Persoen vaan 't Jaor
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
't Amerikaans tiedsjrif Time wijs eder jaor 'n Persoen vaan 't Jaor (Person of the Year) aon. 't Geit daan um deginnege dee "te gooj of te koej de gebäörtenisse vaan 't aofgeloupe jaor 't mieste heet beheers". Tot 1999 woort gesproke vaan Maan vaan 't jaor (Man of the year), of Vrouw vaan 't jaor (Woman of the year) in dat inkel geval tot 'n vrouw woort geach 't nuits te höbbe gedomineerd.
De traditie begós in 1927, wie de redacteure same zaote euver de discussie wee 't nuits 't aofgeloupe jaor gemaak had. Me besloot deen titel aon vleger Charles Lindbergh te geve, neet in de lèste plaots umtot me vergete waor dee ieder dat jaor op de veurpaasj te zètte. Sindsdeen heet me dit eder jaor volgehawwe. Soms heet me gekoze veur ganse gróppe lui, of zelfs veur dinger (de computer, de Eerd).
Time heet ummer benaodrök tot d'n titel Persoen vaan 't Jaor geine pries of ierbewies is. 't Geit sumpel-eweg um wee de groetsten invlood op 't nuits heet; dat kin dus ouch negatief zien. Me heet in 't verleie oonder mie Adolf Hitler, Josef Stalin (2×) en Ayatollah Chomeini tot Maan vaan 't Jaor gekoze. Nao de verkezing vaan de lèste is me evels väöl veurziechteger geweure mèt 't oetrope vaan dictators en dergelieke: me heet straank tot de controverse veur lieger verkoupciefers zörg. Zoe woort Hitler in 1999 boete de verkezing vaan Persoen vaan d'n Iew gehawwe (deen titel góng nao Albert Einstein), en woort in 2001 neet Osama bin Laden meh Rudy Giuliani tot Persoen vaan 't Jaor oetgerope.
Ouch is kritiek gewees op de Amerikaanse kleuring vaan de lies. Zoe zien bekaans alle Amerikaanse presidente sinds de lies begós wel eine of twie kier Persoen vaan 't Jaor gewees, en höbbe ouch diverse Amerikaanse nuitsmekers de lies gehaold die boete hun eige land neet bezunder väöl invlood hadde.
| Jaor | Persoen | Foto | Rei en opmerkinge |
|---|---|---|---|
| 1927 | Charles Lindbergh (1902-1974) |
 |
Amerikaanse vlegeneer dee es ierste mins solo d'n Atlantischen Oceaon euvervloog. |
| 1928 | Walter Chrysler (1875-1940) |
 |
Amerikaansen industrieel; naom dat jaor ziene concurrent Dodge euver en begós mèt de bouw vaan 't Chryslergebouw in New York. |
| 1929 | Owen D. Young (1874-1962) |
 |
Amerikaanse zakemaan en diplomaot, veurzitter vaan 'n kemissie die dat jaor 't Youngplan veur de Duitse herstèlbetaolinge oetveerdegde. |
| 1930 | Mahatma Gandhi (1869-1948) |
 |
Brits-Indischen oonaofhenkelekheidsvechter, leide dat jaor de Zaajtsatyagraha tege de Britse belasting op zaajt. |
| 1931 | Pierre Laval (1883-1945) |
 |
Franse politicus, woort dat jaor premier. |
| 1932 | Franklin D. Roosevelt (1882-1945) |
 |
Woort dat jaor euvertuigend verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote. |
| 1933 | Hugh S. Johnson (1882-1942) |
 |
Amerikaanse zakemaan, woort door Roosevelt aongeweze um mèt economische hervörminge de crisis te bevechte. |
| 1934 | Franklin D. Roosevelt (2) (1882-1945) |
 |
Dit jaor begós Roosevelt ziene New Deal vröchte aof te werpe. Roosevelt woort zoe d'n ierste dee twie kier Maan vaan 't Jaor woort. |
| 1935 | Haile Selassie (1892-1975) |
 |
Keizer vaan Ethiopië, wat dat jaor door Italië waor binnegevalle. |
| 1936 | Wallis Simpson (1896-1986) |
Amerikaanse actries. De Britse keuning Eduard VIII traoj dat jaor aof um mèt häör te kinne trouwe. Ierste Vrouw vaan 't Jaor. | |
| 1937 | Tsjang Kai-tsjek (1887-1975) |
 |
