Kosmas Touloumis
- Studies: Prehistoric Archaeology at the University of Thessaloniki, Greece
(1983-1987, BA History and Archaeology,
1994, Ph.D. Prehistoric Archaeology)
- I teach History and Ancient Greek Language at the Model Experimental High School of the University of Macedonia, Thessaloniki Greece (since 2000) . I have taught Prehistoric Archaeology at the School for Tourist Guides (post-secondary vocational education) in Thessaloniki, Greece (1997-2010). I have also gave a semester course of lectures about “Archaeology, museums and education” in the program for primary school teachers’ vocational enhancement of the Department of Primary Education of the University of Thessaly, Volos, Greece (2007-2008)
- Trainer of teachers of secondary education in the utilization of Information and Communication Technologies in the educational and teaching process
- Member of the scientific team of Dispilio Excavations (Neolithic lakeside settlement), Kastoria, Northern Greece (since 1992).
- My research interests include archaeology in education, neolithic archaeology, prehistoric economy and social archaeology
Address: ktoul@otenet.gr
(1983-1987, BA History and Archaeology,
1994, Ph.D. Prehistoric Archaeology)
- I teach History and Ancient Greek Language at the Model Experimental High School of the University of Macedonia, Thessaloniki Greece (since 2000) . I have taught Prehistoric Archaeology at the School for Tourist Guides (post-secondary vocational education) in Thessaloniki, Greece (1997-2010). I have also gave a semester course of lectures about “Archaeology, museums and education” in the program for primary school teachers’ vocational enhancement of the Department of Primary Education of the University of Thessaly, Volos, Greece (2007-2008)
- Trainer of teachers of secondary education in the utilization of Information and Communication Technologies in the educational and teaching process
- Member of the scientific team of Dispilio Excavations (Neolithic lakeside settlement), Kastoria, Northern Greece (since 1992).
- My research interests include archaeology in education, neolithic archaeology, prehistoric economy and social archaeology
Address: ktoul@otenet.gr
less
InterestsView All (84)
Uploads
Books by Kosmas Touloumis
Table of Contents
1. Prehistory and prehistoric Aegean: time, space and "discourses"
2. Prehistoric Archaeology in the first decades of the 21st century: the findings, the losses, science and theories.
3. Long before History: Data and narratives about the Paleolithic
4. The "luxury trap": food production, mesolithic and neolithic
5. The "international spirit" and local traditions: in the beggining of Bronze Age
6. To the future: concepts, explanations and uncertainties.
Τα τελευταία χρόνια η Προϊστορική Αρχαιολογία καθίσταται όλο και περισσότερο μια επιστήμη, η οποία εστιάζει στη μελέτη του ανθρώπου διερευνώντας τα υλικά κατάλοιπα των ατομικών και συλλογικών, κοινωνικών του πρακτικών κατά την προϊστορία. Προσεγγίζεται έτσι τόσο η προσπάθεια του ανθρώπου να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του, όσο και να προσδιορίσει αυτόν τον εαυτό σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους, στο πλαίσιο μια συλλογικότητας, η οποία αντανακλά την ύπαρξη πολυσχιδών κοινωνικών σχέσεων. Το παρόν βιβλίο επισκοπεί αρχαιολογικά ευρήματα, ιδέες και θεωρίες που σχετίζονται με την Προϊστορική Αρχαιολογία, από την εμφάνιση του ανθρώπου μέχρι τη Μέση Εποχή του Χαλκού, δίνοντας έμφαση στον ελληνικό χώρο. Αντιλήψεις για το παρελθόν, για τον χρόνο και τον χώρο, καθώς και για τον σύγχρονο ρόλο της αρχαιολογίας συμπλέκονται με αρχαιολογικές αφηγήσεις οι οποίες διατυπώθηκαν με βάση τη διεπιστημονική μελέτη των ευρημάτων της τελευταίας εικοσαετίας
The aforementioned critical reader tool was applied to educational software and online digital environments. The conclusions drawn suggest that, for the most part, these digital environments reproduce current school knowledge and curricula and are based on prefabricated narrations highlighting, above all, Greek antiquity. Furthermore, they are permeated by a mostly “instrumentalist” discourse regarding ICT use while, at the same time, they produce learning environments whose traits can be traced back to learning theories that range from behaviorism to constructivism. However, most of them do not aim to encourage students to adopt a critical stance towards the past or render them capable of approaching and deciphering digital resources and data so as to shape their own historical perception. On the contrary, the educational use of ICT seems, in most cases, to reproduce and reinforce the already established student identities as far as their perception of the past is concerned since it fails to create the conditions that would lead to critical historical awareness.
