Стапка на невработеност што не ја забрзува инфлацијата
NAIRU (англиски: Non Accelerating Inflation Rate of Unemployment) претставува стапка на невработеност при која нема тенденција за забрзување на инфлацијата. Значењето на овој концепт произлегува од долгите временски задоцнувања на монетарната политика, поради кои централната банка мора да биде превентивна, односно да дејствува пред инфлацијата да почне да расте. Еден сигнал за идните промени на инфлацијата е јазот меѓу тековната невработеност и стапката на невработеност што не ја забрзува инфлацијата (NAIRU). Со други зборови, "NAIRU" ја претставува стапката на невработеност на која инфлацијата не се очекува ниту да порасне ниту да опадне.
Дефинирање на краткорочната NAIRU
[уреди | уреди извор]
Концептот на природната стапка на невработеност бил развиен во 1968 година од Фридман и од Фелпс за да се покаже дека нема долгорочен компромис меѓу невработеноста и инфлацијата.
Природната стапка на невработеност е дефинирана како нивото на невработеност кое економијата го има на долг рок во отсуство на структурни промени во пазарот на работна сила.
Заклучокот од оваа дефиниција е дека експанзивната монетарна политика, која предизвикува повисока инфлација, нема да може да постигне намалување на невработеноста. Сепак, како што споменал Фридман, повисоката инфлација дури може да има и спротивен ефект на зголемувањето на невработеноста на долг рок, затоа што ќе го попречи ефикасното функционирање на пазарите на труд. Концептот на природната стапка на невработеност доведува до следната карактеризација на кратокорочната Филипсова крива. (формулата е претставена на сликата).[1]
Концептот "NAIRU" првпат бил развиен во трудот на Модиљани и Пападемос во (1975) и се дефинира како стапка на невработеност што нема тенденција за зголемување или за намалување на инфлацијата. Штајгер и Гордон, ја сметаат "NAIRU" за еквивалент на природната стапка на невработеност.
За целите на монетарната политика, равенката укажува дека е сосема соодветно јазот во невработеноста да се смета како детерминанта на промени во стапката на инфлација, препознавајќи декa другите фактори што се претставени од претходната инфлација и од променливите Zt , исто така, влијаат врз процесот на инфлацијата. Меѓутоа, тековната невработеност често се споредува со пресметаната вредност на "NAIRU", а добиениот јаз меѓу нив се смета за индикатор на инфлацискиот притисок. Под силно влијание на тој поглед, ако творците на монетарната политика сакаат да ја намалат инфлацијата, треба да го зголемат нивото на невработеност над "NAIRU", додека ако инфлацијата е на посакуваното ниво, монетарната политика треба да спречи невработеноста да не падне под "NAIRU".
Дискусиите за политиката често се фокусираат на разликата меѓу тековното ниво на невработеност и "NAIRU". Предноста на оваа споредба е тоа што е едноставна, т.е. ја насочува дискусијата кон единствениот индикатор за инфлациски притисок, јазот во невработеноста, кој треба да биде нула при долгорочна рамнотежа. Меѓутоа, овој концепт се соочува со повеќе сериозни проблеми:
- монетарната политика обично не се фокусира на долгорочната рамнотежа, така што јазот може да има ограничена корисност.
- дури и ако равенката (претставена на втората слика) се гледа како равенка за краткорочно предвидување, зависната променлива ја претставува сегашната месечна или тримесечна инфлација, што е помалку веројатно да биде таргет на монетарната политика во практиката.
- тековниот производствен јаз е само една од повеќето променливи во равенката, вклучувајќи неколку изминати вредности на самиот јаз. Фокусирање на само една променлива дава нецелосна слика.
- равенката може дури и да не го претставува оптималното предвидување на инфлацијата, бидејќи други потенцијално важни променливи може да бидат испуштени.
