Zuud-Amerika
Zuud-Amerika is een continent det kats op 't westelk halfrond lig en miest op 't zudelk halfrond, en op 't zuuden van 't continent Amerika. Der wördt ok vake naor verwezen as Latiens-Amerika, umdet wieduut de miest espreuken talen der Portugees en Spaans bint, die van 't Latien ofeleid bint.
Zuud-Amerika is ien van de miest biodiverse continenten ter wereld. Ie viendt der veule unieke diersoorten, zoas de llama, anaconda, piranha, jaguar, vicuña en tapir. 't Amazone-regenwold is slim biodivers en harbargt een groot andiel van de diersoorten in de wereld.
Ligging, oppervlak en bevolking
[bewark | bronkode bewarken]Ten westen van Zuud-Amerika lig de Grote Oceaan; ten oosten en an de noordkaante de Atlantische Oceaan, Noord-Amerika en de Caraïbische Zee. Mit een oppervlak van 17,840,000 vierkaante kilometer is Zuud-Amerika 't op drei nao grootste continent, nao Azië, Afrika en Noord-Amerika. De mèenselijke bevolking wördden in 2018 op meer as 423 miljoen eschat, waorvan meer as de helfte in Brazilië woont. Brazilië nemp ok de helfte van 't bruto binnenlaands product van Zuud-Amerika veur zien rekening. De mieste lu woont in de buurte van de west- of oostkust van 't continent; de binnenlaanden bint veule leuger.
Geografie
[bewark | bronkode bewarken]Geografisch eziene wördt de westelke helfte van Zuud-Amerika domineerd deur 't Andesgebargte. In 't oosten viej zowal hoogvlaktes as leegvlaktes, mit revieren zoas de Amazone, de Orinoco en de Paraná. 't Miest van 't continent lig in de tropen.
Cultuur
[bewark | bronkode bewarken]Cultureel en etnisch is Zuud-Amerika een product van de ummegaank tussen de Inheemse Amerikanen, de conquistadores van 't historische Spaanse Riek en Portugese Riek, wiedere Europese veraoveraars en immigraanten en Afrikaanse slaven. Deur de lange geschiedenis van kolonialisme pröt 't gros van de Zuud-Amerikanen Portugees of Spaans en hebt de maotschoppijen veur een groot diel westerse tredities.
Laanden en ofhaankelke gebieden in Zuud-Amerika
[bewark | bronkode bewarken]Onofhaankelke laanden
[bewark | bronkode bewarken]Ofhaankelke gebieden
[bewark | bronkode bewarken]- Falklandeilaanden (Brits)
- Fraans-Guyana (Fraans)
- Zuud-Georgia en de Zudelke Sandwicheilaanden (Brits)
Mangs miteteld
[bewark | bronkode bewarken]Partietoeren wördt de volgende laanden en gebieden bij Zuud-Amerika eschaard:
- de ABC-eilaanden (Nederlaands)
- Ascension (Brits)
- Bouvet (Noors)
- Panama
- Trinidad en Tobago
- Tristan da Cunha (Brits)
|
Dit artikel is eschreven in 't Zuudwest-Drèents. |