Kunya-Urgench
| Kunya-Urgench | |
|---|---|
 Turkmenistan | |
 | |
| Amministrazzjoni | |
| Stat sovran | Turkmenistan |
| Region of Turkmenistan | Daşoguz Region (en)  |
| Isem uffiċjali | Köneürgenç |
| Ismijiet oriġinali | Köneürgenç |
| Ġeografija | |
| Koordinati | 42°19′00″N 59°09′31″E / 42.3167°N 59.1586°EKoordinati: 42°19′00″N 59°09′31″E / 42.3167°N 59.1586°E |
  Kunya-Urgench Kunya-Urgench (Turkmenistan) | |
| Demografija | |
| Popolazzjoni | 36,754 abitanti |
| Informazzjoni oħra | |
| Żona tal-Ħin | UTC+5 |
Kunya-Urgench (bit-Turkmen: Köneürgenç / Көнеүргенч; bil-Persjan: کهنه گرگانج, Kuhna Gurgānj, litteralment "Gurgānj Antika"), magħrufa wkoll bħala Urgench Antika, Urganj jew Konye-Urgench, hija belt ta' madwar 30,000 ruħ fit-Tramuntana tat-Turkmenistan, kemm kemm fin-Nofsinhar tal-fruntiera mal-Użbekistan. Hija wkoll is-sit fejn kienet ġiet stabbilita l-belt antika ta' Gurgānj, fejn hemm il-fdalijiet tal-belt kapitali ta' Khwarazm. L-abitanti tal-belt abbandunawha fil-bidu tas-seklu 18 sabiex jiżviluppaw insedjament ġdid, u Kunya-Urgench baqgħet mhux mimsusa minn dak iż-żmien. Fl-2005, il-fdalijiet ta' Urgench Antika tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[1]
Ħarsa ġenerali
[immodifika | immodifika s-sors]Stabbilita fuq in-naħa tan-Nofsinhar tax-xmara Amu Darya, Ürgenç Antika kienet tinsab tul waħda mill-iżjed mogħdijiet Medjevali importanti: it-Triq tal-Ħarir, is-salib it-toroq taċ-ċivilizzazzjonijiet tal-Punent u tal-Lvant. Il-belt antika ta' Kunya-Urgench hija waħda mill-iżjed siti arkeoloġiċi importanti fit-Turkmenistan, u tinsab f'żona enormi f'pajsaġġ protett li fih għadd kbir ta' monumenti ppreservati tajjeb, li jmorru lura għas-sekli 11 sa 16. Dawn jinkludu moskej, id-daħliet ta' caravanserai, fortizzi, mawżolej u minaret. L-influwenza tal-istil arkitettoniku u tax-xogħol tas-sengħa tagħhom waslet sal-Iran, sal-Afganistan u sal-arkitettura tas-seklu 16 tal-Imperu Mugal fl-Indja.
Atanyyazow jispjega, "Fix-xogħlijiet tal-istoriċi Ċiniżi, l-isem ta' Yue-Gyan, li jitfaċċa b'karattri Ġeorġjani fix-xogħlijiet ta' studjużi Għarab tas-seklu 10... kien jintuża bħala Gurganj, nattiv ta' Khorezm.... u s-suffiss -j, skont Yakut, ifisser l-istess bħall-kelma... abat, jiġifieri "villaġġ" u "belt"... Peress li l-isem antik oriġina mill-kelma Gurgen..., it-toponimu ta' Gurganj... ifisser "il-belt ta' Gurgen" kif ukoll "Gurgen, il-belt tan-nies". Iktar 'il quddiem, minflok l-isem ta' Gurganj beda jintuża Urgench".[2] Madankollu, ma teżistix spjegazzjoni dwar it-tifsira ta' Gurgen jew Gurgan.
