Basa Dari
| Dari | ||
|---|---|---|
| دری | ||
| Dari.png | ||
| Pronunciation | Cithakan:IPA-prs | |
| Dituturaké ing | Afghanistan | |
| Gunggung panutur | 1.250 million | |
| Rumpun basa | Cithakan:Infobox Language/genetic2 | |
| Sistem tulisan | Persian alphabet | |
| Status resmi | ||
| Basa resmi ing |  Afghanistan
| |
| Regulated by | Academy of Sciences of Afghanistan | |
| Kodhe basa | ||
| ISO 639-1 | None | |
| ISO 639-2 | –
| |
| ISO 639-3 | variously: prs – Dari, Afghan Persian aiq – Aimaq haz – Hazaragi | |
|
| ||
Basa Dari atawa basa Pérsi-Dari, Pérsi-Afghan, ya iku dialék basa Pèrsi kang dituturnang ning Afghanistan. Basa iki dadi salah siji sing rong basa resmi Afghanistan, séjéné ya iku Basa Pashtun [1]. Tembung Dari iku asalé sing dar kang tegesé basa karajan ning jaman Karajan Sasaniyah[2]. Susunan wyakarana basaé ampir pada karo basa Pèrsia ning Iran[3]. Minangka nagara dwibasa, basa Dari duwé posisi kang dominan tinimbang basa Pashtun. Akéh tulisan-tulisan modern kaya déné sastra iku ditulis nganggo basa Dari sanajan mayoritas Afghanistan iku suku Pasthun[1]. Nyebaré basa Dari ning nagara iku amarga nyebaré wong kang nganut agama Zoroastrian sing Iran. Penganut Zoroastrian kang rata-rata wong Pérsi iku ngadegnang désa-désa ning Qasémabad, Afghanistan. Wong Pérsia muslim liyané uga sumebar ning wewengkon kono, sesanding karo wong Pérsia Zoroastrian. Sedurungé jaman Islam, wong Afghanistan uga wis ana gayutan karo karajan Pérsia kuna. Mulané iku, basa Dari iku wis kaya basa linguafranca ning wong Pashtun Afghan[4].
Minangka basa sastra
[besut | besut sumber]Ning wewengkon nagara Afghanistan, basa Dari wis kawentar dadi basa pengantar sastra[5]. Amarga iku akèh keding karya sastra kang dicipta ning kana. Sebab dadi basa sastra amarga basa Dari uga dari basa lingua franca lan duwé sajarah kang suwé. Karya sastra Dari kang kawentar ya iku Shahnaméh kang ditulis karo Ferdouwsi. Déwéké dadi salah siji sastrawan Pérsi kang paling kawentar. Uga ana Rubayyat déning Umar Khayam. Ning kalangan wong-wong Éropa, Umar Khayam uga dadi sastrawan kang disenengi[5]. Ning isor iki pratélan sastrawan Dari-Pérsi[6][7]:
Counted according to sources from these Internet sites[6][7]| Aran Sastrawan Pérsi | Abad | Iran | Turan | Parsi (Persian) | Farsi (arabisasi) | Dari (basa karajan) | Khorasan Raya | Pahlavi Persia Pertengahan |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rudaki | 9th lan 10th | 1 | 6 | |||||
| Farrukhi Sistani | 9th 10th | 16 | 1 | 15 Parsa’i | 10 | 1 | ||
| Abū-Sa'īd Abul-Khayr | 10th | 1 | 2 | |||||
| Ferdowsi | 10th and 11th | 800 + | 150 + | 100+ | 2 | 25 | 29 | |
| Asadi Tusi | 11th | 51 | 5 | 1 | 1 loghat ye fors = | |||
| Masud Sa'd Salman | 11th | 23 | 2 | 19 | Nazm o Nassr Dari | 13 | ||
| Manuchehri | 11th | 5 | 3 | 4 | ||||
| Fakhruddin As'ad Gurgani | 11th | 15 | 10 | 12 Parsa’i | 2 | 1 | 28 | 3 |
| Nasir Khusraw | 11 th | 1 | 1 | 19 | 2 | 79 | 2 | |
| Mahsati | 11th and 12th | 1 | 1 | |||||
| Anwari | 12th | 13 | 3 | 2 | 1 | 20 | ||
| Khaqani | 12th | 2 | 1 | 4 | 1 | 2 Nazm e Dari | 40 | 180 |
| Nizami Ganjavi | 12 th | 37 | 2 | 12 | 3 Nazm lan Dastan | 25 | 6 | |
| Amir Khusrow | 13 th 14th | 2 | 7 | 6 | 13 | |||
| Saadi Shirazi | 13th | 1 | 1 | 6+ | 7 | |||
| Rumi | 13 th 14th | 1 | 1 | 29 | 6 | |||
| Hafez | 14th | 6 | 9 | 2 Nazm ye Dari | ||||
| Ubayd Zakani | 14th | 1 | 1 | 4 | 1 | |||
| Muhtasham Kashani | 16th | 12 | 9 | 3 | 4 | |||
| Saib Tabrizi | 17th | 10 | 7 | 3 | 5 | |||
| Muhammad Iqbal | 19th-séda 1938 | 19 | 4 | 3 | 1 Tarz e | 1 | ||
| Parvin Etesami | 19th/séda 1941 | 2 | Parsa’i |
Pengaruh basa Dari
[besut | besut sumber]Basa Dari duwé pengaruh akèh ning daérah Asia Kidul, ya iku ning wewengkon Karajan Mughal lan Kesultanan Bengal[8]. Karajan-karajan iki nganggo basa Persi-Dari minangka basa resmi karajan. Amarga iku, akèh tulisan basa Dari ning India. Lan basa Urdu, Punjabi, lan Bengal uga kena pengaruh sing basa Dari Persi[8].
Rujukan
[besut | besut sumber]- ↑ a b Ahmadi, Wali (2008). Modern Persian Literature in Afghanistan: Anomalous Visions of History and Form. New York: Routledge. kc. 1–15. ISBN 0-203-94602-2.
- ↑ "DARĪ". Iranica Online. Dibukak ing 12 Sèptèmber 2017.
- ↑ Baker, Adam (May 24, 2016). "A Learner's Grammar of Dari" (Press release).
- ↑ Farudi, Annahita; Toosarvandani, M. Doustdar (2004). "The Dari Language Project". Fieldwork Endeavor Summary of Findings: 1–15.
- ↑ a b Baker, Adam. "A Learner's Grammar of Dari". Course: 4.
- ↑ a b http://www.ganjnama.com/search/
- ↑ a b http://ganjoor.net/
- ↑ a b "South Asian Sufis: Devotion, Deviation, and Destiny". Google Books. Dibukak ing 12 Sèptèmber 2017.