Keywords: educational software, archaeology, critical discourse analysis, evaluation toolkit
Στην παρούσα ΜΔΕ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση ψηφιακών περιβαλλόντων που σχετίζονται με την παρουσίαση και μελέτη του ιστορικού παρελθόντος και αξιοποιούν την αρχαιολογία για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η όλη προσέγγιση εντάσσεται στη θεωρητική συζήτηση που έχει αναπτυχθεί στις επιστήμες της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας σχετικά με το ρόλο του παρελθόντος στις σημερινές κοινωνίες, καθώς και στην ανάλογη συζήτηση για την εκπαιδευτική αξιοποίηση των ΤΠΕ και για το πως αυτές διαμεσολαβούν για την πρόσληψη του παρελθόντος μέσω της εκπαίδευσης. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε ένα εργαλείο δέκα κριτηρίων το οποίο λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες παραγωγής και διανομής αυτών των περιβαλλόντων, τους τρόπους αναπαράστασης του οπτικοακουστικού και κειμενικού νοήματος που προκύπτει από το περιεχόμενό τους, τους ιδεολογικούς και κοινωνικοπολιτισμικούς «λόγους» τους οποίους υπηρετούν και αναπαράγουν αυτά τα περιβάλλοντα, τις παιδαγωγικές αρχές που τα διέπουν, καθώς και την αξία της εκπαιδευτικής χρήσης των ΤΠΕ μέσω αυτών.
Το παραπάνω εργαλείο κριτικής ανάγνωσης εφαρμόστηκε σε δυο λογισμικά και σε πέντε διαδικτυακά ψηφιακά περιβάλλοντα. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν πως αυτά τα περιβάλλοντα, αναπαράγουν, ως επί το πλείστον, την ισχύουσα σχολική γνώση και ύλη, βασίζονται σε προκατασκευασμένες αφηγήσεις και προβάλλουν, κυρίως, την ελληνική αρχαιότητα. Αξιοποιούν, παράλληλα τις ΤΠΕ, ως επί το πλείστον, με μια εργαλειακή λογική, σε περιβάλλοντα μάθησης που κινούνται από τις συμπεριφοριστικές μέχρι και τις εποικοδομιστικές θεωρίες μάθησης. Δεν αποσκοπούν, στην πλειονότητά τους, στη δημιουργία ενός κριτικού προς το παρελθόν μαθητή που θα είναι σε θέση να προσεγγίζει και να αποκρυπτογραφεί τους ψηφιακούς πόρους και τα δεδομένα του ώστε να παράγει τα δικά του νοήματα για το παρελθόν. Η εκπαιδευτική χρήση των ΤΠΕ φαίνεται πως, στις περισσότερες περιπτώσεις, αναπαράγει και ενισχύει, τελικά, δεδομένες ταυτότητες μαθητών ως προς την προσέγγιση του παρελθόντος χωρίς να διαμορφώνει συνθήκες κριτικής επίγνωσης για αυτό.
Λέξεις κλειδιά: ψηφιακά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, αρχαιολογία, κριτική ανάλυση λόγου, εργαλείο κριτικής προσέγγισης
Chapters in Books by Kosmas Touloumis
Key-words: Ancient objects, Education, Educational scenarios, Digital heritage, Multimodality."