Storja u żvilupp
[immodifika | immodifika s-sors]
Id-dati preċiżi meta ġiet stabbilita l-belt ta' Kunya-Urgench mhumiex ċerti, iżda sejbiet arkeoloġiċi fl-Għolja ta' Kyrkmolla (waħda mill-fortizzi prinċipali tas-sit arkeoloġiku) jiżvelaw li l-belt diġà kellha struttura b'saħħitha fis-sekli 5 u 4 Q.K. Uħud mill-iżjed dokumentazzjonijiet bikrin juru li Khwarezm kienet inħakmet mill-Għarab fis-712 W.K., li ħadu f'idejhom il-belt kapitali ta' Kath tad-dinastija Afrigida tal-Khwarezm Iranjana. Il-belt kibret u saret prominenti bejn is-sekli 10 u 14 bħala l-belt kapitali ta' Khwarezm minflok Kath. Gurjanu ntużat bħala ċentru kummerċjali importanti, u kienet tikkompeti bħala fama u bħala popolazzjoni ma' bosta bliet oħra tal-Asja Ċentrali, bħal pereżempju Bukhara. Kienet saret prosperuża ferm minħabba l-pożizzjoni strateġika tagħha tul ir-rotot kummerċjali prinċipali min-Nofsinhar sat-Tramuntana, u mill-Punent sal-Lvant, u tat kontribut siewi lill-iżvilupp tax-xjenza u tal-kultura fl-Asja Ċentrali.
Skont kittieb tal-1893, Djordjania jew Jorjania kienet it-"tieni belt kapitali" tal-pajjiż. Kienet tinsab fuq il-kanal ta' Wadak li x'aktarx kien fit-tarf tal-Lvant ta' Kunya-Darya, li x'aktarx kienet il-baċir tax-xmara li issa tagħti għal-Lag ta' Sarykamysh. Kemm kemm fil-Lvant tal-belt kien hemm diga li kienet tisqi l-inħawi u kienet timblokka l-fluss tax-xmara Oxus fil-Baħar Kaspju. Fl-1220 kemm il-belt kif ukoll id-diga nqerdu mill-Mongoli u l-inħawi kollha tal-madwar saru mraġ. Kunya-Urgench ma damitx wisq ma' nbniet fuq jew qrib is-sit ta' Jorjania.[3]
Fl-1221, Genghis Khan qered il-belt fl-invażjoni tal-Asja Ċentrali min-naħa tal-Mongoli, f'wieħed mill-iżjed massakri mdemmija fl-istorja tal-bniedem. Il-biċċa l-kbira tal-poplu fil-belt antika, jekk mhux kollu, inqatlu jew tkeċċew, u dan witta t-triq għat-"Turkifikazzjoni" ta' Khwarazm. Minkejja l-effetti devastanti tal-invażjoni, il-belt reġgħet ingħatat il-ħajja u reġgħet kisbet l-istatus li kellha qabel. Ġiet deskritta mill-vjaġġatur Berberu tas-seklu 14 Ibn Battuta bħal "l-ikbar u l-isbaħ belt, l-iktar waħda grandjuża u l-iżjed waħda importanti tat-Torok. Fiha bażars fini u toroq wesgħin, għadd kbir ta' binjiet u abbundanza ta' prodotti bażiċi".[4]
Fl-1373, Timur attakka lil Khwarezm, u l-mexxej Yusef Sufi tad-dinastija Sufi arrenda quddiem il-qawwa ta' Timur. Fl-1379, Yusef Sufi rribella kontra Timur, li seraq lil Urgench, u Yusef Sufi nqatel. Fl-1388, id-dinastija Sufi ta' Urgench reġgħet irvellat kontra Timur; din id-darba Timur qered għalkollox il-binjiet kollha ta' Urgench sal-art, immassakra l-popolazzjoni kollha, qered is-sistema ta' irrigazzjoni tal-belt, u ordna li jinżera' x-xgħir fuq l-art fejn qabel kien hemm il-belt. Ħalla biss moskea waħda mhux imġarrfa. Dan kollu, flimkien mal-bidla f'daqqa tal-fluss tax-xmara Amu Darya, fissru l-bidu tad-deklin ta' Kunya-Urgench sas-seklu 16, meta mbagħad ġiet sostitwita bħala belt kapitali reġjonali minn Khiva u fl-aħħar mill-aħħar ġiet abbandunata.
