Žìrvia

Cervia (Žìrvia in dialet rumagnöö) l'è ün cumün de la regiùn Emilia-Rumagna, Pruvincia de Ravèna. El gh'ha circa 28.000 abitant, una superfis de 82 km², per una densità de 315 ab./km².

El cunfìna coi cumün de Cesena (FC), Cesenatico (FC), Ravenna.

El se troeuva in sü la riva del Mar Adriatich. L'è üna lucalità turistica famusa per i sò spiagg larghi e sabiùsi, per i salini e per la sò staziùn termàal.

Geografia

El teritori cumünàal de Cervia el gh'ha ün frach de fraziùn. Milàn Marìtima l'è de sigür la pussee impurtant.

Canüzz

L'è üna fraziùn agricula, che la gh'ha la gesa de la Madòna dij Àngior del XVII secul e ün frach de vègi cassini metüdi a post.

Castigliùn de Cervia

Anca questa chì l'è üna lucalità agricula. Chì la ghè la gesa de San Giusepp del 1775, l'uratòri de San Lurenz del 1794 e la Vila Ragazzena del 1562.

Milàn Marìtima

El sitt el gh'ha 'stu nòmm chì perchè l'è stàa fàa sü in del XX secul da üna società milanés ("Società Milano Marittima"), dopu che'l Cumün de Cervia el gh'ha firmàa üna cuncessiùn cunt la famiglia Maffei (üna dij pussee impurtànt de Milàn) per fà svilupà'l teritori a nord de la cità. Hin stàa fàa sü albergh e vili piscinini tra la pineda e la spiagia e'l sitt l'è diventàa frequentàa prima dai sciuri milanés e dopu dal "turism de massa". La fraziùn la vègn ciamàda "cità giardìn" perchè gh'hin ün frach de parch, de zoni verdi e de pìn marìtim ch'i se troeuven inturn (ma anca in mèzz) ai cà e arent i viaj.

Muntalètt

L'è ün'oltra fraziùn agricula, al cunfìn cunt la Pruvincia de Furlì-Cesena. In del teritori gh'han truvàa dij repert archeologich de l'epuca rumana.

Pinarèla

L'è ün sitt turistich sül mar a süd de Cervia. Ghè üna pineda lünga e strèta tra la spiagia e'l paés.

Pisignàn

Fraziùn agricula, l'è famusa perchè ghè la Piéf de San Stéven e ün aeroport militàar.

Sàvi

L'è la fraziùn pussee a nord de Cervia, che la se troeuva sül fiüm che gh'ha l'istèss nòmm. Chì l'è stàa rapìi'l generàal Agliardi dürant l'inscì ciamàda "Setimana Rùssa", rivolta sucedüda tra'l 7 e'l 14 giügn 1914, dopu che ad Ancuna i puliziòtt gh'hann ciapàa a s'ciupetàdi a la gent che la manifestava cunter la guèra e Giovanni Giolitti. Dopu ün quaj dì el generàal l'è stàa liberàa sensa cunseguenzi.

Tajàda

L'è la lucalità pussee a süd del Cumün de Cervia. L'è ün sitt turistich sül mar circundada da üna pineda.

Termi

L'è la staziùn termàal de Cervia, e la se troeuva tra la pineda de Milàn Marìtima e la Statàal Adriatica.

Vila Inferno

L'è üna fraziùn agricula e artigianàal. El sò nòmm vègn dal latìn infer, che'l voeur dì "sott": quèst perchè la se troeuva a süd dij salini, rent üna zona de palüdi. In de la fraziùn ghè'l Müsee dij mariunètt.

Storia

Epuca antica

Segund la legenda, la vègia cità de Cervia, che fin al IX-XI secul la gh'aveva nòmm Ficocle, l'è stada fundàda dal cumandant etrusch Ficol, che l'aveva fàda sü arent Ravèna per dach üna batüda al sò tirànn.
Segund divers autur, el nòmm Ficocle vègn da ün capitàn grech u da ün prefètt de Filipp I de Macedonia. L'è pussee prubabil che'l vègn da la parola greca "φυκος" (alga) e "κλέος" (fama), perchè gh'èren ün frach de alghi in dij canaj e in dij salini de quèla zona.