"NAIRU" како референтна точка за невработеност
[уреди | уреди извор]"NAIRU" како референтна точка за невработеност ги одразува инфлациските притисоци во краткорочниот или во среднорочниот хоризонт на економската политика. Клучната идеја е дека референтната точка за невработеноста на која инфлацијата нема ниту да се зголеми ниту да се намали во релевантниот времеснки хоризонт, што може да се смета за краткорочна "NAIRU", ја вклучува не само природната стапка на невработеност, туку и другите променливи што помагаат да се предвиди инфлацијата. Со други зборови, промената на инфлацијата во релевантниот временски хоризонт се изразува како функција од ut – nt, каде што nt е соодветно конструирана како краткорочна "NAIRU". Ако се претпостави дека временскиот хоризонт за инфлацијата е од идните месеци j до j+k, тогаш:
Δπ = (1200/k) log (Pt+j+k / Pt+j) – 100log(Pt/Pt-12)
- разлика меѓу тековната годишна инфлација и инфлацијата во рамката на економската политика, каде што Pt е ценовното ниво во месецот t
Оваа краткорочна "NAIRU" не претставува процена на долгорочната рамнотежа на природната стапка, туку на референтната стапка која го претставува нивото на тековната невработеност, кое би кореспондирало со прогнозата за непроменета инфлацијата во рамката на политиката. Краткорочната "NAIRU" е поврзана со претходните вредности на невработеноста, инфлацијата и кои било други променливи што помагаат да се предвидат промените во инфлацијата, т.е. краткорочната "NAIRU" може да претрпи значителни промени, дури и ако природната стапка на невработеност е константна.
Целна функција со инфлацијата
[уреди | уреди извор]Во 1997 година, Свенсон создал едноставен општ модел на невработеност и инфлација, со производствен јаз. Покрај инфлацијата (π) и јазот во невработеноста (ũ), моделот содржи егзогена променлива (x) и променлива (r) за контрола на монетарната политика.
Свенсон покажал дека решението добиено на овој начин е еквивалентно на динамичното решение за модел во кој таргетот е пондериран збир од сите идни квадратни отстапувања на инфлацијата од таргетираното ниво. Бидејќи варијансата на инфлацијата не зависи од променливата на монетарната политика, резултатот се одредува преку случајот на сигурен профит кој инвеститорот го заменува за потенцијално поголем профит со одреден ризик (certainty equivalence), т.е. оптималното правило може да се добие така што очекуваната инфлација ќе се изедначи со таргетот (π*) и ќе се одреди вредноста на променливата која ја претставува монетарната политика. Оптималната вредност на променливата за монетарната политика се добива преку равенката (9), прикажана на сликата. Равенката (9) е варијанта на Тејлоровото правило од 1993 година, но се разликува во тоа што се изразува во однос на невработеноста, а не во однос на производството. Згора на тоа, равенката дозволува референтната точка за монетарното затегнување во однос на нивото на невработеност да биде краткорочната "NAIRU", а не фиксната природна стапка. Всушност, таа варијанта на Тејлоровото правило собира дополнителни информации што помагаат во предвидувањето на инфлацијата за да се постигне оптимално одредување на инструментите на политиката.
Дури и во ова релативно едноставно одредување, краткорочната "NAIRU" (nt), не претставува константа, туку претставува функција на егзогената променлива (x). Ако минатите вредности на инфлацијата, невработеноста и променливата на монетарната политика се појавуваат во равенките (5) и (6), нивната улога во правилото за монетарната политика - а поради тоа и во дефиницијата за краткорочната "NAIRU" – ќе биде слична со таа на (x) во моделот. Ако единствената променлива што помага да се предвиди инфлацијата, освен стапката на невработеност, е константа, тогаш "NAIRU" ќе биде константна. Како и (ũ), краткорочната "NAIRU" од теоретскиот модел се мери во однос на (ũ).