Iktar 'il quddiem l-inħawi ġew abitati mit-Turkmeni mill-bidu tas-seklu 19, iżda żviluppaw l-iktar l-inħawi 'l barra mill-belt antika, u użaw lil din tal-aħħar bħala ċimiterju. Madankollu, dan l-użu issa waqaf għalkollox, u saru sforzi biex il-lapadi tal-oqbra li kienu qed jittieklu biż-żmien jitneħħew mis-sit.
Il-belt il-ġdida ta' Urgench ġiet żviluppata lejn ix-Xlokk, fit-territorju li llum il-ġurnata jagħmel parti mill-Użbekistan. Ftit mill-ewwel riċerka arkeoloġika fis-sit tal-belt antika sar minn Alexander Yakubovsky fl-1929.[5]
Sit ta' Wirt Dinji
[immodifika | immodifika s-sors]Kunya-Urgench ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2005.[1]
Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' żewġ kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; u l-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet".[1]
Fdalijiet arkeoloġiċi
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-konfigurazzjoni urbana ta' Kunya Urgench intilfet u għad fadal biss ċerti monumenti li għadhom weqfin. Dawn huma eżempji awtentiċi u rikki ta' arkitettura fina u ta' tradizzjonijiet tal-bini li kienu jeżistu għal sekli sħaħ. Il-livell ta' konservazzjoni jvarja minn binja għall-oħra, u l-iżjed xogħol ta' restawr sostanzjali twettaq f'dawn l-aħħar tletin sena, matul l-era Sovjetika, permezz ta' metodi u materjali tradizzjonali.
Minaret ta' Kutlug-Timur
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Minaret ta' Kutlug Timur x'aktarx li huwa l-iżjed struttura li tispikka f'dan is-sit. Imur lura għas-sekli 11 u 12, u huwa għoli 60 metru. B'hekk huwa l-ogħla monument fis-sit. Għandu dijametru ta' 12-il metru fil-bażi tiegħu u ta' żewġ metri fuq nett.
Abbażi tax-xogħol ta' tiżjin tiegħu fil-brikks, inkluż kitbiet Kufiċi, huwa maħsub li l-minaret huwa kostruzzjoni iktar bikrija, li ġiet irrestawrata biss minn Kutlug-Timur għall-ħabta tal-1330.[6]
Mawżolew ta' Turabek-Khanum
[immodifika | immodifika s-sors]
Imsemmi għal Turabek-Khanum, il-mara ta' Kutlug-Timur (li rrenja bejn l-1321 u l-1336), din l-istruttura tinsab fil-parti tat-Tramuntana ta' Gurgench tal-qedem. Il-mawżolew huwa notevoli għad-disinn eleganti tiegħu u għat-tiżjin impressjonanti bil-madum. Huwa biċċa xogħol sofistikata tal-arkitettura, kemm fil-kunċettwalizzazzjoni tal-ispazji tiegħu kif ukoll fl-inġinerija tiegħu. Dawn iż-żewġ aspetti jintużaw bis-sħiħ b'mod konxju sabiex jinkiseb effett viżiv, estetiku u spiritwali.
Il-binja oriġinali kienet magħmula minn żewġ kmamar: sala kbira b'koppla u waħda iżgħar warajha. Is-sala l-kbira għandha tnax-il naħa fuq barra u hija eżagonali minn ġewwa. Qabilha hemm portal tad-daħla u vestibolu.
