Malala Yusufzay
| Malala Yusufzay pushtusha ملاله یوسفزۍ | |
|---|---|
 | |
| Tuwılǵan sánesi | 12-iyul 1997-jılı (27 jasta) |
| Tuwılǵan jeri | Mingora, Pakistan |
| Puqaralıǵı |  Pakistan |
| Oqıǵan jeri | Oksford |
| Ákesi | Ziyauddin Yusufzay |
| Anası | Turpekoy Yusufzay |
| Qostarı | Asser Malik |
| Sıylıqları | Nobel sıylıǵı, Anna Politivskaya sıylıǵı, Saxarova sıylıǵı |
Malala Yusufzay (pushtusha: ملاله یوسفزۍ ; tuwilǵan sánesi 1997-jılı 12-iyul[1], Mingora)[2] — pakistanlıq insan huqıqları aktivi, dúnya boylap áyeller ushın tálim alıw múmkinshiligin qorǵaydı. Óz iskerligi ushın ol 2012-jılda " Tehrik-e Taliban Pakistan " terrorshılıq háreketi jawıngerleri tárepinen qattı jaralanǵan. Tınıshlıq ushın Nobel sıylıqı laureatı (2014).
Blog
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]2009-jıl basında, 11-jasında, Yusufzay BBC ushın jazǵan blogı arqalı dúnyaǵa tanılǵan. Blogta ol Taliban rejimi astındaǵı turmısı, olardıń Svat oypatlıǵın qadaǵalawǵa alıwǵa urınısları hám qızlar ushın tálimdi rawajlandırıw boyınsha pikirleri haqqında keń sóylep bergen. 2009-jıl aqırında Pakistan áskerleri jawıngerliklerge qarsı keń kólemli hújim baslaǵan, bul bolsa Talibandı Svat oypatlıǵınan quwıp shıǵıwǵa alıp kelgen. Malala Yusufzay járiyalaǵan waqıyalar procesine arnalǵan blogında hár jılı bolıp ótetuǵın Pakistan jaslar tınıshlıq sıylıǵı tańlawında birinshi orındı iyelegen.
2012-jılda ol Svatdaǵı Xalıq aralıq marksistik tendenciya tárepinen islengen jazǵı mektepte qatnasqan[3].
Qastıyanlıq qılınıwı
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]2012-jıl 9-oktabrde Malala Yusufzay mektepten úyge mektep avtobusında qaytıp atırǵanında avtobustı nıqaplı, qurallı shaxslar toqtatqan. Jawıngerliklerden biri avtobusǵa shıǵıp, balalardan qaysısı Malala ekenligin soray baslaǵan. Onıń shaxsı anıqlanǵan soń, bir izleniwshi qızǵa oq atqan. Oq Malalanıń basınan, moynınan jelkesinen tuwrıdan-tuwrı ótip, Malalanıń arqasında otırǵan eki qız da nátiyjede oqtan jaralanǵan. Malala awır ahwalda Peshovar qalasındaǵı áskeriy shúpaxanaǵa jetkizilgen. Qız komaǵa túsken, onıń tiri qalıw múmkinshiligı júdá kem edi.
Pakistandaǵı 50 dana islamıy ulamalar toparı onı óltirmekshi bolǵanlarǵa qarsı pátiwa shıǵarǵan.
Malalanıń jaǵdayı turaqlasqanında, Pakistan húkimeti onıń Ullı Britaniyaǵa ushıp ketiwin shólkemlestirgen. Qız Birmingemdegi emlewxanada emleniwdi baslaǵan. Onıń ákesi qızı Ullı Britaniyadaǵı reabilitatsiya kursınan keyin Pakistanǵa qaytıwı haqqında bayanat bergen[4].
2012-jıl 16-oktyabrde Pakistan ishki jumıslar ministri Rahmon Malik Malalanı „Talibannıń áyeller tálimine salıstırǵanda zalım pozitsiyasına qarsı ashıq sóylegeni ushın“[5] Batırlıq Juldız Ordeni menen sıylıqlanǵanın járiyaladı. Orden 2013-jıl 24-mart kúni Londondaǵı saltanatlı qabılda Ullı Britaniyadaǵı Pakistan joqarı komissari Sayid Ibni Abbos[6] tárepinen shaxsan ózi sıylıqladı.
Malala emlewxanadan 2013-jıldıń 4-yanvarında shıqtı[7].
Qoshımsha biografiya
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]2013-jıldıń 12-iyulında, Malala 16 jasqa tolǵan kúninde BMSHnıń Nyu-Yorkdaǵı bas rezidenciyasında sóyleydi.
