Xanedana Şedadiyan

Dewleta Şedadîyan
← ← PZ 951 — PZ 1199 →
Şedadî di sedsalên 11 û 12'an de
Agahiyên gelemperî
Rêveberî		Mîrîtî
Paytext		Dwîn, Gence, Anî
Ziman		Kurdî
Dîn
TBH		{{{tbh}}}
TBH/sal		{{{tbh kes}}}
Dirav		{{{dirav}}}
Dem		{{{dem}}}
Nîşana înternetê		{{{nîşana înternetê}}}
Kd. telefonê		{{{koda telefonê}}}
{{{agahîgelemp1 sernav}}}		{{{agahîgelemp1}}}
{{{agahîgelemp2 sernav}}}		{{{agahîgelemp2}}}
{{{agahîgelemp3 sernav}}}		{{{agahîgelemp3}}}
{{{agahîgelemp4 sernav}}}		{{{agahîgelemp4}}}
{{{agahîgelemp5 sernav}}}		{{{agahîgelemp5}}}
Gelhe
		{{{gelhe}}}
		{{{gelhe2}}}
		{{{gelhe3}}}
		{{{gelhe4}}}
		{{{gelhe5}}}
Rûerd
		{{{rûerd}}}
		{{{rûerd2}}}
		{{{rûerd3}}}
		{{{rûerd4}}}
		{{{rûerd5}}}
Dîrok û bûyer
		{{{bûyer3}}}
		{{{bûyer4}}}
		{{{bûyer5}}}
		{{{bûyer6}}}
		{{{bûyer7}}}
		{{{bûyer8}}}
		{{{bûyer9}}}
		{{{bûyer10}}}
		{{{bûyer11}}}
		{{{bûyer12}}}
Serwerî
951 - 971		Muhemmedê kurê Şedad
1073 - 1075		Fezlûn III
		{{{serokA3}}}
		{{{serokA4}}}
		{{{serokA5}}}
		{{{serokA6}}}
{{{sernav serokB}}}
		{{{serokB1}}}
		{{{serokB2}}}
		{{{serokB3}}}
		{{{serokB4}}}
		{{{serokB5}}}
{{{sernav serokC}}}
		{{{serokC1}}}
		{{{serokC2}}}
		{{{serokC3}}}
		{{{serokC4}}}
		{{{serokC5}}}
{{{sernav serokD}}}
		{{{serokD1}}}
		{{{serokD2}}}
		{{{serokD3}}}
		{{{serokD4}}}
		{{{serokD5}}}
{{{sernav serokE}}}
		{{{serokE1}}}
		{{{serokE2}}}
		{{{serokE3}}}
		{{{serokE4}}}
		{{{serokE5}}}
		{{{serokE6}}}
		{{{serokE7}}}
		{{{serokE8}}}
		{{{serokE9}}}
Karîna qanûndanînê
	{{{perleman}}}
		{{{perleman1}}}
		{{{perleman2}}}
		{{{perleman3}}}
		{{{perleman4}}}
		{{{perleman5}}}
Ya berê Ya paşê Sellarî Bagratunî Selçûqî

Şedadî (carina Şeddadî tê nivîsandin) navê dewletekê ye ku di sala 951'ê (340´ê hicrî) de ji aliyê Şedadiyan ve li herêma Erana bakurê Azerbeycanê (Başûrê Qefqezê) hatiye damezrandin. Vê dewleta Kurdan heta sala 1164'an xwe ser piyan girt. Bajarê Anî (li Qersê, Tirkiye), Tibîlîsî (Gurcistan), Demirqapî, Qerebax, Naxçivan, Gence (li Azerbeycanê ye), Dvîn (li Ermenistanê ye).

Mînakek ji mîmariya Şedadiyan; Mizgefta Menûçêhr.

Dîrok

Dewleta Şedadiyan, di sala 951ê miladî de bi destê Muhemmedê kurê Şedad ve li (Başurê Qafkasya) hatiya sazkirin. Ev dewlet, yek ji wan dewletan Kurda yên ku di dema Îslamiyatê da hatine sazkirin. Bi rasti ev dewleta kurdî, gelek xurt û temen (umir) direj buyê. Sinoren wê pir fireh bûye, hemu bi vê dewletê ve girêdayi bûne. Di wê demê de li başur ji, hikûmeta Merwaniyan, li rojhilat hikûmeta Hesnewiyan hebûye. Ev devlet ji aliye cardeh hikûmdarên Şedadî ve hatiye îdarekirin. Lê belê bi êrîşa Melikşah hukumdarê Selçuqî li ser wê herêmê di sala 1075an de dawî lê hatiye.

Piştî dîlketina Salar Marzûban Muhemmedê keyayê Musafirogullari di sala 948an de Mihemed Şedad Qartû (Mihemedê kurê Şedad) cihê wî girt. Muhemmed Şedad Qartû pêşî tenê keyayê Debîlê bû, lê di 951ê de li tevahiya Azerbaycanê bû desthilat. Herçend tê gotin ku dewleta Şedadiyan di sala 1164an de hilweşiyaye jî em ji kitêbeyeke ku Key-Siltanê Şedadî li Aniyê daye nivîsandin dizanin ku wî heta 1198an desthilatdariya xwe meşandiye. Li gor hin çavkaniyan Şedadî bi êrîşa xundekarê Selcûqiyan Melikşah bi ser vê herêmê de di sala 1075an de hilweşiyane, lê xwiyaye ew bi vê êrîşê qels bûne û heta sala 1198an jî xwe girtine.

Hikûmdarên Şedadî

Li Gence û Dwînê

• Muhemmedê kurê Şedad li Dvînê (951-971 zayînî)
• Elî Leşkerî kurê Muhemmed li Genceyê (971-978 z.)
• Merzuban kurê Muhemmed (978-986 z.)
• Fezl I kurê Muhemmed (986-1031 z.)
• Ebu'l-Feth Mûsa kurê Fezl I (1031-1034 z.)
• Elî Leşkerî II kurê Mûsa (1034-1049 z.)
• ?Enûşirwan kurê Elî II Leşkerî (1049 z.)
• Ebu'l-Eswar Şawur I kurê Fezl I (1049-1067 z.) (li Dvînê 1022-; li Genceyê 1049-)
• Fezl II kurê Ebu'l-Eswar Şawur (1067-1073 z.)
• ?Eşot kurê Şawur I (1067 z.)
• Fezl III (Fezlûn) kurê Fezl II (1073-1075 z.)

Li Aniyê

• Ebû Şuca' Menûçehr kurê Ebi'l-Eswar Şawur I (1072 z.)
• Ebû'l-Eswar Şawur II kurê Menûçihr (1118 z.)
• Fezl IV (Fezlûn) kurê Ebi'l-Eswar Şawur II (1125-1130 z.)
• Xûşçihr kurê Ebi'l-Eswar Şawur II (?1131 z.)
• Mehmûd kurê Ebi'l-Eswar Şawur II (?1131 z.)
• Fexreldîn Şedad kurê Mehmûd (?1154 z.)
• Fezl V kurê Mehmûd (1155 z.)
• Şahenşah kurê Mehmûd (1164-1174 z.)
• Sultan (?=Şahenşah) kurê Mehmûd (1174 z.)

Kitêb

• Bosworth, Clifford Edmund (2004). The new islamic dynasties - a chronological and genealogical manual, Edinburgh University Press, Edinburgh. ISBN 0-7486-2137-7