qehwe

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /qɛhˈwɛ/
• Kîtekirin: qeh·we

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	qehwe	qehwe
Îzafe	qehweya qehwa	qehweyên qehwên
Çemandî	qehweyê qehwê	qehweyan qehwan
Nîşandera çemandî	wê qehweyê wê qehwê	wan qehweyan wan qehwan
Bangkirin	qehweyê qehwê	qehweyino qehwino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	qehweyek qehwek	qehweyin qehwin
Îzafe	qehweyeke qehweke	qehweyine qehwine
Çemandî	qehweyekê qehwekê	qehweyinan qehwinan

nokên qelandî yên qehweyê

qehwe (vexwirak)

qehwe mê

1. (vexwarin) Riwekek e ji nokên wê vexwarineke tehl û bikafeîn tê çêkirin.
   • Ji ber ku dilê min nediçû xwarinê wî xwest ji min re qehwak bi şîr bianiya. E — (Biyanî, Albert Camus, Weşanên Nûdem)
   • Me bi bejna te dixwînin ney û qanûn û rebab
     Qehweya telxê digel zehra helahil biderî
     Me ji destê te mubarek şekeramêz e gulab — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
   • Gumgumê qehweyê dikeliya. Bêhna qehweyê bi bûx ji devê gumgum derdiket û dihat bêvilên mirov. Qehwecî li argûnê odeyê qehwe diqeland. Taweya doxdirêj li ser sê kuçikan bû. Serbaşê qehweciyan Siyamo bi kefçiyê hesinî qehwe ser û binê hev dikir. Rengê hebên qehweyê berî qelandinê cũn bûn, her ku diqeliyan rengê wan tarî dibûn. Lihevketina kefçiyê hesinî û dolabê deng derdixist, tîngînî jê dihat. Herbî ku diqeliya bêhna qehweyê zêde dibû. Agir boge dibû û qehwecî bi kefçi ser û binê hev dikir, hetanî rind diqeliya. Qehwecî, qehweya gelandî berê di hewangê de dikuta. Paşê her carê kulmek berî aşê destan dida û piyê aş digerand, hetanî rind hûr dikir mîna ard, mîna hinê. Dawiyê qehwe berî gumgumê biçûk dida, dikeliya û diqeliya tîr dibû. — (Eyüp Kıran, Dewrêşê Evdî Kulîlka Bilbizêk û Rim, Nûbihar, 2018, çapa 4em, r. 24, ISBN 978-9944-360-95-1)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: قه‌هوه‌‎

Herwiha

• şalê
• kahwe
• kahweh
• kawe
• kehwa
• kehwe
• kehweh
• kewa
• kewe
• qehweh
• qehwa
• qahwe
• qahweh
• qawa
• qawe
• qewa
• qewe

Jê

• qehwegêr
• qehwegêrî
• qehwerengî
• qehwexane
• qehweyî

Etîmolojî

Ji erebî قَهْوَة‎ (qahwa), belkî ji amharî ji navê devera Keffe. Peyvên bi zimanên din jî, wek farisî قهوه‎ (qehwê), tirkî kahve, fransî café, îngilîzî coffee.. hemû ji erebî hatine deynkirin.

Werger

• Abaknonî: kapi
• Abazayî: ко́фе (kófe)
• Abxazî: акаҳуа (āḳāh°̍ā)
• Adîgeyî: коф (kof)
• Afarî: buun, buna
• Afrîkansî: koffie → af
• Ahtnayî: guuxi, guuxe'
• Alabamayî: kafi
• Albanî: kafe → sq m
• Almaniya Pennsylvania: Kaffi
• Almanî: Kaffee → de n

  Frankoniya navendî: Kaffe

• Amharî: ቡና → am (buna)
• Amuzgo:

  Amuzgoyî: kajwê

  San pedro amuzgos amuzgo: café

• Apaçî:

  Xîkarîyayî: gaʼée

  Apaçiya rojava: tudiłhiłi

• Aragonî: café n
• Aramî:

  Siryaniya klasîk: ܩܗܘܐ‎ n

• Arapaho: woo'teenoowu'
• Aromanî: cafe n
• Asamî: কফি (kophi)
• Astûrî: café → ast n
• Avarî: къагьва (q̇̄ahwa), кофе (kofe)
• Azerî: qəhvə → az
• Badeyî: sāyín, sāyì
• Bambarayî: kafe
• Baskî: kafe
• Başkîrî: кофе (kofe), ҡәһүә (qähüä)
• Batsbî: ყავ (q̇av)
• Bayerî: Kafää
• Belarusî: ка́ва → be m (káva)
• Belûçî: کاوہ‎ (káwa), قہوہ‎ (qahwa)
• Bengalî: কফি → bn (kôphi)
• Biloxî: kafi
• Bîkoliya naverast: kape
• Bîslamayî: kofi, kofe
• Boleyî: shayì
• Bretonî: kafe → br n
• Bruneyî: kupi
• Bukusuyî: eemwaani
• Bulgarî: кафе́ → bg nt (kafé)
• Burmayî: ကော်ဖီ → my (kauhpi)
• Buryatî: кофе (kofje)
• Conxayî: ཀཱ་ཕི། (kā phi)
• Ç'orti': kahwe
• Çamoroyî: café
• Çeçenî: къахьо (q̇aḥo), кофе (kofe)
• Çekî: káva → cs m
• Çerokî: ᎧᏫ (kawi)
• Çeyenî: mo'ôhtávêhohpe
• Çîçewayî: kofi
• Chinantec:

  Lealao çinantecî: café

  Ozumacin çinantecî: jmɨ^-dsɨɨ^\

• Çînî:

  Kantonî: 咖啡 (gaa³ fe¹)

  Dunganî: кофе (kofi͡ə)

  Hakkayî: 咖啡 (kâ-pî, kà-pî)

  Mandarînî: 咖啡 → zh (kāfēi)

  Min dongî: 咖啡 (gă-pĭ)

  Minnanî: 咖啡 → zh-min-nan (ka-pi)

  Wuyî: 咖啡

• Çolî: cajpe'
• Çujî: kapeh
• Çuvaşî: кофе (kofe)
• Dakotayî: mni k’ata, pežuta sapa
• Danmarkî: kaffe → da g
• Dargwayî: кофе (kofe)
• Divehî: ގަހުވަ‎ (gahuva), ކޮފީ‎ (kofī)
• Elfdalî: kaffi nt
• Elmanîşî: Kàffe
• Emilî: cafa
• Endonezyayî: kopi → id
• Erebî: قَهْوَة‎ → ar m (qahwa)

  Erebiya misrî: قَهْوَة‎ m (ʾahwa)

  Erebiya kendavî: قهوة‎ (gəhwə), گهوة‎ (gəhwə)

  Erebiya hîcazî: قَهْوَة‎ m (gahwa)

  Erebiya fasî: قهوة‎ m (qahwa)

  Erebiya sudanî: جبنة‎ (jabana)

• Ermenî: սուրճ → hy (surč), կոֆե → hy (kofe)
• Erzayî: кофе (kofe)
• Esperantoyî: kafo → eo
• Estonî: kohv → et
• Evenkî: кофе (kofe)
• Extremaduranî: café n, sidru n
• Fangî (Bantu): kofe
• Farisî: قهوه‎ → fa (qahve)
• Ferî: kaffi nt
• Fîjî: kofe, kofi
• Fînî: kahvi → fi
• Flamiya rojava: kaffie, kafje
• Foksî: kâhpîhi, mahkatêwâpowi
• Fransî: café → fr n
• Frisian:

  Frîsiya bakur: koafje

  Frîsiya saterlandî: Kafe

  Frîsî: kofje n an m

• Friyolî: cafè n
• Fulahî: kofi
• Futunî: kafe
• Gaelîka skotî: cofaidh n an m
• Galîbî karîbî: kàpe
• Galîsî: café → gl n
• Galûrîsî: gaffè n
• Guajajarayî: kape
• Gujaratî: કૉફી (kɔphī), કહવા (kahvā)
• Gurcî: ყავა → ka (q̇ava)
• Guwaranî: café, yaku
• Haîtî: kafe
• Hawayî: kope
• Hawsayî: kofi, kafe
• Hereroyî: ozo-mbonde
• Hindî: क़हवा n (qahvā), कोफ़ी m (kofī), काफ़ी → hi m (kāfī), कॉफ़ी → hi m (kŏfī), कहवा → hi n (kahvā), काफी → hi m (kāphī)
• Hinukhî: ко́пе
• Hîlîgaynonî: kape
• Hmongiya hêşîn: kas fes
• Hmongî: kas fes
• Holendî: koffie → nl n
• Huehuetla tepehuayî: capen
• Hunsrikî: Kaffi n
• Isthmus mixeyî: cajueey
• Îbranî: קָפֶה‎ → he n (qafé)
• Îdoyî: kafeo → io
• Îlokanoyî: kape
• Îngilîzî: coffee → en
• Îngûşî: кофи (kofi)
• Înterlîngua: caffe
• Înuîtî: ᑳᐱ
• Înupîakî: kuukpiaq, kuuppiaq, kaapi, kaavi
• Îrlendî: caife n
• Îtalî: caffè → it n
• Îzlendî: kaffi → is nt
• Japonî: コーヒー → ja (kōhī), 珈琲 → ja (kōhī), カフェ → ja (kafe)
• Javayî: kopi → jv
• K'içe': kapeh
• Kabîlî: taɣlust, lqahwa
• Kadiweuyî: gaafi
• Kalalîsûtî: kaffi
• Kalmîkî: кофе (kofe)
• Kannadayî: ಕಾಫಿ → kn (kāphi)
• Kansayî: mokáⁿ sábe
• Kapampanganî: kapi
• Kapverdî: kafé
• Karaçay-balkarî: кофе
• Karaîmî: къахъфэ
• Kaşûbî: kawa m
• Katalanî: cafè → ca n
• Keçwayî: kaphiy

  Keçwayî: cafï

• Kirgizî: кофе → ky (kofe), каба (kaba)
• Kîkongoyî: káfé
• Kîngalî: කෝපි (kōpi)
• Kînyarwandayî: ikawa; akawa, agahawa
• Samî:

  Samiya bakurî: gáffe, káffe

• Kîrîbatî: koobe
• Komî-zîriyî: кофе (kofe)
• Konkanî: कापि (kāpi)
• Koreyî: 커피 → ko (keopi)
• Kornî: koffi n
• Korsîkayî: caffè n
• Kreyoliya fransî ya Louisiana: kafe
• Kriya bejayî: ᐱᐦᑲᐦᒉᐋᐧᐳᐢ (pihkahcewâpos)
• Kuapawî: ma-kaⁿ sha
• Kumikî: къагьва (qahwa)
• Kunayî: kabi
• Kwanyamayî: okofi
• Ladînî: cafè n
• Ladînoyî: kavé
• Lakî: ккупи (k̄upi)
• Lakotayî: pejula sapa
• Latînî: cafaea m, cafaeum nt, cafea m, cafeum nt, coffaea m, coffaeum nt, coffea m, coffeum nt
• Latviyayî: kafija → lv m
• Lawsî: ກາເຟ → lo (kā fē)
• Lezgînî: кофе (kofe), къагьве (q̄ahve)
• Lingalayî: kawa
• Lîgûrî: caffè n, cafè n
• Lîmbûrgî: koffie → li n
• Lîtwanî: kava m
• Lombardî: café n, cafè n
• Loziyî: kofi
• Luba-kasayî: kàfê 12 an 13
• Lueyî: ᦆᦱᧈᦵᦝᧀᧈ (xaa¹foey¹)
• Lugandayî: emwaanyi, kaawa
• Luksembûrgî: Kaffi → lb n
• Mòçenoyî: kafè n
• Maçiguengayî: kaju
• Maguindanaoyî: kahawa
• Maiayî: kopi
• Makedonî: кафе nt (kafe)
• Malagasî: kafe → mg
• Malayalamî: കാപ്പി → ml (kāppi)
• Malezî: kopi → ms, kahwa, kawa → ms
• Maltayî: kafè n
• Manksî: caffee
• Maorî: kawhe
• Maranaoyî: kahawa
• Maratî: काफी n (kāphī)
• Mariya rojhilatî: кофе
• Marşalî: ko̧pe
• Mayayiya yukatekî: káapej
• Mazateciya çiquihuitlan: ca³fé²⁴
• Mecarî: kávé → hu
• Mîrandî: café n
• Mokşayî: кофе (kofe)
• Mongolî:

  Kirîlî: кофе → mn (kofe)

  Mongolî: ᠺᠣᠹᠧ (gofē)

• Movimayî: ka꞉pe
• Museyî: kàffēnā
• Nahwatlî: cafentzin, cafēn

  Nahwatliya mekayapan: capej

• Napolîtanî: cafè n
• Navajoyî: gohwééh, ahwééh
• Ndongayî: okoofi
• Nedersaksî: Kaffee → nds n

  Saksoniya jêrîn ya holendî: koffie, kovvie,

  Saksoniya jêrîn ya holendî: kofje

• Nepalî: कफी → ne (kaphī)
• Ngizimî: shāyì
• Nîwî: kofe
• Nogayî: кофе (kofe)
• Normandî: café n
• Norwecî:

  Norwecî: kaffe → no

  Norwecî: kaffi → no

• Nyolî (Uganda): kaawa
• Ojibweyî: makade-mashkikiwaaboo, gaapii
• Oksîtanî: cafè → oc n
• Oriyayî: କଫୀ → or (kôphī)
• Oromoyî: buna
• Osageyî: mąhkása
• Osetî: къофи (k’ofi), хъауа (qawa)
• Osmanî: قهوه‎ (ḳahve)
• Otomiya mezquital: 'bodehe, 'bothe
• Oygurî: قەھۋە‎ (qehwe)
• Ozbekî: qahva → uz, kofe → uz
• Palî: kāphī m
• Pangasînanî: kape
• Papyamentoyî: kòfi
• Parakanã: kape
• Peştûyî: قهوه‎ → ps m (qahwa), کاوه‎ m (kāwá), کافي‎ → ps n (kāfí)
• Piedmontîsî: cafè n
• Plodîşî: Koffe n
• Polonî: kawa → pl m
• Popoluca:

  Popolucayiya highland: capel

  Popolucayiya oluta: cafe't

  Popolucayiya sayula: café

• Portugalî: café → pt n
• Puncabiya rojavayî: قہوہ‎ n, کافی‎ → pnb m
• Puncabî: ਕਾਫ਼ੀ m (kāfī), قَہْوَہ‎ n (qahvah)
• Purepeçayî: kafe
• Qazaxî: кофе → kk (kofe)
• Qiptî: ⲡⲟⲛ n (pon)
• Rarotongî: kaope
• Rohingyayî: kofí
• Romancî: café n
• Romanyayî: cafea → ro m
• Rusî: ко́фе → ru n an nt (kófe)

, ка́виль n (kávylʹ)

• Samoayî: kofe
• Sangoyî: kâfe → sg, kâwa → sg
• Sanskrîtî: पीयूष → sa n (pīyūṣa), काफी (kāphī)
• Santalî: ᱠᱚᱯᱷᱤ (kôphi)
• Sardinian:

  Sardînî: caffei n, caffeu n

  Sardînî: caffei n, caffè n

  Sassarîsî: caffè n

• Sebwanoyî: kape
• Sêriyî: cafee, xica coopol
• Sicîlî: cafè → scn n
• Silesî: kafej n, kafyj n
• Sindhî: ڪافي‎, قهوو‎
• Sirananî: kofi
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: ка̀фа m, ка̑ва m, кахва m

  Latînî: kàfa → sh m, kȃva → sh m, kahva → sh m

• Skotî: coffee
• Slovakî: káva → sk m
• Slovenî: káva → sl m
• Somalî: bun n, qahwe
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: kafej n

  Sorbiya jorîn: kofej n

• Sotoyiya bakur: ditšhumamelômo, kôfi
• Sotoyiya başûr: kofi
• Spanî: café → es n, tinto → es n, feca → es n
• Swahîlî: kahawa → sw
• Swêdî: kaffe → sv nt
• Şîngazîcayî: kafe, kahawa

  Komorî: buni

• Şonayî: kofi
• Tabasaranî: кофе (kofe), къегьва (q̄ehva), къягьва (q̄jahva)
• Tacikî: қаҳва → tg (qahva)
• Tagalogî: kape → tl
• Tahîtî: taofe
• Takanayî: kajue
• Tamîlî: காபி → ta (kāpi)
• Tarahumarayiya navendî: cajé
• Taşelhitî: l-qhwa
• Tausugî: kahawa
• Tayiya bakurî: ᨠᩣᨼᩯ
• Tayî: กาแฟ → th
• Telûgûyî: కాఫీ → te (kāphī)
• Tenharimî: kag̃wi
• Tepeuxila cuicatecî: ca³fé²⁴
• Teteriya krîmî: qave
• Teterî: каһвә (qahwä)
• Tetûmî: kafé
• Tigrînî: ቡን → ti (bun)
• Tirkî: kahve → tr, konur → tr
• Tirkmenî: kofe
• Tîbetî: ཁོ་ཕི (kho phi), ཁ་ཕེ (kha phe), ཇ་ཀོབ་པི (ja kob pi), འཚིག་ཇ ('tshig ja)
• Tokpisinî: kopi
• Totonakiya çiyayî: capij
• Totonakiya papantla: café, capé
• Totontepec mixeyî: café
• Tuskarorayî: káhwih
• Tuvalûyî: kofe
• Tuvanî: кофе (kofe)
• Tzeltalî: cahpel
• Tzotzîlî: kajve
• Udmurtî: кофе (kofe)
• Urdûyî: قہوہ‎ n (qahva), کوفی‎ m (kofī), کافی‎ m (kāfī)
• Ûkraynî: ка́ва → uk m (káva)
• Venîsî: cafè → vec n
• Vepsî: kofe
• Viyetnamî: cà phê → vi
• Volapûkî: kaf → vo
• Voroyî: kohv
• Walîsî: kafē
• Walonî: cafè → wa n
• Wangayî: ikaawa
• Warayî: kape
• Weylsî: coffi → cy n
• Wolofî: kafe
• Xakasî: кофе (kofe)
• Ximêrî: កាហ្វេ (kahvé)
• Xosayî: ikofu
• Yakutî: кофе (kofe)
• Yidîşî: קאַווע‎ → yi m (kave)
• Yorubayî: ohun mímu, kofi, kọfi
• Yupîkiya navendî: kuuvviaq
• Zapotec:

  Zapotekiya sierra de juarez: café

  Zapotekiya yatzaçî: cafe

  Zapotekiya zoogoço: café

• Yûnanî: καφές → el n (kafés)
• Zapotekiya asunción mixtepec: café
• Zêlandî: koffie
• Zhuangî: gahfeih, gyahfeih
• Zoque:

  Zoqueyiya copainala: cajwe

  Zoqueyiya rayón: kajwel

• Zuluyî: ikhofi → zu

Zazakî

Navdêr

qehwe zayend pêwîst e (z=m: mê, z=n: nêr, z=mn: mê û nêr, z=nt: nêtar)

1. qehwe
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)