De Steelpan in de Grote Beer vinden

Over de auteur

De Steelpan is misschien wel de bekendste groep sterren aan de hemel. Het maakt deel uit van een groter sterrenbeeld, Ursa Major (of de Grote Beer), en komt voor in de legendes van vele culturen. Het kan je helpen bij het navigeren en het bepalen van de tijd. De Steelpan is niet erg moeilijk om te zien als je weet waar je naar op zoek bent.

Deel 1

Deel 1 van 4:

In de juiste positie gaan staan

Pdf downloaden

1
Zoek de juiste plek. Ga op een plek staan waar geen felle verlichting is. Je hebt een betere kans om de Steelpan te zien in een gebied waar er weinig lichtvervuiling is.
- Zoek ook een plek waar de noordelijke horizon helder is.^{[1]
  X
  Bron}
- Wacht tot het donker wordt. Overdag zal je de Steelpan niet zien. De Steelpan is in onze streken het hele jaar te zien, maar het best tussen maart en juni, rond 22.00 uur.^{[2]
  X
  Bron}
2
Kijk naar het noorden. Om de Steelpan te vinden moet je naar het noorden kijken. Bepaal welke richting het noorden is met behulp van een kompas of een landkaart. Kijk met je hoofd in een hoek van ongeveer 60 graden achterover naar de hemel boven je.
- Tussen hoogzomer en de herfst staat de Steelpan dichter bij de horizon, dus kijk dan minder ver omhoog.
- Op onze breedtegraad kun je de Steelpan de hele nacht op elk uur en elke dag van het jaar zien.^{[3]
  X
  Bron}
- Ook als je ter hoogte van Parijs woont, zal de Steelpan nooit onder de horizon verdwijnen. Op zuidelijker locaties kan het in de herfst moeilijker zijn om de volledige Steelpan te zien, omdat sommige van zijn sterren dan minder fel kunnen zijn.
3
Houd rekening met seizoensgebonden verschillen. Het seizoen telt mee. Als het lente of zomer is, zal de Steelpan hoger aan de hemel staan. Als het herfst of winter is, zal de Steelpan dichter aan de horizon staan.
- Het zinnetje 'Lente omhoog en herfst naar beneden' kan je misschien helpen om te herinneren waar je de Steelpan moet zoeken.
- In de herfst ligt de Steelpan 's avonds dichterbij de horizon. In de winter kan het lijken alsof het handvat van de kom lijkt te hangen. In het voorjaar staat de Steelpan ondersteboven en in de zomer helt de kom voorover naar de grond.
Advertentie

Deel 2

Deel 2 van 4:

De Steelpan vinden

Pdf downloaden

1
Zoek de Steelpan. De Steelpan heeft de vorm van een kom en een handvat. Er staan drie sterren in het handvat van de Steelpan op een lijn. Er zijn vier sterren die samen de pan van de Steelpan vormen (het ziet eruit als een onregelmatig vierkant). De hele Steelpan lijkt een beetje op een vlieger, met het handvat als touw en de pan als de vlieger zelf.
- De laatste twee sterren van het handvat van de Steelpan worden de aanwijzers genoemd. Ze heten Dubhe en Merak. De helderste ster, de derde ster op het handvat, is Alioth en staat het dichtst bij de pan.^{[4]
  X
  Bron}
- De punt van het handvat van de Steelpan heet Alkaid. Het is een hete ster die 'de leider' betekent. Het is de derde helderste ster in Ursa Major (de Grote Beer waar de Steelpan deel van uitmaakt) en zes keer zo groot als de zon. Mizar is de volgende op het handvat, na Alkaid. Het bestaat eigenlijk uit twee dubbelsterren.
- Megrez is de ster die de staart verbindt met de basis van de pan. Het is de zwakste van de zeven sterren van de Steelpan. Phecda staat bekend als de 'dij van de beer'. Het ligt ten zuiden van Megrez en maakt deel uit van de boog.
2
Zoek de Poolster. Als je de Poolster kunt vinden, dan moet je de Steelpan ook kunnen vinden, en vice versa. De Poolster is meestal helder. Om hem te vinden, kijk je naar de noordelijke hemel op ongeveer een derde van de weg van de horizon naar de top van de hemel (die 'het zenit' wordt genoemd). De Poolster wordt ook wel Polaris genoemd.
- De Steelpan draait rond de Poolster tijdens alle seizoenen en gedurende de hele nacht. De sterren van de Steelpan zijn even helder als die van de Poolster. De Poolster wordt vaak gebruikt voor navigatie omdat hij naar het 'echte noorden' wijst.^{[5]
  X
  Bron}
- De Poolster is de helderste ster in de kleine steelpan van de Kleine Beer en het uiteinde van het handvat. Trek een denkbeeldige lijn van de Poolster naar beneden, en je zou de twee sterren in het uiteinde van de steel van de Steelpan moeten kunnen vinden (de aanwijzersterren of aanwijzers, omdat ze naar de Steelpan wijzen). Polaris is ongeveer vijf sterren verwijderd van de afstand tussen de aanwijzersterren zelf.
3
Gebruik de Steelpan om de tijd te kunnen duiden. De Steelpan is circumpolair. Dit betekent dat hij niet opstijgt of ondergaat zoals de zon. In plaats daarvan draait hij rond de noordpool.
- Gedurende de nacht draait hij rond de Poolster, tegen de klok in, de pan voorop. Het sterrenbeeld maakt één volledige omwenteling rond de Poolster per siderische dag. Een siderische dag is per definitie vier minuten korter dan de standaard 24-uurs dag.
- Op deze manier kun je de rotaties van de Steelpan gebruiken om de tijd bij te houden.^{[6]
  X
  Bron}
Advertentie