Kosmas Touloumis
What are the theoretical principles that govern the archaeological approach to issues such as storage and surplus? In this short review we will try to summarize the research in this field, from culture-historical till post-processual archaeology, with emphasis on the last decade. These questions may be further specified in a way which will help us to clarify the objectives of our brief study. What is the meaning of prehistoric surplus? How it is recognized in the archaeological record? Are there any short or long – term variations in the Aegean prehistory, especially
during Paleolithic, Neolithic and Early Bronze Age that can be certified regarding the use and meaning of surplus? The socio-economic institutions, the values of a specific, historically-defined prehistoric community and the way the social subjects
of this community perceived surplus, together with the wider conditions under which surplus was produced are the key components for the determination of its importance.
It is clear that surplus can be recognizable in the archaeological record. It is too restrictive, though, to be treated only as an adaptive behavior, as a survival strategy which responds exclusively to ecological factors associated with a good or
a bad harvest. Storage and storage practices can be related to underlying social knowledge and human perceptions of the world. On the other hand, we cannot deny that any role storage-related spaces and practices may have played in the
formation of social identities derived, at least at an early stage, from the food surplus’ economic and social value. The key to understanding the role and meaning of surplus in prehistory is to consider it not only on the synchronic but also on the diachronic scale, focusing on the changes that occurred from the Paleolithic
till the Early Bronze Age. The “institutionalized” presence of surplus is the final challenge. This transformation, must be connected to a specific prehistoric period and is the result of processes within a community, associated with the meanings,
the ideology and the social identities of its members. Understanding of this transformation ultimately depends on the archaeologist’s theoretical standpoint."
Papers by Kosmas Touloumis
Table of Contents
1. Prehistory and prehistoric Aegean: time, space and "discourses"
2. Prehistoric Archaeology in the first decades of the 21st century: the findings, the losses, science and theories.
3. Long before History: Data and narratives about the Paleolithic
4. The "luxury trap": food production, mesolithic and neolithic
5. The "international spirit" and local traditions: in the beggining of Bronze Age
6. To the future: concepts, explanations and uncertainties.
Τα τελευταία χρόνια η Προϊστορική Αρχαιολογία καθίσταται όλο και περισσότερο μια επιστήμη, η οποία εστιάζει στη μελέτη του ανθρώπου διερευνώντας τα υλικά κατάλοιπα των ατομικών και συλλογικών, κοινωνικών του πρακτικών κατά την προϊστορία. Προσεγγίζεται έτσι τόσο η προσπάθεια του ανθρώπου να συνειδητοποιήσει τον εαυτό του, όσο και να προσδιορίσει αυτόν τον εαυτό σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους, στο πλαίσιο μια συλλογικότητας, η οποία αντανακλά την ύπαρξη πολυσχιδών κοινωνικών σχέσεων. Το παρόν βιβλίο επισκοπεί αρχαιολογικά ευρήματα, ιδέες και θεωρίες που σχετίζονται με την Προϊστορική Αρχαιολογία, από την εμφάνιση του ανθρώπου μέχρι τη Μέση Εποχή του Χαλκού, δίνοντας έμφαση στον ελληνικό χώρο. Αντιλήψεις για το παρελθόν, για τον χρόνο και τον χώρο, καθώς και για τον σύγχρονο ρόλο της αρχαιολογίας συμπλέκονται με αρχαιολογικές αφηγήσεις οι οποίες διατυπώθηκαν με βάση τη διεπιστημονική μελέτη των ευρημάτων της τελευταίας εικοσαετίας
The aforementioned critical reader tool was applied to educational software and online digital environments. The conclusions drawn suggest that, for the most part, these digital environments reproduce current school knowledge and curricula and are based on prefabricated narrations highlighting, above all, Greek antiquity. Furthermore, they are permeated by a mostly “instrumentalist” discourse regarding ICT use while, at the same time, they produce learning environments whose traits can be traced back to learning theories that range from behaviorism to constructivism. However, most of them do not aim to encourage students to adopt a critical stance towards the past or render them capable of approaching and deciphering digital resources and data so as to shape their own historical perception. On the contrary, the educational use of ICT seems, in most cases, to reproduce and reinforce the already established student identities as far as their perception of the past is concerned since it fails to create the conditions that would lead to critical historical awareness.