Waħda mill-iżjed karatteristiċi arkitettoniċi impressjonanti tal-mawżolew hija l-koppla tonda li ssaqqaf is-sala prinċipali. Il-wiċċ tal-koppla minn ġewwa huwa miksi b'mużajk ikkulurit li jifforma għamliet ornamentali mirquma li jikkonsistu minn fjuri u minn stilel, li joħolqu metafora viżiva tas-smewwiet jew tal-ġenna. Ma hemmx eżempji kontemporanji paralleli ta' din ix-xorta f'Urgench, u xi karatteristiċi arkitettoniċi, bħat-tiżjin imsemmi hawn fuq, mhux preżenti f'monumenti oħra li nbnew matul il-ħajja ta' Turabek-Khanum, għall-ħabta tal-1330. Għalhekk, diffiċli li l-binja tiġi datata għal żmien daqstant bikri. Madankollu, dawn il-karatteristiċi huma preżenti fl-Asja Ċentrali, iżda iktar 'il quddiem, matul ir-renju ta' Timur, ġellied ta' dixxendenza Torka-Mongola. Teknoloġiji ġodda, bħall-mużajk bil-fajjenza, huma preżenti fil-binjiet l-iktar bikrin ta' Timur, bħall-Palazz ta' Aq Saray f'Shahrisabz, fl-Użbekistan, li nbeda fl-1379 iżda li kien għadu ma tlestiex fl-1404.[6]
Mawżolew ta' Tekesh
[immodifika | immodifika s-sors]Din l-istruttura x'aktarx li hija l-Qabar tas-Sultan Ala al-Din Tekish, il-fundatur tal-Imperu ta' Khwarezm u l-mexxej tiegħu bejn l-1172 u l-1200. Ġiet identifikata bħala mawżolew minħabba t-tradizzjoni li kull binja antika tal-Asja Ċentrali tiġi ddedikata lil xi ħadd storiku jew mitiku.
Il-binja hija magħmula mill-brikks u tikkonsisti minn sala kwadra b'ħitan li huma għoljin sa 11.45-il metru, tanbur tond enormi u saqaf koniku b'koppla interna moħbija taħtu. Il-koppla hija kkollegata mal-ħitan tas-sala kwadra li sserraħ fuqhom permezz ta' "ċintorin" ottagonali. L-istruttura bejn il-koppla u l-ottagonu hija mżejna b'16-il niċċa mhux daqstant fondi. L-għamla tagħhom mhijiex ippuntata bħalma wieħed isib spiss fl-arkitettura Iżlamika tal-Asja Ċentrali, iżda pjuttost semiċirkolari. Dan huwa motiv li jista' jinstab fil-miħrab tal-irħam tas-seklu 8 fil-Mużew ta' Baghdad, u qajla ntuża fl-Asja Ċentrali: każ paragunabbli ieħor li jista' jinstab fit-Turkmenistan hu dak tal-miħrab tal-moskea ta' Muhammad Ibn Zayd tas-seklu 11 f'Merv. Madankollu, iż-żewġ strutturi jinsabu wisq 'il bogħod minn xulxin biex jitqiesu bħala prototipi.
Is-saqaf koniku fuq barra nbena f'saffi orizzontali permezz tat-teknika ta' volta falza. Fuq ġewwa, is-saqaf huwa msaħħaħ permezz ta' 12-il riffieda weqfin fuq il-koppla interna. Għalkemm dan jaf jidher bħala teknika riskjuża ta' kostruzzjoni, is-saqaf għadu f'kundizzjoni pjuttost tajba: il-quċċata nett biss iġġarfet, u hemm ftit ħsara fit-tiżjin bil-madum blu tal-majjolika.
Waħda mill-karatteristiċi speċjali tal-arkitettura tal-binja hi l-faċċata tagħha. Għandha niċċa b'portal għoli u b'arkata prinċipali, li issa tilfet l-għamla oriġinali tagħha. Il-ħnejja ppuntata tal-portal hija miksija b'sistema kkumplikata ta' għamliet qishom stalaktiti, li huma motiv dekorattiv magħmula bit-terrakotta u huwa armat fuq zkuk tal-injam fi ħdan ix-xogħol bil-brikks.
Mir-riċerka fuq din l-istruttura nibtu spekulazzjonijiet li l-Mawżolew ta' Tekesh jaf kien jinsab fiċ-ċentru ta' xi kostruzzjoni kbira li kienet tikkonsisti minn għadd ta' binjiet oħra. Għaldaqstant, ċerti studjużi jargumentaw li l-binja kellha skop differenti minn dak ta' mawżolew, pereżempju bħala Binja tal-Gvern jew Palazz tal-mexxejja tal-Imperu ta' Khwarezm.[7]
Kyrkmolla
[immodifika | immodifika s-sors]Kyrkmolla hija tumbata tal-ħamrija għolja 12-il metru (39 pied) li fl-imgħoddi kienet fortizza. Tinsab fil-periferiji tal-Grigal ta' Gurgench. Din hija partikolarment sinifikanti peress li hemmhekk instabu l-iżjed bċejjeċ bikrin taċ-ċeramika, li jmorru lura għas-seklu 5 Q.K. Is-sit huwa protett permezz ta' ħajt oħxon tal-brikks u tat-tajn li jmur lura għas-sekli 10 sa 14, u dan ġie parzjalment rikostruwit wara li saru l-iskavi arkeoloġiċi.
