Kalciom

Ensampel a	Elven gymyk, medhegneth essensek, lithophile
Klass	bagas 2
Furvell gymyk	Ca
Dydhyas diskudhans	1808
Niver atomek	20
Aray an elektrons	[Ar] 4s², 1s² 2s² 2p⁶ 3s² 3p⁶ 4s²
Elektronegedhegedh	1
Studh oksidyans	1, 2
Rann a	period 4, bagas 2
	Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Elven gymyk yw Kalciom, niver 20 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw Ca. An hanow a dheu dhyworth an ger Latin calx, ow styrya kalgh. Essensek yw kalciom dhe bub tra byw marnas nebes hwesker ha bakteria. Avel kalciom karbonat, CaCO₃, ev a wra korf eskern dhe enevales morek ha lensow dhe lagasow; avel kalciom fosfat, Ca₅(PO₄)₃(OH), ev yw eskern ha dens enevales an tir, hag avel kalciom oksalat, CaC₂O₄, kevys yw yn plansow.

Kalciom yw an alkan moyha pols y'n korf denel. Yn-mes a'n 1200g a galciom y'n korf denel kresek, yma 1190g y'n eskern. An 10g aral a wra pymp gweythres posek.

ev a wra synsi kellow war-barth
rann yw ev a ober keher
ev a syns pH an goos sad
ev a syns rannans kellow
ev a dhalleth livreson hormonow.

Y talvia dhe bobel dybri palster a galciom, dhe weres tevyans dens hag eskern, yn arbennik benenes torrek ha fleghes. Keus ha choklet yw pennfentennow da a galciom. Usys yw kalciom yn lies medhegneth. Usys yw kalciom karbonat rag drog torr, kalciom klorid yw dyuretyk yn dognow byghan, hag usys yw kalciom sulfat rag gul kastow plaster.

Syr Humphry Davy o an kynsa dhe gavos alkan kalciom yn 1808 dre dhevnydh elektrolysans.

Usys o kalgh dres istori rag drehevel. Kemyskys o kalgh, tewes ha dowr dhe wul mortar. An monow moyha posek yw kalcit, dolomit ha gypsum. Askorrys yw 120 milvil tunnas pub bledhen a galgh. Usys yw alkan kalciom dhe wul kesalkannow. Usys yw kalgh dhe dhyghtya dowr, y'n diwysyans kymyk ha dhe wul lim ha dur.

Kalciom yw an pympves elven moyha pals war an Norvys (4%). Kemmyn yw yn kerrygi godhosek kepar ha men kalgh ha krey.

Poos atomek kalciom yw 40.01, y boynt teudhi yw 839°C ha'y boynt bryjyon 1484°C. Y dhosedh yw 1.6kg an liter. Alkan medhel arghansek yw.