Keywords: educational software, archaeology, critical discourse analysis, evaluation toolkit
Στην παρούσα ΜΔΕ επιχειρείται η κριτική ανάγνωση ψηφιακών περιβαλλόντων που σχετίζονται με την παρουσίαση και μελέτη του ιστορικού παρελθόντος και αξιοποιούν την αρχαιολογία για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Η όλη προσέγγιση εντάσσεται στη θεωρητική συζήτηση που έχει αναπτυχθεί στις επιστήμες της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας σχετικά με το ρόλο του παρελθόντος στις σημερινές κοινωνίες, καθώς και στην ανάλογη συζήτηση για την εκπαιδευτική αξιοποίηση των ΤΠΕ και για το πως αυτές διαμεσολαβούν για την πρόσληψη του παρελθόντος μέσω της εκπαίδευσης. Σε αυτό το πλαίσιο δημιουργήθηκε ένα εργαλείο δέκα κριτηρίων το οποίο λαμβάνει υπόψη τις συνθήκες παραγωγής και διανομής αυτών των περιβαλλόντων, τους τρόπους αναπαράστασης του οπτικοακουστικού και κειμενικού νοήματος που προκύπτει από το περιεχόμενό τους, τους ιδεολογικούς και κοινωνικοπολιτισμικούς «λόγους» τους οποίους υπηρετούν και αναπαράγουν αυτά τα περιβάλλοντα, τις παιδαγωγικές αρχές που τα διέπουν, καθώς και την αξία της εκπαιδευτικής χρήσης των ΤΠΕ μέσω αυτών.
Το παραπάνω εργαλείο κριτικής ανάγνωσης εφαρμόστηκε σε δυο λογισμικά και σε πέντε διαδικτυακά ψηφιακά περιβάλλοντα. Τα συμπεράσματα που προέκυψαν ήταν πως αυτά τα περιβάλλοντα, αναπαράγουν, ως επί το πλείστον, την ισχύουσα σχολική γνώση και ύλη, βασίζονται σε προκατασκευασμένες αφηγήσεις και προβάλλουν, κυρίως, την ελληνική αρχαιότητα. Αξιοποιούν, παράλληλα τις ΤΠΕ, ως επί το πλείστον, με μια εργαλειακή λογική, σε περιβάλλοντα μάθησης που κινούνται από τις συμπεριφοριστικές μέχρι και τις εποικοδομιστικές θεωρίες μάθησης. Δεν αποσκοπούν, στην πλειονότητά τους, στη δημιουργία ενός κριτικού προς το παρελθόν μαθητή που θα είναι σε θέση να προσεγγίζει και να αποκρυπτογραφεί τους ψηφιακούς πόρους και τα δεδομένα του ώστε να παράγει τα δικά του νοήματα για το παρελθόν. Η εκπαιδευτική χρήση των ΤΠΕ φαίνεται πως, στις περισσότερες περιπτώσεις, αναπαράγει και ενισχύει, τελικά, δεδομένες ταυτότητες μαθητών ως προς την προσέγγιση του παρελθόντος χωρίς να διαμορφώνει συνθήκες κριτικής επίγνωσης για αυτό.
Λέξεις κλειδιά: ψηφιακά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, αρχαιολογία, κριτική ανάλυση λόγου, εργαλείο κριτικής προσέγγισης
Key-words: Ancient objects, Education, Educational scenarios, Digital heritage, Multimodality."
Kosmas Touloumis
What are the theoretical principles that govern the archaeological approach to issues such as storage and surplus? In this short review we will try to summarize the research in this field, from culture-historical till post-processual archaeology, with emphasis on the last decade. These questions may be further specified in a way which will help us to clarify the objectives of our brief study. What is the meaning of prehistoric surplus? How it is recognized in the archaeological record? Are there any short or long – term variations in the Aegean prehistory, especially
during Paleolithic, Neolithic and Early Bronze Age that can be certified regarding the use and meaning of surplus? The socio-economic institutions, the values of a specific, historically-defined prehistoric community and the way the social subjects
of this community perceived surplus, together with the wider conditions under which surplus was produced are the key components for the determination of its importance.
