Tetanduran wiji tunggal

Monokotil; Kalamangsa: Kreta - sekarang
	Bunga Hemerocallis
Klasifikasi ngèlmiah
Karajan:	Plantae
Klad:	Tracheophyta
Klad:	Spermatophyta
Klad:	Angiospermae
Klad:	Monokotil
Ordo
	lihat teks

Tetuwuhan wiji tunggal (utawa monokotil, utawa liliopsida) iku salah siji saka rong golongan gedhé tetuwuhan ngembang kang kanthi klasik diajaraké; golongan kang liyané ya iku tetuwuhan wiji loro utawa dikotil. Ciri kang paling khas ya iku wijiné ora mecah amarga mung duwé siji godhong lembaga. Golongan iki diakoni minangka takson (minangka kelas sarta subkelas) sajeroning manéka sistem klasifikasi tetuwuhan lan olèh manéka jeneng, kaya Monocotyledoneae, Liliopsida, lan Liliidae. Miturut analisis filogèni, golongan iki diweruhi duwé sipfat monofiletik utawa holofiletik. Sistem klasifikasi APG II ngakoni monokotil minangka klad kang diarani monocots.

Golongan tetuwuhan iki nyakup manéka warna tetuwuhan paling migunani sajeroning kauripan manungsa. Minangka sumber pangan, sumber ènergi nabati, sumber bahan baku indhustri, perumahan, dekorasi, sandhangan, médhia panulisan, zat pewarna, lan sapanunggalané. Ana watara 50 èwu nganti 60 èwu jinis kang wis dikenal; mituurut IUCN ana 59.300 jinis. Orchidaceae (suku anggrèk-anggrèkan) iku suku kang ndarbèni anggota paling akèh sajeroning tetuwuhan ngembang, kanthi 20 èwu jinis. Anggota suku pari-parian (Poaceae utawa Graminae) dikenal minangka suku kanthi aréal tuwuhan kang paling amba ing donya minangka sumber bahan pangan. Suku-suku liyané kang ora kalah wigati ya iku suku pinang-pinangan (Arecaceae utawa Palmae), suku bawang-bawangan (Alliaceae), suku temu-temuan (Zingiberaceae), lan suku pisang-pisangan (Musaceae). Akèh uga ing antarané kang dibudidayakna minangka tuwuhan pethètan.

Klasifikasi/taksonomi

Miturut manéka warna sistem klasifikasi:

Monocotyledoneae sajeroning sistem de Candolle lan sistem Engler.
Monocotyledones sajeroning sistem Bentham & Hooker lan sistem Wettstein.
Kelas Liliopsida sajeroning sistem Takhtajan lan sistem Cronquist.
Anak kelas Liliidae sajeroning sistem Dahlgren lan sistem Thorne (1992).
Klad monocots sajeroning sistem APG lan sistem APG II.

Saben sistem iku ndarbèni panglompokan internal dhéwé-dhéwé. Monokotil dikenal stabil banget ing sajabaning klompoké (jelas prabédané karo golongan liya) nanging ora stabil banget sajeroning panglompokan ing jeroné (kajaba kanggo golongan tinamtu, kaya Arecaceae, Poaceae, lan Orchidaceae). Saben sistem tansah béda saka sistem liyané.

Sistem APG II

Ing ngisor iki klasifikasi menurut Sistem APG II (2003):

klad monocots
suku Petrosaviaceae^[1]

bangsa Acorales

bangsa Alismatales

bangsa Asparagales

bangsa Dioscoreales

bangsa Liliales

bangsa Pandanales

klad commelinids ("core monocots")
suku Dasypogonaceae

bangsa Arecales

bangsa Commelinales

bangsa Poales

bangsa Zingiberales

Sajeroning perkembangané, sistem klasifikasi APG II (2003) wis direvisi. Petrosaviaceae kang dinyatakaké durung bisa diklompokaké saiki dipapanaké sajeroning bangsa Petrosaviales, klad monocots.^[1] Sabanjuré, Hydatellaceae, kang sajeroning sistem iku dilebokaké sajeroning Poales, saiki dianggep luwih cedhak kakerabatané karo Nymphaeaceae lan lumebu dadi anggota Nymphaeales.^[2] Iki kaping sepisanan sawijining anggota tuwuhan monokotil dipindahaké dadi anggota tuwuhan dikotil.

Réferènsi

↑ ^a ^b Wiwit taun 2007 dilebokaké sajeroning bangsa Petrosaviales. Pirsani Cantino, Philip D. (2007). "Towards a phylogenetic nomenclature of Tracheophyta". Taxon. 56 (3): E1–E44. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (pitulung) Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; jeneng "Cantino" diwedharaké ping bola-bali déné isiné béda
↑ Saarela, Jeffery M., Hardeep S. Rai, James A. Doyle, Peter K. Endress, Sarah Mathews, Adam D. Marchant, Barbara G. Briggs & Sean W. Graham. 2007. Hydatellaceae identified as a new branch near the base of the angiosperm phylogenetic tree. Nature 446:312-315.

Artikel iki minangka artikel rintisan. Kowé bisa ngéwangi Wikipédia ngembangaké.

[Cantino-1] Wiwit taun 2007 dilebokaké sajeroning bangsa Petrosaviales. Pirsani Cantino, Philip D. (2007). "Towards a phylogenetic nomenclature of Tracheophyta". Taxon. 56 (3): E1–E44. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (pitulung) Masalah sitiran: Tenger <ref> ora trep; jeneng "Cantino" diwedharaké ping bola-bali déné isiné béda

[Saarela-2] Saarela, Jeffery M., Hardeep S. Rai, James A. Doyle, Peter K. Endress, Sarah Mathews, Adam D. Marchant, Barbara G. Briggs & Sean W. Graham. 2007. Hydatellaceae identified as a new branch near the base of the angiosperm phylogenetic tree. Nature 446:312-315.

[1]

[2]