Равенката (9) помага да се разјасни правилната употреба на "NAIRU" за целите на монетарната политика. Целта на монетарната политика не е да ја насочи невработеноста кон "NAIRU", која е привремена и променлива референтна точка, туку да го искористи јазот во "NAIRU" – невработеноста како индикатор за насоката во која треба да се движи инструментот на монетарната политика, преку износ пропишан од коефициентите на моделот. Исто така, индикаторот за јазот во "NAIRU" не треба да се толкува одделно, туку мора да се спореди со ефектот врз оптималното одредување на инструментот на монетарната политика што е индициран од другиот индикатор, кој, исто така, е вклучен во функцијата на реакцијата, а тоа е отстапувањето меѓу реалната и таргетираната инфлација.
Варијантата на равенката (9) од Тејлоровото правило е целосно доследна со резултатот на Свенсон од 1997 година. Поставувањето на инструментот на политиката според равенката (9) е еквивалентно со поставувањето на очекуваната инфлација во рамката на економската политика во еднаква положба со таргетот на инфлацијата (π*), што ја претставува оптималната состојба само ако инфлацијата е вклучена во целната функција.
Може да се извлечат одредени заклучоци и за знакот на коефициентот (x) во дефиницијата за "NAIRU", врз основа на тоа дали (x) претставува ефект на понудата или на побарувачката. Ако (х) претставува ефект на понудата (како нафтен шок), тогаш a3 и b3 ќе го имаат истиот знак. Бидејќи другите параметри од равенката (10) имаат познати вредности, двата члена во коефициентот ќе се компензираат, а крајниот ефект од (х) ќе биде нејасен. За споредба, ако (х) претставува ефект на побарувачката, тогаш a3 и b3 ќе имаат спротивни знаци, а двата члена ќе имаат улога на поткрепување. Знакот на ефектот е позитивен ако променливата за побарувачката (х) ја зголемува инфлацијата и обратно. Шокот на побарувачката што ја зголемува инфлацијата ќе предизвика повисока вредност на краткорочната "NAIRU", што имплицира поголемо затегнување со оглед на истата вредност на невработеноста.
Шоковите на понудата и на побарувачката, исто така, имаат различни ефекти во однос на оптималното поставување на променливата за монетарната политика. Акумулирањето на ефектите од понудата ќе се стреми кон насочување на невработеноста и на инфлацијата во ист правец, создавајќи компензирачки ефекти во равенката (9). Меѓутоа, акумулираните ефекти врз побарувачката ќе ги насочат инфлацијата и невработеноста во различни правци, предизвикувајќи јасна реакција на политиката. Поради тоа, ефектите на побарувачката што ја зголемуваат инфлацијата треба да поттикнат затегнување на монетарната политика.
"NAIRU" и создавање монетарна политика: последици од неодреденоста на параметрите
[уреди | уреди извор]Неодреденоста на ефектот од невработеноста врз инфлацијата доведува до приспособување на краткорочната "NAIRU" за да се пресмета референтната точка за монетарното затегнување во однос на нивото на невработеност. Згора на тоа, неодреденоста на ефектот од невработеноста врз инфлацијата го менува пондерот на инфлацискиот јаз во правилото за монетарната политика. Неодреденоста на ефектот од променливата за монетарната политика доведува до намалување на реакцијата на оваа променлива.