It is clear that surplus can be recognizable in the archaeological record. It is too restrictive, though, to be treated only as an adaptive behavior, as a survival strategy which responds exclusively to ecological factors associated with a good or
a bad harvest. Storage and storage practices can be related to underlying social knowledge and human perceptions of the world. On the other hand, we cannot deny that any role storage-related spaces and practices may have played in the
formation of social identities derived, at least at an early stage, from the food surplus’ economic and social value. The key to understanding the role and meaning of surplus in prehistory is to consider it not only on the synchronic but also on the diachronic scale, focusing on the changes that occurred from the Paleolithic
till the Early Bronze Age. The “institutionalized” presence of surplus is the final challenge. This transformation, must be connected to a specific prehistoric period and is the result of processes within a community, associated with the meanings,
the ideology and the social identities of its members. Understanding of this transformation ultimately depends on the archaeologist’s theoretical standpoint."
η σημασία του ψηφιακού πολιτιστικού αποθέματος για την εκπαίδευση, αλλά και στο να προταθεί μια μέθοδος ενσωμάτωσης αυτού του αποθέματος στη σχολική καθημερινότητα. Επισημαίνεται, έτσι, η ανάγκη δημιουργίας μιας διδακτικής του ψηφιακού πολιτισμού, η οποία θα περιλαμβάνει παιδαγωγικά προσανατολισμένες δράσεις οι οποίες θα το αξιοποιούν, προς την κατεύθυνση της δημιουργίας σεναρίων μάθησης με τη χρήση των ΤΠΕ, σε ένα ανοιχτής πρόσβασης, διερευνητικό και κριτικό, για τους μαθητές και τις μαθήτριες, περιβάλλον. Προς αυτή την κατεύθυνση προτείνεται μια διδακτική μεθοδολογία αξιοποίησης του ψηφιακού πολιτιστικού αποθέματος.
The re-contextualization of prehistoric archaeology in Modern Greek education is indicative of the Greek society’s perception of the past. In recent years there has been a lot of changes in Greek secondary education. New curricula, textbooks and pedagogical ideas and concepts were introduced in Greek schools while the importance of the use of Information and Communication Technologies is now given. The development of museum education at the same time led to several educational programs that are designed in order to familiarize students with archeology and prehistory. Prehistoric archaeologists are, also, looking for new ways in order to communicate with the student audience
The re-contextualization of prehistoric archaeology in modern education can be observed through a) the textbooks for students and teachers, b) the existing educational software for aiding the History teaching and c) the scenarios, lesson plans, and projects which are developed both in formal education contexts, like History teaching and in semi-formal education contexts, like Environmental Education.
Prehistoric archaeology is re-contextualized in Greek modern education in a rather “traditional” way. It contributes to the representation of the past, and in the “performance” of memory in all the possible educational ways (writing and reading, the use of pictures, multimedia applications, software etc.). The "preference" in the study of the Mycenaean, the “first Greek civilization”, and Minoan civilization, the “first civilization of Europe” is obvious. There is, also, a tendency to reproduce the standard ideas about prehistory, and to explain its periods through an evolutionary model. Moreover, there are no references to critical for the contemporary archaeological theory issues such as gender identities, agency, symbols and meaning or any concern for the intercultural student audience of many contemporary Greek schoolrooms.
Is prehistory for the education, still, “the excluded past”, as it was, according to P. Stone and R. Mackenzie, in the late 20th century? The answer is, in many ways, yes. But today there is also a great opportunity. The challenges of the future education could be combined with concepts which are crucial for the interpretation of the prehistoric past. The creation of active citizens with cultural awareness, environmental consciousness and understanding, and respect for the "other" may be a lesson for the future
archaeologically invisible and unrecognizable level, has puzzled prehistoric researchers, particularly
in the region of central and western Europe, though not to the same extent in Greece.