De premier vaan China en zien vrouw, dat jaor oetgerope tot Maan en Vrouw vaan 't Jaor. In 1937 veel Japan China binne. |
| Soeng Mei-ling (1898-2003) |
| ||
| 1938 | Adolf Hitler (1889-1945) |
 |
Es leier vaan nazi-Duitsland zörgde heer dat jaor veur de annexatie vaan Oosteriek en 't Sudeteland, zoewie veur de bezètting vaan Boheme-Moravië. |
| 1939 | Jozef Stalin (1878-1953) |
 |
Stalin sloot dat jaor e neet-aonvalsverdraag mèt Hitler um daonao Pole in te valle en oonderein te verdeile. |
| 1940 | Winston Churchill (1874-1965) |
 |
Premier vaan 't Vereineg Keuninkriek, zörgde veur de evacuatie vaan Duinkèrke en leide zie land door de mislökde Duitse invasie. |
| 1941 | Franklin D. Roosevelt (3) (1882-1945) |
 |
Eigelek hej me 't nómmer lóchteg wèlle hawwe en Dumbo oetrope tot 'Zoogdier vaan 't Jaor'. Nao d'n aonval op Pearl Harbour veraanderde me dat evels op 't lèste memint. Zoe woort Roosevelt d'n ierste en tot nog touw insegste dee drei kier Persoen vaan 't Jaor woort. |
| 1942 | Jozef Stalin (2) (1878-1953) |
 |
In 1942 leide Stalin zie land door de slaag um Stalingrad, 'n zier belaankrieke geallieerde euverwinning. |
| 1943 | George Marshall (1880-1959) |
 |
Amerikaanse chef-staaf, zier belaankriek in de organisatie vaan euverziese legeracties in d'n Twiede Wereldoorlog. |
| 1944 | Dwight D. Eisenhower (1890-1969) |
 |
Amerikaanse ginneraol, opperbevelhöbber vaan de Amerikaanse tróppe in Europa bij Operation Overlord en zoedoende hoofverantwoordeleke veur D-Day. |
| 1945 | Harry S. Truman (1884-1972) |
 |
Vice-president vaan de Vereinegde Staote; woort president nao d'n doed vaan Roosevelt en waor zoedoende verantwoordelek veur de atoombomme op Hiroshima en Nagasaki. |
| 1946 | James F. Byrnes (1879-1972) |
 |
Amerikaanse staotssecratair, stèlde e coulant beleid veur aon 't bezat Duitsland meh zörgde zjus veur verhellig tege de Sovjet-Unie. |
| 1947 | George Marshall (2) (1880-1959) |
|
Marshall, intösse staotssecretair, stèlden 't Marshallplan op boe-in de VS Europa zouw helpe bij 't economisch herstèl. |
| 1948 | Harry S. Truman (2) (1884-1972) |
 |
Truman woort dat jaor, gans oonverwach, op zien eige ticket tot president verkoze. |
| 1949 | Winston Churchill (2) (1874-1965) |
 |
Oetgerope tot 'Maan vaan d'n Haven Iew'. Churchill zien Conservatief Partij zaot op dat memint in de oppositie. |
| 1950 | D'n Amerikaanse soldaot |  |
In dat jaor begós de Korea-oorlog. Ierste kier tot d'n titel neet nao 'n individu góng. |
| 1951 | Mohammed Mossadegh (1882-1967) |
 |
Mossadegh woort dat jaor premier vaan Perzië en zat de westerse oliebedrieve oet, wat tot d'n Abadancrisis veurde. |
| 1952 | Elizabeth II (1926-2022) |
 |
Nao d'n doed vaan häöre pa George VI woort ze keuningin vaan 't Vereineg Keuninkriek en alle rieke vaan 't Brits Riek en Gemeinebès. |
| 1953 | Konrad Adenauer (1876-1967) |
 |
Duitse politicus, woort dat jaor herkoze tot boondskanseleer. |
| 1954 | John Foster Dulles (1888-1959) |
 |
Amerikaanse politicus, arsjitek vaan de SEATO. |
| 1955 | Harlow Curtice (1893-1962) |
 |
Directeur vaan General Motors, dat jaor 't ierste bedrief wat 'nen umzat vaan mie es ein miljard dollar haolde. |
| 1956 | De Hongaarse vrijheidsvechters |  |
Es erkinning veur d'n Hongaarsen opstand en 't neerhouwe daovaan door de Sovjet-Unie dat jaor. |
| 1957 | Nikita Chroesjtsjov (1894-1971) |
 |
Leier vaan de Sovjet-Unie, euverleefde dat jaor e complot um häöm aof te zètte en gaof bevel tot de lancering vaan Spoetnik-1, 't ierste minselek tuig in de ruimte. |