Deel 3

Deel 3 van 4:

Meer leren over de mythen en legenden van de Steelpan

Pdf downloaden

1
Bestudeer de mythen en legenden over de Steelpan. Sommige indianen vonden dat de pan van de Steelpan eruit zag als een beer. De sterren van het handvat waren drie krijgers die hem achtervolgden.^{[7]
X
Bron}
- Andere inheemse Amerikanen zagen de Steelpan als de flank van de beer en het handvat als de staart van de beer. In het Verenigd Koninkrijk en Ierland wordt de Steelpan de 'Ploeg' genoemd, wat is afgeleid van Scandinavische sterrenkunde waarbij van de Steelpan werd gedacht dat het de Odins strijdwagen was. In het Deens noemen ze het 'Karlsvogna' of 'Karels wagen'.
- De verschillende culturen hebben ieder een eigen kijk op de Steelpan. In China, Japan, Taiwan en Korea is het een soeplepel. In Schotland een hakmes, in Duitsland en Hongarije een karretje, en in de VS een pollepel, in Finland wordt het gezien als een visnet voor zalm en in Saoedi-Arabië als een kist.
- Amerikaanse slaven werd verteld dat ze hun weg naar de vrijheid in het noorden (langs de Underground Railroad) konden vinden, door 'de drinkbeker te volgen'. Zo werd de Steelpan als navigatiemethode gebruikt. De Canadese Micmacs zagen de pan van de Steelpan als een hemelse beer, met de drie sterren van het handvat als jagers die de beer achtervolgen.
2
Leer de afstanden van de Steelpan-sterren ten opzichte van de aarde. De sterren waaruit de Steelpan bestaat, maken deel uit van het Ursa Major Moving Cluster. De verste ster van de aarde, Alkaid, vormt het handvat en bevindt zich 210 lichtjaren van de aarde.
- De andere sterren zijn Dubhe (105 lichtjaren van de aarde), Phecda (90 lichtjaren), Mizar (88 lichtjaren), Merak (78 lichtjaren), Alioth (68 lichtjaren) en Megrez (63 lichtjaren).
- Deze sterren zijn in beweging. Over ongeveer 50.000 jaar zal de Steelpan niet langer dezelfde vorm hebben.
Advertentie

Deel 4

Deel 4 van 4:

De Kleine Beer en de Grote Beer vinden

Pdf downloaden

1
Gebruik de Poolster om de Kleine Beer te vinden. Als je de Steelpan eenmaal gevonden hebt, moet je de Kleine Beer gemakkelijk kunnen vinden.
- Vergeet niet dat de twee verste sterren in het handvat van de Steelpan naar de Poolster wijzen. De Poolster is de eerste ster in het handvat van de Kleine Beer.
- De Kleine Beer is niet zo helder als de Steelpan. Hij ziet er echter ongeveer hetzelfde uit als de Steelpan van de Grote Beer. Het handvat bestaat uit drie sterren samen met een handvat van vier sterren. Het is moeilijker te vinden dan de Kleine Beer, omdat de sterren niet zo helder schijnen, zeker niet als je in een stad bent.
2
Gebruik de Steelpan om Ursa Major te vinden. De Steelpan is wat men een asterisme noemt. Dat betekent dat het een patroon van sterren is, maar geen sterrenbeeld. Het maakt deel uit van het sterrenbeeld de Grote Beer (Ursa Major).
- De sterren van de Steelpan zijn de staart en achterhand van de beer. Het sterrenbeeld Grote Beer is het best te zien in april rond 21.00 uur. Met behulp van een tekening ter referentie (er zijn er veel online) kun je de rest van de sterren die de Grote Beer vormen schetsen, zodra je de Steelpan hebt gevonden.^{[8]
  X
  Bron}^{[9]
  X
  Bron}
- De Grote Beer is het op twee na grootste sterrenbeeld en één van de 88 officiële sterrenbeelden.^{[10]
  X
  Bron}
Advertentie