Retoromaansk

Retoromaansk
Språke	Rumantsch, rumontsch, romantsch
Land	Switserland
Antal spreakers	41.000 (2018)
Språkindeyling	indo-europeesk   romaans     italisk       westitalisk         gallo-iberisk           gallo-romaansk             gallo-retisk               retisk                 retoromaansk
Skrivt	latynsk alfabet
Status	Switserland
ISO 639-1	rm
ISO 639-2	roh
ISO 639-3/DIS	roh

Et retoromaansk is en romaanske språke. Et wördt vandage de dag espröäken in de kontreinen van et switserske kanton Graubünden. By en volkstelling üüt 1990 gavven 66.356 meansken an dat se retoromaansk regelmåtig sprakken, en 39.632 dårvan had et as höyvdspråke. In 2000 gav yts minder as 35.100 meansken an dat se retoromaansk as höyvdspråke hadden.

Döärdat en bült städen en valleien in et kanton vrogger arg afgeleagen laggen untstünden der verskillende dialekten van de språke, et kan dan ouk upedeyld wörden in vyv undergruppen dee van west nå oust loupen, bestånde üüt: sursilvan, sutsilvan, surmiran, puter en vallader.

Alle vyv de dialektgruppen hebben höär eigen skrivtspråke untwikkeld. Et retoromaansk is sinds 1938 eyne van de veer officiele språken van Switserland, mär wördt mär min gebrüked in et oapenbår. In de nye grundwet van 1999 wördden de språke officieel as landsspråke erkend. Dårmead is et gelyk esteld mid de andere språken van et land; düütsk, fransk, italiaansk en de switserdüütske gebarenspråke. Der binnen verskillende pougingen edån üm en uniforme skryvwyse samen te stellen vöär et retoromaansk, mär dår binnen se en lange tyd neet in eslöägen.

De lätste pouging üm en standardspråke vöär alle retoromaanskspreakenden samen te stellen kwam van de språkvereynige Lia Rumantscha. Et initiativ kreyg de name Rumantsch Grischun, in et sassisk graubündenretoromaansk nå de name van et kanton. Sinds 1982 is disse skrivtspråke de officiele skrivtspråke vöär kommunikaty mid de retoromaanskspreakende bevolking. In augustus 2003 beslöyt et kantonsparlement dat al et lesmateriaal vöär retoromaansktalige basisskolen söötjesan oaver most gån up disse gemeynskappelike variant. Vöär dee tyd wördden skoolboken in alle vyv de varianten üütegeaven. Dårnåst wördden de standardspråke nådat et inevoord wördden de officiele skoolspråke in et Münsterdal (Val Müstair), in Oberhalbstein (Sursès), in et Albuladal, in et laeger eleagen gedeylde van Surselva en in Domat/Ems.

In de vöärbye teen jår is et retoromaansk årdig verstarked. Microsoft Office hevt in 2005 en retoromaanske üütgåve üütebröcht.

Referensys

Dit artikel is eskreaven in et westveluwsk, in de Nysassiske Skryvwyse.