Dal prim Cristianèsim a la distruziùn

A vardà i statüt de la cità, el Cristianèsim l'è rivàa a Ficocle in del 50, quand Eleuteri l'è stàa mandàa dal vescuf de l'Emilia Sant'Apulinàar per fàa'l vescuf de la cità. Ma la storia l'è minga certa, perchè fin al 500 gnanca ün document faseva el nòmm d'ün vescuf. El primm cert l'è Gerunzi, ciamàa "vescuf de Ficocle" in ün att del Papa.
In del 655 Pipìn gh'aveva dàa al Papa Zaccaria el teritòri inturn a Ravèna in pussess cuntinuàa. In del 709 l'arcivescuf de Ravèna se gh'ha ribelàa al Papa; alura l'imperatùr Giustiniàn gh'ha mandàa'l cumandant Teudor per sutumèt amò l'arcivescuf a Ruma. L'arcivescuf e i olter capi de la rivolta gh'hànn dumandàa aiùt ai paes inturn; el citadìn de Ficocle Altobello Laschi l'è nàa a Ravèna cunt ün quaj suldàa, ma tropp poch rispètt a quej de Teudor. A la fin, Ravèna l'è stàda sachegiàda e Ficocle tràda a bass.

El cambi de nòmm e la noeuva cità

Dopu che l'è stada tràda a bass, Ficocle l'è stàda fàda sü amò in l'istèss sitt in duvè la gh'era prima; ma tra'l IX e'l X secul la cità la gh'ha müdàa nòmm: da "Ficocle" a "Cervia", cumè che l'è ciamàda anca incoeu.
I primm imàgini de Cervia hin üna quaj mappa del XV secul: i fànn vedè üna cità furtificàda cunt ün fussàa tücc inturn e culegàda a la tèra ferma da punt levatòi; rent la cità, gh'èren ün palàzzi del Priùr, sèt gesi e üna rocca voeuruda forsi da Federich el Barbarussa.
Per la sò pusiziùn geografica l'era prutèta daj attach, ma l'era anca in üna zona minga salutàar: l'era arent i salini, l'era traversàda da ün frach de canaj e gh'aveva poca acqua de beef. In del XVII secul la cità la se gh'ha spopulàda, e l'è anca rivada ad avè cent abitànt.
Gimò dal 1630 gh'han cuminciàa a pensà a spustà la cità in ün olter sitt pussee salutàar, arent la riva del mar. El 9 nuvember 1967 el Papa Inucenzi XII el gh'ha firmàa el document cunt sü scrivüü l'òrdin de fà sü la noeuva cità. Gh'era sü'l nümer de cà de fà sü, la pusiziùn de la catedràal, del palazzi del vescuf e de la prigiùn; i danée metüü in cunt per la cità noeuva eren 35-40.000 scüd.

Nòmm de la cità

A sentì üna legenda, el vescuf de Lod l'era in gir a spass in de la pineda arent la cità, e'l gh'ha vedüü ün cerf; lüü el pensava che'l füss ün mesageri de Diu, inscì el se gh'ha metüü in ginoeucc dinanz a l'animàal cumè devuziùn. Dopu quèl dì, la cità l'è stada ciamada "Cervia", per regurdà l'aveniment e anca perchè in de la pineta gh'èren ün frach de cerf.
El stèma de la cità el fà vedè propi ün cerf in ginoeucc in sü ün pràa verd.

Monument e olter sitt interessànt

Gesi

Catedràal

La catedràal de Cervia l'è dedicàda a Santa Maria Assunta e l'è stàda fàda sü tra'l 1699 e'l 1702; la prima pedra l'è stàda metüda giò dal vescuf Francesco Riccamonti. La se troeuva in de la part ucidentàla de la piazza Garibaldi, la piàza principàal de la cità.
El stil de la gesa l'è simil a quèl rumanech; l'è fada a crùs latina, la gh'ha ses capèli lateràli (trìi per part), cinch altàar, ses dipint del XVIII secul e quàter scultùri.
Il campanìl l'è dedrée a la gesa, in de la part süd, e'l palazzi del vescuf l'è tacàda a la gesa, in sü la sinistra a venì foeura dal purtùn de la gesa.

Gesa del sufràgi

La se troeuva in corso Mazzini, in del center storich; fada sü tra'l 1719 e'l 1722, l'è de stil barocch.
Denter ghè ün crucifìss de lègn, che'l vègn da ün munasteri de la vègia Cervia; segund la legenda, l'è rivàa dal mar dürant üna tempesta per prutegg i pescatùr. Ghè anca ün òrghen de Gaetano Callido, che l'ha fàa anca dij òrghen in de la gesa de San March a Venezia e, sut ai fest, el và ün presepi mecànich.

Sant'Antòni de Padova

L'è stàda fàda sü tra'l 1704 e'l 1741 da Antonio Farini foeura dal center de Cervia, ün poeu pussee a nord del port canàl. L'è de stil barocch e rococò e gh'ha anca ün campanìl vôlt 20 meter, fàa sü pussee tard.