Kumpless tal-Mawżolej ta' Najm-ad-Din al-Kubra, tas-Sultan Ali u ta' Piryar Vali
[immodifika | immodifika s-sors]Dan il-kumpless jinsab fiċ-ċentru tal-belt il-ġdida ta' Kunya-Urgench, fi ħdan ċimiterju Musulman. Il-Mawżolew ta' Najm-ad-Din al-Kubra nbena fl-ewwel nofs tas-seklu 14, u ġie ddedikat lill-filosfu, pittur, tabib, mastru taċ-ċess u ġeneral Najm al-Din Kubra, il-fundatur tal-ordni Sufi ta' Kubrawiya. Dan il-mawżolew huwa wieħed mill-istrutturi li ġie rikostruwit matul l-era ta' prosperità ta' Khorezm, u anke wara l-invażjoni tal-Mongoli.
Il-Mawżolew tas-Sultan Ali, li rrenja fis-seklu 16, jinstab faċċata tal-Mawżolew ta' Najm-ad-Din al-Kubra. Huwa monument eżagonali, b'koppla li għandha dijametru ta' 9.5 metri.
Il-Mawżolew ta' Piryar Vali, kontemporanju ta' Najm ad-Din al-Kubra, jinsab fil-Punent tal-Mawżolew ta' Najm-ad-Din al-Kubra, u nbena fis-sekli 13 u 14. Għandu għoli ta' 6.5 metri u tul ta' 7.5 metri.
Mawżolew ta' Il Arslan
[immodifika | immodifika s-sors]Il-Mawżolew ta' Il Arslan huwa opra tal-għaġeb tal-arkitettura, u huwa magħruf ukoll lokalment bħala l-Mawżolew ta' Kho-Rezmshah II Arslan, li rrenja mill-1156 sal-1172. Il-mawżolew, li jmur lura għas-seklu 12, huwa l-eqdem monument f'Gurgench li għadu ma ġġarrafx.
Il-binja għandha struttura kubojdali tal-brikks, simili għall-iżjed mawżolew Iżlamiku bikri eżistenti fl-Asja Ċentrali, il-mawżolew tas-Samanidi tal-bidu tas-seklu 10 f'Bukhara, iżda minflok għandu koppla emisferika b'saqaf koniku fuq barra. L-istruttura hija mżejna b'motiv imnaqqax bħala riljiev fil-panewijiet tal-brikks, freġju b'aforiżma miktuba b'kitba mill-isbaħ, u b'motivi veġetali mnaqqxa li juru varjazzjonijiet ta' mudell Għarbi. L-iskema dekorattiva tal-koppla hija magħmula b'teknika tal-madum ikħal ileqq li jifforma mudell ġeometriku.[8]
Skont uħud mill-iżjed skoperti xjentifiċi reċenti, waħda mill-funzjonijiet tal-istruttura, f'ċertu punt, kienet il-ħżin tal-ilma.
Kumpless ta' Ibn Khajib
[immodifika | immodifika s-sors]Dan il-monument huwa ddedikat lil Ibn Khajib, wieħed mid-dixxipli ta' Najm-ad-Din al-Kubra li kellu talent kbir. Il-kumpless jinsab fil-parti tal-Punent ta' Urgench Antika u jikkonsisti minn għadd ta' monumenti li nbnew f'perjodi differenti, mis-seklu 14 sas-seklu 19.