2013-jál 8-oktyabrde Ullı Britaniyadaǵı Weidenfield & Nicolson hám AQSHdaǵı Little, Brown and Company baspasında ingliz jurnalisti Christina Lamb menen teń avtorlıqdaǵı Malalanıń " Men Malalaman: Tálim ushın gúresken hám Taliban tárepinen atıp taslanǵan qızdıń gúrrińi " atlı avtobiografiyasi basıp shıǵarıldı ). Sol kúni kitaptıń shıǵarılıwın túsindirirer eken, Taliban wákili Sheyitulloh Sheyit Pakistannıń The Daily Nation gazetasına bergen intervyusında sonday dedi: „Eger bizde taǵı bir múmkinshilik bolsa, biz onı álbette óltiremiz. Islam hayallardı óltiriwdi qadaǵan etedi, biraq dinimizge qarsı urısda kápirlerdi qollap-quwatlap atırǵanlar ushın bul tıyım esaptan tısqarı bolıwı múmkin“[8]. Kitap 2014-jılda tórtewi hind tiline awdarmalanǵan: kannada, malayalam, maratxi, tamil[9]. 2015 — jılda rus tilinde „ Men Malalaman. Dúnyanı háreketke alıp kelgen mártliktiń kem ushraytuǵın gúrrińi“ " Azbuka-Attikus " baspasında baspadan shıǵarılǵan. Neela Vaswanı tárepinen ráwiyat qılǵan audiokitabı ushın 2015-jılda „Balalar ushın eń jaqsı albom“ " Grammy " sıylıǵına iye boldı[10].
2013-jılda ol Anna Politkovskaya sıylıǵı[11] hám Saxarov sıylıǵı[12] n aldı.
2014-jılda ol Kailash Satyarthi menen birgelikte "balalar hám jaslar zulmına qarsı hámde balalardıń tálim alıw huqıqı ushın gúres" Nobel Tınıshlıq sıylıǵına erisedi[13]. 17 jasında tarıyxındaǵı eń jas Nobel sıylıǵı iyesi boldı[14].
2015-jıl 12-iyulda Malala Suriyadan kelgen qashqın qızlar ushın Livanda mektep ashtı[15].
2014-jılda ol Konstituciya milliy orayı tárepinen Filadelfiya Azatlıq medalı menen sıylıqlanadı[16][17].
Malala Yusufzaydıń amerikalıq jas jurnalist hám jazıwshı Hilde Lisyak penen bolǵan intervyusında qızlardıń bepul hám sıpatlı tálim alıw ushın gúresi haqqında sóz aytıldı[18].
Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ↑ Memmot, Mark „Taliban Say They Shot Teenaged Pakistani Girl Who Exposed Their Cruelty“. NPR (9-oktabr 2012-jıl). Qaraldı: 15-oktabr 2012-jıl.
- ↑ „Биография Малалы Юсуфзай“ (ru). РИА Новости (10-oktyabr 2013-jıl).
- ↑ Alan Woods. IMT sympathiser shot in Swat — Barbarism must not prevail!
- ↑ Malala to return to Pakistan despite threats — Europe — Al Jazeera English
- ↑ „Rehman Malik announces Sitara-e-Shujaat for Malala“ (16-oktyabr 2012).
- ↑ „Pakistan Day reception in London. High Commissioner conferred Sitara-i-Shujaat on Malala Yousafzai on behalf of the President of Pakistan“. Высшая комиссия Пакистана (24 марта 2013). 18-avgust 2017-jılda túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ „Malala discharged from hospital – The Express Tribune“. 6-yanvar 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ Pakistanskie talibi vnov poobeщali ubit devochku-blogera
- ↑ K.V. Aditya Bharadwaj. „Malala’s memoir in Kannada“ (en). The Hindu (15-oktyabr 2014-jıl).
- ↑ „India's Ricky Kej, Neela Vaswani grab Grammys“ (en). The Times of India (9-fevral 2015-jıl).
- ↑ „Malala Yousafzai“. Премия имени Анны Политковской.
- ↑ „Malala Yousafzai receives 2013 Sakharov Prize for Freedom of Thought“. Европейский парламент.
- ↑ „Malala Yousafzai“. Нобелевский комитет.
- ↑ „Nobel Laureates by Age“. Нобелевский комитет.
- ↑ „Юная правозащитница открыла школу в Ливане“ (ru). New Tang Dynasty Television (13 июля 2015). 13-iyul 2015-jılda túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ „Malala Yousafzai“. Национальный центр конституции.
- ↑ „Malala Yousafzai receives Liberty Medal in Philadelphia“. Национальный центр конституции (21 октября 2014). 28-iyun 2020-jılda túp nusqadan arxivlendi.
- ↑ {{{заглавие}}}.
Siltemeler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Malala Yusufzayning BMTdagi nutqi videosi
- Malala Yusufzayning tarjimai holi va foto galereyasi
- Pokistonlik qiz samolyot bilan harbiy gospitalga yetkazildi(Inglisshe) )
- Pokistonlik oʻsmir blogger Tolibon tomonidan operatsiyadan keyin „tanqidiy“ otib oʻldirilgan(Inglisshe) )
- „Фото дня: Малала из Мингора“. Общество. Русский репортёр (11-oktyabr 2013-jıl). 26-oktyabr 2013-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 17-iyun 2022-jıl.
- Nobel qoʻmitasi veb-saytida maʼlumot(Inglizshe) )