Stella Maris

L'è la gesa de Milàn Marìtima; el sò nòmm in latìn voeur dì "Stèla del mar". Fàda sü da Carmelo Bordone in del 1959, l'è de furmi muderni, e la gh'ha grandi vetràdi; l'è gestida dai Francescàn.
Dürant l'estàa denter la gesa fànn la manifestaziùn I Venerdì a Stella Maris, üna seri de cuncèrt d'òrghen fàdi da müsicist famùs.

Santuàri de la Madòna del Pìn

Fàda sü in del XV secul dal fràa carmelitàn Girolamo Lambertini, l'è la gesa de Cervia pussee veneràda pel cult de la Madòna. Segund la legenda, l'imàgin de la Madòna l'è cumparìda sü ün trunch de pìn, incoeu fosri cunservàa dedent i mür del santuàri, ai buscaiöö de la pineda.
El santuàri se troeuva a 2 chilometer da Cervia, tra la Statàal Adriatica e la fraziùn Termi; l'è in stil tardrumanech, cun quadrej a vista e ün campanìl piscinìn in sül tecc. Denter ghè ün altàar fàa cunt ün sarcòfegh paleocristiàn e, sura quèst, ghè ün crucifìss de lègn del XVII secul; gh'hin anca afrèsch, ma hin mal cunservàa.
A la prima dumènega de utuber la riva chì la Prucessiùn del Vult.

Pief de San Stèven

La se troeuva a Pisignàn e l'è la gesa pussee vègia del Cumün de Cervia. L'è stàda fàda sü in ün sitt che ai temp dij Rumàn l'era cunsacràa al diu Mitra. La prima pief l'era del X secul, ma l'è stàda tràda a bass dopu la bataja de Ravèna; dopu l'è stàda fàda sü de noeuf in del 1521 in stil rumanech.

Sant'Antòni Abàa

L'è la gesa de Castigliùn de Cervia. L'è stàda fàda sü in del 1902, dopu che la gesa che la gh'era prima l'era brüsàda in del 1875. La gesa l'è in stil neoclassich cunt i quadrej a vista in sü la faciada e in del campanìl.

Madòna dij Àngior

L'è a Canüzz e l'è stàda fàda sü in del 1828. La gesa gh'ha quèst nòmm perchè denter ghè üna pitüra cunt la Madòna, el Bambinèl e düü àngior arent lùr. L'edifizi'l gh'ha quadrej a vista e denter ghè üna statua del Coeur Sant de Gesù. Il campanìl, che gh'ha la piana quadrata, l'è stàa fàa sü dopu la gesa.

San Sevèri Vescuf

L'è la gesa de Sàvi. Del 1831, l'è stàda danegiàda da üna piena del fiüm Sàvi e dai bumbardament dürant la Segunda Guèra Mundiàal. L'è stàda fàda sü de noeuf in del 1955 da l'architèt Minardi e la gh'ha üna furma muderna; denter gh'hin teli del XVIII secul.

Sant'Andrea Apostul

La se troeuva a Vila Inferno, l'è del 1680 e l'è de stil neoclassich. Denter, in sül mür de l'abside, ghè ün musaich che'l rapresenta Sant'Andrea Apostul. Il campanìl, del 1920, l'è stàa danegiàa da ün fülmin e dai bumbardament dürant la Segunda Guèra Mundiàal.

San Giorg

La gesa de Muntalètt l'è del XVIII secul, ma gh'ha dij element del 1500, cumè l'abside. Denter, dedrée a l'altàar, ghè üna Madòna cul Bambinèl del XVII secul; in sül tecc ghè ün campanìl piscinìn.

Cour Sant

L'è la gesa de Pinarèla e l'è stàda fàda sü in del 1966. Denter e foeura gh'hin quadrej a vista; in sü la faciàda ghè üna vetràda cunt sü sceni del misteri del Rusari. Sura i dò altàar gh'hin musaich in rilief cunt sü la Sacra Famiglia (a destra) e Sant'Antòni de Pàdua (a manca); in sü l'abside ghè ün afresch del Coeur Sant.

Santa Teresa de Gesù Bambìn

La gesa de Tajàda, del 1967, la gh'ha furmi muderni; la part sura de la faciàda la gh'ha quadrej a vista. Denter a manca ghè üna statua de lègn de la Madòna cul Bambinèl e a destra i imàgin de Santa Teresa e del Coeur Sant.

Madòna de la Nef

L'è üna gesa fàda sü in de la vègia cità de Cervia in del 1603, in mèzz ai salini; ma gimò dal IV secul la Madòna de la Nef l'era patrona dij salinàar.
La gesa la gh'ha furmi sèmplis; denter, per circa cent'ànn ghè stàda üna tela cunt sü la Madòna de la Nef, purtada in de la Catedràal dopu che gh'han fàa sü la noeuva cità.
Dopu la costruziùn de la noeuva Cervia, la gesa l'è stàda man a man abandunàda: a l'inìzi l'è stàda duperàda cumè ussàri e, in del 1867, l'è stàda esprupiàda e scunsacràda.
ün poeu pussee a nord de la vègia gesa, in de la lucalità Malva, l'8 dicember 2007 l'è stàda inauguràda la noeuva gesa ciamàda Virgo ad Nives (che in latìn voeur dì "Vergin de la Nef").

