Val Travaja
La Val Travaja (Valtravaglia in Italian) a l'è ona vall del Varesòtt. La val la gh'ha a nòrd el Lagh Maggior e a sud la Val Ganna.
L'è percorruda del riaa Margorabbia (affluent de la Tresa che 'l nass in de la Val Ganna) e la gh'ha a destra el grupp di Bedeloni (di quai la scima pussee alta l'è el Mont Sett Termin, a 972 meter) e a mancina el Mont Pian Nav ( 1058 m.).
In del Medioev la vall l'è stada voeuna di piev de l'arcidiòcesi de Milan. In del 1513 l'è stada occupada di Svizzer, che poeu l'hann restituida a l'Imperi in cambi del territòri de Mendris. De quell moment, la Val Travaja l'ha segutaa la stòria de tutt el Ducaa de Milan. I vari feudatari de la vall hinn staa prima i fraa del monastee de San Peder in Ciel d'Òr a Pavia (VIII-XI secol), poeu i vescov de Milan (XI-XIV secol), la famiglia Viscont (1397-1416), i cont Rusca de Còmm (1416-1583, cont ona quai interruzion), i cont Marlian (1583-1783) e infin i cont Crivei (1783-1797).
I comun pussee important a hinn Montegrin Valtravaja, Brissagh-Valtravaja, Germignaga, Grantola, Pòrt Valtravaja, Brezz de Beder e Mesenzana.