Ak-Kala
[immodifika | immodifika s-sors]Ak-Kala hija fortizza li tinsab fil-Lbiċ tal-fdalijiet tal-belt Medjevali ta' Urgench. Il-ħitan tagħha, għoljin bejn sitt metri sa tmien metri, u li huma ħoxnin madwar żewġ metri fuq in-naħa ta' fuq, huma estiżi għal iktar minn kilometru. Il-ħitan inbnew bil-brikks u bit-tajn imnixxfin fix-xemx u l-irkejjen tagħhom huma mżejna b'torrijiet semiċirkolari, filwaqt li n-naħa ta' ġewwa tal-fortizza hija mirfuda bir-riffieda.
Khorezm-Bag
[immodifika | immodifika s-sors]Khorezm-Bag hija fortizza kwadra, mibnija minn Khan Muhammed Emin, ta' 400 metru b'500 metru, u nbniet f'nofs is-seklu 19 fil-periferiji tal-Lbiċ ta' Kunya-Urgench. Il-fortizza hija mdawra b'ħajt difensiv għoli li fil-biċċa l-kbira tiegħu ttiekel ferm bl-erożjoni u biż-żmien.[5]
Mużew ta' Kunya-Urgench (Moskea ta' Dash)
[immodifika | immodifika s-sors]
Il-mużew jinsab fl-istruttura tal-brikks tal-Moskea ta' Dash, eks madrasa li nbniet fil-bidu tas-seklu 20. Kien inbena bħala moskea u ntuża bħala madrasa qabel ma ġie kkonvertit f'mużew fis-snin 90 tas-seklu 20. L-istruttura hija fil-biċċa l-kbira kwadra, b'sensiela ta' kmamar li jagħtu għal bitħa interna kbira, u li issa jospitaw diversi artefatti.
Il-mużew jiffoka fuq l-istorja ta' Kunya-Urgench, fuq l-arti u l-artiġjanat tradizzjonali tar-reġjun, u fuq it-tradizzjoni tal-bini ta' Kunya-Urgench. L-ikbar kamra hija ddedikata lill-istorja u lit-teżori tal-belt antika, u tinkludi mudell komprensiv f'minjatura ta' Gurgench u varjetà ta' artefatti bħal skutelli taċ-ċeramika, madumiet ileqqu, ġugarelli tat-tfal jew testi bl-Għarbi. Kamra importanti oħra hija ċċentrata madwar il-Moskea ta' Dash u l-istorja tal-kostruzzjoni u tal-użu tagħha. Madwar il-bitħa interna, wara l-binja prinċipali, il-kumplament tal-kmamar iżgħar, li qabel kienu l-kmamar tas-sodda tal-istudenti tal-madrasa, ġew ikkonvertiti f'19-il kamra b'artefatti u b'tagħrif li jispjega l-artiġjanat tradizzjonali tar-reġjun, bħall-produzzjoni tat-twapet u tal-fuħħar, il-kostruzzjoni tal-Yurts, eċċ.[5]
Tradizzjoni tal-bini
[immodifika | immodifika s-sors]Kunya-Urgench, għal żmien twil ħafna, kienet skola prolifika ta' mastri, bennejja u arkitetti, tal-kostruzzjoni. L-għarfien u l-ħiliet ta' dan l-iskola nfirxu, tul is-sekli, fid-dinja Musulmana kollha, u jistgħu jiġu ammirati fl-istrutturi u fit-tiżjin ta' bosta binjiet mill-perjodu ta' Timur, kemm fit-Turkmenistan stess kif ukoll fl-Użbekistan, fl-Afganistan, fit-Transkawkasja, fit-Turkija, fl-Iran, fil-Pakistan u fl-Indja. Pereżempju, għadd ta' binjiet f'Samarkanda nbnew minn bennejja u minn arkitetti li ġew impjegati minn Kunya-Urgench fis-seklu 14.