Olter sitt interessànt

Magazìn del Sàal "Tur"

Fàa sü tra'l 1689 e'l 1691 a süd del port canàl, arent al center de la noeuva Cervia, la pàar üna gesa de stil rumanech denter e foeura. L'è lunga 66 meter e larga 6 e pudeva tegnè denter fin a 130.000 quintaj de sàal. Incoeu l'è duperàa cumè musee e sitt per i manifestaziùn; denter ghè espòst ün cristàll de sàal de quìndes chili.

Magazìn del Sàal "Dàrsena"

'Stu magazìn chì el se troeuva de frunt a l'olter, a nord del port canàl. Fàa sü in del 1712 cunt i materiaj ch'i vegnèvan da la demuliziùn de la vègia Cervia, l'è ün poeu pussee piscinìn del magazìn "Tur" e gh'ha üna dàrsena piscinìna ün temp duperàda per cargà'l sàal in sü i barch. Incoeu l'è voeuj e l'è minga duperàa.

Tur San Micheel

Fàda sü in del 1691, prima de la costruziùn de la cità noeuva, la serviva arent al Magazìn del sàal "Tur". Vôlta 22 meter e mèzz e a pianta quadràda, l'è stàda fàda sü per prutegg la cità e i magazìn daj assàlt dij Türch. Incoeu ghè denter la bibliuteca cumunàal.

Pineda

La pineda de Cervia l'è granda 260 èttar e l'è la cuntinuaziùn de la pussee famùsa de la pineda de Clàss; la se troeuva per la magiùr part tra Milàn Marìtima e Termi.
In de la pineda gh'hin pìn marìtim, ma anca ginèper, quèrc, fràssen, sàles, roeuf, prün e vit selvàtich.

Mar

Cervia l'è ün sitt che la funda la sò ecunumia in sül turism d'estàa perchè ghè'l mar; alura quèst chì l'è spess cuntrulàa da l'ARPA (l'assuciaziùn regiunàal per la proteziùn de l'ambient). Dal 1997 la Foundation for Environmental Education ("Fundaziùn per l'educaziùn ambientàal") gh'ha dàa a Cervia la "Bandioera blü" per la buna qualità de l'acqua del sò mar.

Manifestaziùn

5 genàr: Cuncert de foeugh artificiaj
6 genàr: i "Pasqualotti"
la prima dumènega de magg: el "Spusalìzi del mar". In del 1445, quand l'era adrée a turnà da Venezia in naf, el vescuf de Cervia Pietro Barbo (dopu diventàa papa cunt el nòmm Paul II) se gh'ha truvàa in mèzz a üna tempesta; alura gh'ha tràa denter in del mar el sò anèl e l'ha pregàa Diu per fàla desmètt, cosa che l'è sucedüda. A cumincià da quèl an, el vescuf trà el sò anèl denter el mar cumè sègn de bon augüri; dopu i bagnìn de la Rivera cèrchen l'anèl in fund al mar e la sira chi che'l troeuva vègn festegiàa
10 agust: Festa de San Lurenz in sü la spiàgia libra cun spetàcul de foeugh artificiaj

Persunàgg famùs

Lorenzo Caleppi (Cervia, 29 aprìl 1741 - 10 genàr 1817), cardinàal
Alberto Missiroli (Cervia, 27 lügl 1883 - Ruma, 18 lügl 1951), dutùr
Isotta Gervasi (Castigliùn de Cervia, 21 nuvember 1889 - Modena, 17 giügn 1967), duturèssa
Coriolano Gori, cugnusüü mej cumè Lallo Gori (Cervia, 7 marz 1927 - 1. dicember 1982), autùr de müsica dij film
Piero Focaccia (Cervia, 1945), cantànt
Alessandro Bianchi (Cervia, 7 aprìl 1966), calciatùr

Sport

Balùn

La squadra de balùn pussee impurtànt de Cervia l'è l'"Associazione Sportiva Cervia 1920", che la giuga in del campiunàa d'Ecelensa. 'Sta squadra chì tra'l 2004 e'l 2006 la gh'ha partecipàa al reality show "Campioni - Il sogno", trasmetüda da Italia Uno. A la fìn de la stagiùn 2004/2005, el Cervia gh'ha vingiüü el campiunàa d'Ecelensa e l'è nàa in de la serie D. Düü ànn pussee tard l'è turnàa in Ecelensa.