Salvador Dalí
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Salvador Domingo Felipe Jacinto Dalí i Domènech, markies de Dalí de Pubol (Figueres, 11 mei 1904- Figueres 23 jannewarie 1989) waor 'ne kunsteneer oet Catalonië. In zien beginjaore beheersde heer bijnao alle stijle, meh kaom oetindelek oet bij 't surrealisme boe heer ouch 't bekindste mèt is gewore.
Levesverhaol
[bewirk | brón bewèrke]Jäög
[bewirk | brón bewèrke]Dalí woort gebore op Figueres, 'n stad in 't noorde vaan Catalonië. Heer kraog dezelfde naom es zien awwer broor dee nege maond veur zien geboorte doed waor gegaange. Op vreuge leeftied waor al dudelek tot heer good kòs teikene. Ziene vaajer, 'nen advocaot en notaris, waor neet enthousias euver 't talent vaan z'ne zoon. 't Waor zien meer dee häöm heet aongemoedeg um weier te goon mèt de kuns. Edere zomer góng de femilie mèt de femilie vaan kunskinner Ramon Pichot (dee dèks nao Paries góng) nao de kösplaots Cadaqués. Dao maakde heer kinnes mèt modernistische kuns. Wie heer 14 jaor aajd waor (1918) had heer al zien ierste expositie in de hal vaan de kemedie vaan Figueres. In 1921 storf zien meer, wat e groet effek op häöm had.
Studie
[bewirk | brón bewèrke]Iers wiegerde zien vaajer meh oetindelek kraog haer touwstumming um in 1922 nao de kunsacademie in Madrid te goon. Dao stoont heer al bekind es dandy. De academie lierde, tot Dali's teleurstèlling, veural de lui in de lètste sjèlderstijle zoe wie kubisme, imperialisme en pointilisme. Dalí beheersde dees stijle good, meh heer wouw liever lès in 't klassiek sjèldere. In 1923 woort Dalí daan ouch vaanwege astrantegheid gesjors vaan de academie. Later woort heer ouch gearrèsteerd in Gerona vaanwege radicaol politieke ideeë.
In 1926 bezeuk Dalí Paries. Dao tref heer de sjèlder Picasso. Ouch is Dalí daan permanent vaan de kunsacademie vaan Madrid aof. Zien sjèlderwèrk waor toen erg beïnvlood door Picasso en Miró. In 1928 sjreef heer mèt aon 't geel manifes same mèt Lluis Montanya en Sebastia Gasch. Dit manifes waor vaan groete invlood veur de futuristische, kubistische en Dada-beweginge in Spanje. Dalí leet 'ne knievel stoon geïnspireerd op dee vaan sjèlder Diego Velázquez.
Paries
[bewirk | brón bewèrke]In 1929 wèrkde Dalí same mèt Luis Buñuel mèt aon de film Un Chien Andalou ('nen Andalusischen hoond). De homosexuele vrund vaan Dalí, Federico García Lorca (dee al versjèllende mislökde leefdespoginge bij Dalí had gedoon), zaog dat es 'n belediging en verbraok de vrundsjap. De surrealistische film maakde vaan Dalí 'n gerespecteerd kunsteneer, ouch bij de kunsteneers vaan Paries. Miro leidde Dalí roond in Paries, daobij trof heer ouch Helena Ivanovna Diakonova od Gala. De twie weure verleef wienie ze op verkantie gónge in Cadaques. Gala sjeide vaan häöre maan Paul Éluard en trouwde mèt Dalí in 1934.
Amerika en later
[bewirk | brón bewèrke]In 1940 vertrok 't koppel nao de Vereinegde State van Amerika. Heer maakde toen werke die bekind woorte es werke oet zien klassieke periood. 15 jaor later kierde zie trök nao Spanje. In 1982 storf Gala. Zeve jaor later storf ouch Dalí aon 'nen hartstèlstand in 1989.
