu.org/ ''DitzionàriuOnline Ditzionàriu de sa limba sarda'' web.archive.org www.ditzionariu.org Gearchiveerd internetwoordenboek] in het Sardijns/Italiaans, Frans, Engels, Duits en Spaans. Geraadpleegd op 3 maart 2021.

{{Wikt|Sardisch}}
{{InterWiki|code=sc|naam=Sardijnse}}
{{Wikisource|taal=mul|Main Page/Sardu|Sardu}}
{{Appendix}}
{{Navigatie Italische en Romaanse talen}}
{{Navigatie Talen in Italië}}

[[Categorie:Natuurlijke taal]]
[[Categorie:Taal in Sardinië]]
[[Categorie:Romaanse taal]]

Op deze pagina gebruikte sjablonen:

Sjabloon:Appendix (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Bewerklinks (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:InterProject (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:InterWiki (bewerken)
Sjabloon:Navigatie (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/Tabel (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Navigatie/styles.css (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Navigatie Italische en Romaanse talen (bewerken)
Sjabloon:Navigatie Talen in Italië (bewerken)
Sjabloon:Navigatie talen in Italië (bewerken)
Sjabloon:Nowrap (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:References (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Wikisource (bewerken)
Sjabloon:Wikt (bewerken)
Sjabloon:Zusterproject box (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Module:String (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)

Terug naar Sardijns.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Sardijns"