| 1958 | Charles de Gaulle (1890-1970) |
 |
Premier vaan Fraankriek; nao de staotsgreep die tot de Vijfde Rippubliek veurde tot president gekoze. |
| 1959 | Dwight D. Eisenhower (2) (1890-1969) |
 |
President vaan de Vereinegde Staote. |
| 1960 | Amerikaanse wetensjappers |  |
Bij naom geneump woorte George Beadle, Charles Draper, John Enders, Donald A. Glaser, Joshua Lederberg, Willard Libby, Linus Pauling, Edward Purcell, Isidor Rabi, Emilio Segrè, William Shockley, Edward Teller, Charles Townes, James Van Allen en Robert Woodward. |
| 1961 | John F. Kennedy (1917-1963) |
 |
Kennedy woort dat jaor beëideg es president vaan de Vereinegde Staote en bevaol de mislökde invasie vaan Cuba. |
| 1962 | Johannes XXIIII (1881-1963) |
 |
Paus vaan 1958 tot 1963, bemiddelde dat jaor in de Cubacrisis. |
| 1963 | Martin Luther King jr. (1929-1968) |
 |
Leismaan vaan de Amerikaanse Börgerrechtebeweging, dee dat jaor in Washington zien I have a dream-touwspraok heel. |
| 1964 | Lyndon B. Johnson (1908-1973) |
 |
President vaan de Vereinegde Staote, opvolger vaan de gestorve Kennedy. Woort dat jaor op zien eige ticket tot president gekoze; oondersjeide ziech binnelands mèt de Civil Rights Act en boetelands mèt 'n sterker bemeujenis in de Vietnamoorlog. |
| 1965 | William Westmoreland (1914-2005) |
 |
Amerikaanse generaol, opperbevelhöbber vaan de tróppe in Zuid-Vietnam. |
| 1966 | D'n èrfgenaom |  |
De generatie vaan de Amerikaanse Babyboomers (hei gedefinieerd es 'lui oonder de 25'), die ummer mie vaan ziech leet hure. |
| 1967 | Lyndon B. Johnson (2) (1908-1973) |
 |
Nog ummer president vaan de VS en nog ummer sterk betrokke bij de Vietnamoorlog. |
| 1968 | Bemanning vaan de Apollo 8 |  |
De Apollo 8, mèt aon baord William Anders, Frank Borman en Jim Lovell, kaom es ierste bemaande rakèt in 'ne baon um de Maon. |
| 1969 | De gemiddelden Amerikaan |  |
De 'zwijgende mierderheid' die toen 't Amerikaans politiek debat euverheersde. |
| 1970 | Willy Brandt (1913-1992) |
 |
Boondskanseleer vaan Wes-Duitsland, bekind um zien Ostpolitik. |
| 1971 | Richard Nixon (1913-1994) |
 |
President vaan de Vereinegde Staote. |
| 1972 | Richard Nixon (2) (1913-1994) |
 |
Nixon en ziene minister Kissinger bezochte dat jaor communistisch China. |
| Henry Kissinger (1923-2023) |
| ||
| 1973 | John Sirica (1904-1992) |
 |
Hoof vaan d'n distriksrechbaank vaan Washington D.C., verpliechde Nixon um cruciaol documinte aof te geven in 't Watergatesjendal. |
| 1974 | Faisal (1906-1975) |
 |
Keuning vaan Saoedi-Arabië. Had dat jaor en 't jaor daoveur gezörg veur d'n Oliecrisis door diverse westerse len hun olie te oontzègke. |
| 1975 | Amerikaanse vrouwlui |  |
Bij naom geneump woorte Susan Brownmiller, Kathleen Byerly, Alison Cheek, Jill Conway, Betty Ford, Ella Grasso, Carla Hills, Barbara Jordan, Billie Jean King, Carol Sutton, Susie Sharp en Addie Wyatt. |
| 1976 | Jimmy Carter (*1924) |
 |
Woort dat jaor verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote. |
| 1977 | Anwar Sadat (1918-1981) |
 |
President vaan Egypte, góng dat jaor es iersten Arabische leier oets nao Israël um euver normalisatie vaan de relaties te praote. |
| 1978 | Deng Xiaoping (1904-1997) |
 |
Vicepremier vaan China, naom dat jaor de mach in 't land euver. |
| 1979 | Ayatollah Chomeini (1902-1989) |
 |
Leide dat jaor 'n islamistische revolutie in Iran en stèlde ziechzelf es opperste leismaan aon. |
| 1980 | Ronald Reagan (1911-2004) |
