Formét

Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa bresàna moderna.

Chèlla us ché la gh'ha mia di foncc o i è tròp póche. Per piasér, zónta di fóncc a la us. Issé de ìga ön'idéa di ótre us senza fóncc, ardì ché.

*Ilüstrasiù morfològica de la piànta del formét*

Col tèrmine formét de sòlet se fà riferimènt a du cereài diferèncc, ma 'mparentàcc strècc entrà de lùr, töcc du che fa part del zèner botànich Triticum: el formét tèner e 'l formét dür.

Formét tèner

El Triticum aestivum L. o Triticum aestivum L. subsp. aestivum (L.) Thell., cunusìt col nòm popolàr de formét tèner l'è 'mparentàt strèt co la spèlta, co la quala 'l g'ha 'n cümü 'l fat de éser ezaplòide. La diferènsa piö gròsa l'è che la spèlta la g'ha 'l granì istìt (le glömèle le se destàca mìa quan che l'è madür) envéce el formét tèner el ghe l'ha nüt (le glömèle le se destàca quan che l'è madür). La farìna de chèsto tipo de formét se la dopèra de sòlet fà 'l pà.

Formét dür

El Triticum durum Desf. o Triticum turgidum L. subsp. durum (Desf.) Husn., cunusìt col nòm popolàr de formét dür envéce l'è 'na spéce tetraplòide, emparentàda cól far médio, ma apò a 'n chèsto càzo se 'l conós per vìa del granì nüt (formét) envéce che istìt (far). La farìna de chèsto tipo de formét se la dopèra de sòlet fà la pàsta.

Óter tìpi de formét

Gh'è apò a dei óter tìpi de formét, demestegàcc e cultiàcc en Àsia e 'ndèn quach ótra part del mónt. Per 'na viziù piö compléta püdì riferìf al artìcol söl zèner botànich Triticum.