According to the specific social conditions that compose the context of each archaeological
site where enclosures have been identified, various hermeneutic suggestions have been proposed
which are characterised by functional to symbolic and phenomenological approaches.
In prehistoric Macedonia, enclosures seem to be a material entity in a variety of forms, such
as brick, stone, or ditch constructions. The presented approach has as a starting point the stone
perimeter structure found at Dispilio, Kastoria around the already investigated area of the (earlier)
Neolithic lakeside settlement. This paper’s key concern is the possible exploration of the potential
dimensions that an enclosed world may hide or encompass, such as the clear demarcation of
social space and place, the signification of the social cohesion, the social investment in such a
large building programme, the commitment of many generations to the same place for their
habitation, or the symbolic perception and meaning of the landscape by its users.
Thus, this presentation aims to provide new feedback regarding the decipherment of the
biography of a particular category of prehistoric material culture in the context of the built environment, that of the enclosures
The critical analysis of this discourse is the purpose of this paper in order to put emphasis on the sociological perspective of prehistoric archaeology. According to the socio-cognitive models Critical Discourse Analysis ought to take into consideration three basic analytical concepts: discourse – cognition – society. Discourse is a communication event based on cognition that is personal and social, into a society composed of interpersonal interactions, but, also, of broader political and social structures.
In this context four parameters are taken into consideration regarding prehistoric research in Macedonia:
• Discourses are produced in specific contexts
• Archaeologists and the public are members of specific social groups
• Social subjects and their actions are not isolated, but are subject to social processes and the actions of the social groups
• Archaeologists as social subjects have personal and social cognition
This paper focus on four moments of the prehistoric research in Macedonia, i.e. its beginnings in 1910s, the controversy between G. Mylonas and M. Andronikos, in the late 50s and early 60s, about the Homeric and Mycenaean burial customs, the “scientific humanism” and the
excavations in N. Nikomedeia in the early 60s and, finally, the theoretical and professional explosion of the 80s.
The archaeologists of prehistoric Macedonia were and still are children of their time. They were sometimes soldiers, sometimes scholars or scientists, professionals and even philosophers. They had multiple identities and their work was always the result of different social meanings and interpretations which were produced under the domination of certain “discourses.
Τhe present paper discusses the need to develop a digital cultural heritage didactic. The construction of a museological literacy is the final goal of this approach following the modern pedagogic principles and methods, based on:
- The use of the official digitized cultural data and archives (i.e. the portal of the Greek Ministry of Culture - odysseus.culture.gr, the Multilingual Inventory of Cultural Heritage in Europe - MICHAEL, etc.) as multimodal semiotic resources in an ICT teaching context
- The exploitation of digital nodes and digitized heritage archives, on the elaboration of interdisciplinary and collaborative projects by the students themselves
- Social networking and the use of Web 2.0. technologies in purpose to increase the concern and care for cultural heritage in a critical way.
In the emerging new digital knowledge environment a new kind of school is needed. The use of Information and Communication Technologies (ICT) in teaching and learning is a critical parameter for achieving this goal. Following modern pedagogical principles and methods, the presented approach refers to History courses emphasizing however, the importance of interdisciplinarity and multidisciplinarity in learning and teaching."