 |
Woort dat jaor mèt groete euvertuiging tot president vaan de VS verkoze. |
| 1981 | Lech Wałęsa (*1943) |
 |
Poolse vakboondsleier, dwoong dat jaor 't Akkoord vaan Gdańsk aof meh woort in december gearresteerd. |
| 1982 | De computer |  |
Gekoze tot "Mesjien vaan 't Jaor" um de opkoms vaan de pc en diverse aander hoescomputers. Ierste kier tot d'n titel neet nao ein of miejer persoene góng. |
| 1983 | Ronald Reagan (2) (1911-2004) |
 |
Dit jaor had Reagan bevel gegeve tot de invasie vaan Grenada en ziech oetgesproke veur 't Strategic Defense System (o.b.e. "Star Wars"). |
| Joeri Andropov (1914-1984) |
Leismaan vaan de Sovjet-Unie, spraok ziech sterk tegen 't Star Wars-plan oet. | ||
| 1984 | Peter Ueberroth (*1937) |
 |
Ueberroth had de leiing euver de Olympische Zomerspeule in Los Angeles, die door diverse Oosbloklen woorte geboycot. |
| 1985 | Deng Xiaoping (2) (1904-1997) |
 |
De leier vaan China woort erking veur de groete en succesvol economische hervörminge, die marxistische orthodoxieë in vraog hadde gestèld. |
| 1986 | Corazon Aquino (1933-2009) |
 |
Leister vaan de Filipijnse revolutie, dat jaor tot president vaan 't land verkoze. |
| 1987 | Michail Gorbatsjov (1931-2022) |
 |
Leismaan vaan de Sovjet-Unie, dee dat jaor groete hervörminge in verband mèt ziene Perestrojka doorveurde. |
| 1988 | De bedreigde Eerd |  |
"Planeet vaan 't Jaor", in verband mèt diverse milieuprobleme (zoere rege, look in de ozonlaog) die toen opspäölde en de aondach krege. |
| 1989 | Michail Gorbatsjov (2) (1931-2022) |
 |
Oetgerope tot "Maan vaan 't decennium". Gorbatsjov heel dat jaor de ierste vrij verkezinge in de Sovjet-Unie. Oetindelek veel 't land oeterein. |
| 1990 | George H.W. Bush (1924-2018) |
 |
President vaan de Vereinegde Staote, mingde ziech in de Golfoorlog nao de Iraakse invasie vaan Koeweit. |
| 1991 | Ted Turner (*1938) |
 |
Opriechter vaan CNN, dat groet woort door liveverslaag in de Golfoorlog. |
| 1992 | Bill Clinton (*1946) |
 |
Woort dat jaor verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote. |
| 1993 | De vreistiechers |  |
Es erkinning vaan de vrei tösse Yitzhak Rabin (premier vaan Israël) en Yasser Arafat (leismaan vaan de Palestijnse PLO), meh ouch vaan 't vreideg ind aon 't apartheidsrezjiem wie dat door president Frederik de Klerk en activis Nelson Mandela woort veurbereid. |
| 1994 | Johannes Paulus II (1920-2005) |
 |
Paus vaan 1978 tot zienen doed. |
| 1995 | Newt Gingrich (*1943) |
 |
Leier vaan de Rippublikeinse partij bij tössetiedse verkezinge veur 't Congres in 1995. Heibij behaolde zien partij in allebei de hoezer de mierderheid. |
| 1996 | David Ho (*1952) |
 |
Taiwanees-Amerikaansen oonderzeuker nao AIDS. |
| 1997 | Andrew Grove (1936-2016) |
 |
Amerikaansen oondernummer, veurzitter vaan Intel, 'ne groete speuler in de daan bleujende haafgeleierindustrie. |
| 1998 | Bill Clinton (2) (*1946) |
 |
Starr leide dat jaor 'n aofzèttingsproceduur tege Clinton, dee verwikkeld waor in de Lewinskyaffair. |
| Kenneth Starr (1946-2022) |
| ||
| 1999 | Jeff Bezos (*1964) |
 |
Amerikaansen internètmiljonair, opriechter en veurzitter vaan Amazon.com. |
| 2000 | George W. Bush (*1946) |
 |
Woort dat jaor verkoze tot president vaan de Vereinegde Staote. |
| 2001 | Rudy Giuliani (*1944) |
 |
Waor börgemeister vaan New York op 't memint tot dao de aonsleeg vaan 11 september door al-Qaeda plaotsvoonte. |
| 2002 | De klokkelojjers |  |