Неизвесноста при изборот на моделот може да има битни ефекти врз формата на правилото на моентарната политика. Конкретно, ако се користи константна "NAIRU" – што се случува ако "NAIRU" се гледа како долгорочен концепт – така што се игнорира информацијата за состојбата на економијата, која може да се икористи за да се предвиди инфлацијата, перформансите на правилото за политика може да бидат значително полоши. Згора на тоа, изоставувањето на релевантните променливи што помагаат да се предвиди инфлацијата ја зголемува неодреденоста на ефектот од невработеноста врз инфлацијата.[2]
Емпириски пресметки за краткорочната "NAIRU"
[уреди | уреди извор]На сликата 1.а е претставен јазот меѓу краткорочната "NAIRU" и невработеноста (јазот е означен на тој начин што позитивната вредност укажува на тоа дека монетарната политика треба да се затегне) и нивото на инфлација (12 претходни месеци) на случајот на САД, почнувајќи од 1992 година. Од јуни 1992 до крајот на 1993 година се забележува намалување на невработеноста, а во меѓувреме, се намалувала и инфлацијата при што тој тренд продолжил и во почетокот на 1994 година. Почнувајќи од 1994 година, јазот во "NAIRU" станал позитивен и се задржал како таков до почетокот на 1995 година, укажувајќи на потребата од затегнување на монетраната политика. Згора на тоа, инфлацијата престанала да опаѓа и останала на нивото од 3%. Комбинацијата од тие два фактори е доследна со монетарно затегнување кое било спроведено од Федералните резерви во текот на 1994 година и во почетокот на 1995 година. Оттогаш, јазот во "NAIRU" навестил одреден притисок за двојно затегнување, во 1996 и 1997 година. Во првиот случај, притисокот од јазот во "NAIRU" бил придружен со пораст на инфлацијата. Иако инфлацијата опаднала на крајот на годината, таа епизода може да изгледа прилично недоследна со отсуството на дополнително затегнување.
Сликата 1.б дава една причина за тој резултат. Таа ги прикажува резултатите од повторувањето на анализата од Сликата 1.а, но со употреба на базичната инфлација (инфлација без храна и енергија) наместо вкупната инфлација. Базичната инфлација обично претставува подобар сигнал за постојаните промени на инфлацијата отколку вкупната инфлација. Сликаta 1.б го прикажува нивото на базичната инфлација и јазот меѓу невработеноста и краткорочната „NAIRU“. Споредбата на двата дела од сликата 1 (а и б) укажува на тоа дека ефектот од употребата на базичната инфлација за пресметката на јазот во „NAIRU“ е незначителен. Но, базичната инфлација опаѓала во 1996 година во споредба со растечката вкупна инфлација, а овој пад можеби ги избалансирал сигналите за затегнување од јазот во NAIRU.
Овие емпириски резултати укажуваат на тоа дека краткорочната "NAIRU", навистина, е корисен концепт кој може да се користи од творците на монетарната политика, особено во одлучувањето за тоа како треба да се води монетарната политика. Меѓутоа, постојат одредени суптилни проблеми за тоа како концептот на краткорочна "NAIRU" може да се искористи правилно:
- опасно е да се смета "NAIRU" како потенцијален таргет на невработеноста, која се задржува на одредена вредност во кој било временски период, ако "NAIRU" се гледа како краткорочна конструкција.
- отстапувањето на инфлацијата од својот таргет е исто толку важен фактор за одредување на политиката како и за јазот во "NAIRU".
- неодреденоста на параметарските вредности и селекцијата на моделот имаат ефекти врз оптималното одредување на инструментите на монетарната политика, но не претставува пречка за концептот "NAIRU" да има корисна улога во одлуките на монетарната политика.
"NAIRU" претставува многу корисен концепт, но само во случај кога се користи правилно. Краткорочната "NAIRU" е корисна конструкција затоа што им дава увид на творците на монетарната политика за тоа што може да се случи со инфлацијата во иднина. Освен тоа, моделот "NAIRU" укажува дека творците на монетарната политика можеби ќе сакаат да го избегнат впечатокот дека целта на политиката е да ја зголеми невработеноста кога ќе опадне под "NAIRU" или да ја намали која е над "NAIRU". Ако економската политика се набљудува на тој начин, може јавноста да се наведе на помислата дека творците на монетарната политика се против ниска невработеност, што може да ја намали поддршката за напорите на централната банка да ја контролира инфлацијата.
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Arturo Estrella, Frederic S. Mishkin, "Rethinking the Role of NAIRU in Monetary Policy: Implications of Model Formulation and Uncertainty", in John B. Taylor (Ed.), Monetary policy rules, University of Chicago Press, 1999, p. 405 - 436.
- ↑ John B. Taylor (Ed.), Monetary policy rules, University of Chicago Press, 1999.