24 educational classroom activities based on archaeology. From the Book Κ. Τouloumis, Teaching about the Past/Present, Ziti, Thessaloniki 2004 (in Greek)
Οι μαθητές / τριες γνωρίζουν την Αγορά της κλασικής Αθήνας ως τοπίο, αλλά και ως χώρο στον οποίο συναιρούνται μηνύματα και συμβολισμοί της αθηναϊκής πολιτείας και της ιδεολογίας της. Οι ομάδες τους προσεγγίζουν, συνεπώς, τα μνημεία της σε μια πρώτη φάση ανάλογα με το τι συμβολίζουν και τα μηνύματα που μεταφέρουν σε δημόσιο πολιτικό, θρησκευτικό και οικονομικό επίπεδο. Στη δεύτερη φάση οι παραπάνω συμβολισμοί και μηνύματα συνδέονται με την ιστορική εξέλιξη της Αγοράς και μεταφέρονται στο σήμερα με τη διερεύνηση του τι μπορεί να σημαίνει η Αρχαία Αγορά της Αθήνας σήμερα. Το τελικό προϊόν της εργασίας των μαθητών/τριών - μια ψηφιακή παρουσίαση ή ένας οδηγός που θα αναρτηθεί στα κοινωνικά δίκτυα όπου έχουν πρόσβαση οι περισσότεροι νέοι σήμερα - μπορεί να είναι το αποτέλεσμα κάθε ομάδας ή ένα συνολικό πόνημα το οποίο μπορεί να συζητηθεί στην ολομέλεια της τάξης με χρήση του διαδραστικού πίνακα, όπου υπάρχει, για ανατροφοδότηση, σχόλια, επισημάνσεις, τροποποιήσεις, προσαρμογές και τελική σύνταξη ενός νέου ψηφιακού πόρου με βάση το έργο κάθε ομάδας.
Η «Αυγή των Πάντων» με υπότιτλο «Μια καινούρια ιστορία της ανθρωπότητας», του αμερικανού ακτιβιστή ανθρωπολόγου D. Graeber (1961-2020) και του Βρετανού αρχαιολόγου D. Wengrow (1972-) είναι ένα βιβλίο, 780 σελίδων, το οποίο έκανε μεγάλη εντύπωση όταν πρωτοεκδόθηκε το 2021. Aνακηρύχθηκε, άλλωστε, ως ευπώλητο από τους New York Times, Sunday Times και Observer και βιβλίο της χρονιάς από το BBC History. Οι δυο συγγραφείς, όπως αποκαλύπτει και ο τίτλος του βιβλίου, επιχειρούν να ξαναγράψουν την ιστορία της ανθρωπότητας στην «αυγή» της, με διάθεση αναστοχασμού και κριτικής αποδόμησης των καθιερωμένων παραδοχών, ακολουθώντας μια ευρύτερη τάση, η οποία διέπει τις κοινωνικές επιστήμες σήμερα.
Στη συζήτηση για τη μνήμη έρχεται να συμβάλει το 1992 ο κορυφαίος Γερμανός αιγυπτιολόγος και καθηγητής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης Jan Assmann με το βιβλίο του «Η πολιτισμική μνήμη». Η ελληνική έκδοσή του από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, το 2017, σε ρέουσα και κατανοητή για τον μη ειδικό αναγνώστη, ενός μάλιστα αρκετά δύσκολου θεωρητικού κειμένου, μετάφραση του αρχαιολόγου, επίσης καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης, Διαμαντή Παναγιωτόπουλου και με μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή του Άγγελου Χανιώτη, καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας στο Πρίνστον, το κάνει πια διαθέσιμο και στο ελληνικό κοινό.
1. της Λιάνας Στεφανή, Ο ρόλος των Μουσείων στις σύγχρονες κοινωνίες και η επικοινωνιακή διάσταση μιας αρχαιολογικής έκθεσης.
2. των Αναστασίας Χρυσοστόμου και Αναστασίας Γεωργιάδου, Η εγκατάσταση της Πρώιμης Εποχής Χαλκού στο λόφο «Τούμπα» των Εργατικών Κατοικιών της Σκύδρας, για τα αποτελέσματα ανασκαφικής έρευνας στη Σκύδρα του νομού Πέλλας.
3. των Δήμητρας Κοκκινίδου και Μαριάννας Νικολαΐδου, Ιστορία μιας λογοκλοπής – και γιατί πρέπει να μας ενδιαφέρει, για το βιβλίο του Alan Kaiser, Archaeology, Sexism, and Scandal: The Long-suppressed Story of One Woman’s Discoveries and the Man Who Stole Credit for Them.
4. του Κοσμά Τουλούμη, Η προϊστορία στην «αρχαιολογία της Μακεδονίας και Θράκης» για το βιβλίο «αρχαιολογία – Μακεδονία και Θράκη» των εκδόσεων Μέλισσα.