L-inġenjożità u l-ħila tal-artiġjani u tal-arkitetti lokali joħorġu fid-dieher fid-dettalji eċċezzjonali tal-kostruzzjoni, bħall-istrutturi, l-għamliet jew it-tiżjin, li lkoll kemm huma ġew ipperfezzjonati matul iż-żmien. Barra minn hekk, it-tekniki tradizzjonali tal-bini baqgħu jeżistu sa llum il-ġurnata: pereżempju, il-kalkara f'Kunya-Urgench għadhom jintużaw fir-reġjun kollu għall-produzzjoni tal-brikks li jintużaw fir-rikostruzzjoni ta' binjiet storiċi.[5]
Ġeografija
[immodifika | immodifika s-sors]Klima
[immodifika | immodifika s-sors]Kunya Urgench għandha klima bierda ta' deżert (BWk skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen), bi sjuf twal u sħan. Ix-xtiewi ta' Kunya Urgench ikunu relattivament qosra, iżda pjuttost kesħin. Il-preċipitazzjoni hija skarsa matul is-sena kollha, b'medja ta' 109 mm (4.36 pulzieri) ta' xita.
| Data klimatika għal Kunya-Urgench | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Xahar | Jan | Fra | Mar | Apr | Mej | Ġun | Lul | Aww | Set | Ott | Nov | Diċ | Sena |
| Temp. għolja medja f'°C (°F) | 0.2
(32.4) |
2.7
(36.9) |
10.4
(50.7) |
20.7
(69.3) |
28.5
(83.3) |
33.4
(92.1) |
35.2
(95.4) |
32.6
(90.7) |
26.9
(80.4) |
17.9
(64.2) |
10.1
(50.2) |
3.1
(37.6) |
18.5
(65.3) |
| Temp. medja ta' kuljum f'°C (°F) | −4.0
(24.8) |
−2.3
(27.9) |
4.8
(40.6) |
14.1
(57.4) |
21.3
(70.3) |
25.9
(78.6) |
27.9
(82.2) |
25.3
(77.5) |
19.3
(66.7) |
11.1
(52.0) |
5.0
(41.0) |
0.1
(32.2) |
12.4
(54.3) |
| Temp. baxxa medja f'°C (°F) | −8.0
(17.6) |
−7.1
(19.2) |
−0.5
(31.1) |
7.7
(45.9) |
14.2
(57.6) |
18.4
(65.1) |
20.7
(69.3) |
18.0
(64.4) |
11.7
(53.1) |
4.4
(39.9) |
0.0
(32.0) |
−2.8
(27.0) |
6.4
(43.5) |
| Preċipitazzjoni medja f'mm (pulzieri) | 9
(0.4) |
8
(0.3) |
17
(0.7) |
19
(0.7) |
13
(0.5) |
4
(0.2) |
3
(0.1) |
2
(0.1) |
3
(0.1) |
9
(0.4) |
10
(0.4) |
12
(0.5) |
109
(4.4) |
| Sors: Climate-data.org[9] | |||||||||||||
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "Kunya-Urgench". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2023-01-17.
- ^ "Скачать Атаныязов Солтанша. Туркменистаның географик атларынын душундиришли сѳзлуги [DJVU]". www.twirpx.com (bir-Russu). Miġbur 2023-01-17.
- ^ Gloukhovsky, Alexandr Ivanovitch, The Passage of the Water of the Amu-Darya by its Old Bed into the Caspian Sea, San Pietruburgu, 1893, pp. 8,10,15,28.
- ^ Gibb, H.A.R. trans. and ed. (1971). The Travels of Ibn Baṭṭūṭa, A.D. 1325–1354 (Volume 3). London: Hakluyt Society. p. 541.
- ^ a b ċ d "Nomination of the Ancient Town of Kunya-Urgench for the Inclusion on the World Heritage List" (PDF).
- ^ a b Golombek, L. 2011. 'The Turabeg Khanom Mausoleum in Kunya Urgench: Problems of Attribution, in Muqarnas. An Annual on the Visual Cultures of the Islamic World, Volume 28, 133-156.
- ^ Chmelnizkij, S. 1995 'The Mausoleum of Tekesh in Kunya Urgench', in International Congress of Turkish Art: Art Turc, Turkish Art, Geneve, Fondation Max Van Berchem, 217-221.
- ^ Kuehn, S. 2007. 'Tilework on 12th to 14th century funerary monuments in Urgench (Gurganj)', in Arts of Asia, Volume 37, Number 2, 112-129.
- ^ "Konye-Urgench Weather & Climate | Temperature & Weather By Month - Climate-Data.org". en.climate-data.org. Miġbur 2023-01-17.