Bij naom geneump woorte Cynthia Cooper, Coleen Rowley en Sherron Watkins, die missten hadde oonthöld bij groete bedrieve en de euverheid. |
| 2003 | D'n Amerikaanse soldaot (2) |  |
Dat jaor vele de Vereinegde Staote Irak binne, dewijl de operaties in Afghanistan doorgónge. |
| 2004 | George W. Bush (2) (*1946) |
 |
Woort dat jaor herkoze tot president. |
| 2005 | De gooj Samaritaone |   |
Bono, Bill Gates en Melinda Gates es steinrieke filantrope die ziech pebliek hadde ingezat veur gooj doele. |
| 2006 | Diech | Edereine dee 't Internèt vaan inhaajd veurzuut, beveurbeeld op MySpace, YouTube of Wikipedia. Op de veurkant waor e spiegelvlaak te zien. | |
| 2007 | Vladimir Poetin (*1952) |
 |
President vaan Rusland sinds 2000 en eine vaan de mechtegste lui vaan de wereld. |
| 2008 | Barack Obama (*1961) |
 |
Woort dat jaor es iersten Afro-Amerikaon tot president vaan de VS gekoze. |
| 2009 | Ben Bernanke (*1953) |
 |
Veurzitter vaan de Amerikaanse Centraol Baank in de financiële crisis vaan 2008. |
| 2010 | Mark Zuckerberg (*1984) |
 |
Opriechter en veurzitter vaan Facebook. |
| 2011 | D'n demonstrant | Protesbeweginge euver de ganse wereld, in 't bezunder die vaan 't Arabisch Vreugjaor meh ouch de Occupybeweging, de Tea Partybeweging en nog aandere. | |
| 2012 | Barack Obama (2) (*1961) |
 |
Woort dat jaor herkoze es president. |
| 2013 | Franciscus (*1936) |
 |
Dat jaor verkoze es paus nao d'n aofstand vaan Benedictus XVI. |
| 2014 | Ebolabestrijers |  |
Lui die ziech inspande um de epidemie in Wes-Afrika vaan dat jaor in te damme en oet te banne. |
| 2015 | Angela Merkel (*1954) |
 |
Boondskanseleerse vaan Duitsland, kraog erkinning um häör leiersjap in de Griekse sjöldecrisis en d'n Europese migrantecrisis. |
| 2016 | Donald Trump (*1946) |
 |
Amerikaanse zakemaan, woort dat jaor verkoze tot president. |
| 2017 | De stèlteverbreeksters | De MeToo-beweging tege seksueel geweld. Op de veurkant stoon 'n erebeizeplökster mèt 't pseudoniem Isabel Pascual, lobbyiste Adama Iwu, actries Ashley Judd, programmeus Susan Fowler, zengeres Taylor Swift en e stökske vaan 'n zèsde vrouw, e kraankezöster wat anoniem wouw blieve. | |
| 2018 | De heujers | Journaliste die um hun oonderzeuk en verslaag woorte vermaord, vervolg of gearresteerd. Time gaof veer versjèllende veurpazjes oet, mèt versjèllende journaliste. | |
| 2019 | Greta Thunberg (*2003) |
 |
Zweedse activiste, initiatiefnumster vaan de Sjaolstaking veur 't Klimaot en dit jaor diverse kiere es spreekster of actieveurster op de veurgroond. Zij woort mèt aofstand de joonkste aongewezene oets, 'n ier die sinds 't begin vaan de traditie in han waor vaan Charles Lindbergh. |
| 2020 | Joe Biden (*1942) |
 |
Joe Biden woort dat jaor verkoze tot president, boemèt heer de zittende president Trump versloog. Kamala Harris woort zien vice-presidente; zij is de ierste vrouw op dees positie. |
| Kamala Harris (*1964) |
| ||
| 2021 | Elon Musk (*1971) |
 |
Riekste maan vaan de wereld, directeur vaan Tesla ('ne groete speuler op de greujmerret vaan èllentrikke oto's) en vaan SpaceX. |
| 2022 | Volodymyr Zelensky (*1978) |
 |
President vaan de Oekraïne, wat dit jaor door Rusland woort binnegevalle en oonder zien leiing standheel. |
| 2023 | Taylor Swift (*1989) |
 |
Amerikaonse popzengeres, deeg dat jaor de Eras Tour, de tournee mèt de groetste opbrengs oets. Waor in 2017 al gedeild Persoen vaan 't Jaor. |
Bron
bewirkDit artikel is gebaseerd op 't corresponderend Ingelstaoleg artikel, en wel in dees versie.