Nýnorska

Nýnorska (á norsku: nynorsk) er annað af tveimur opinberum ritunarformum norsku. Um það bil 10–15% Norðmanna hafa valið að nota þetta ritmál. Nýnorska er í eiginlegri merkingu tilbúið tungumál þar sem það er einungis ritmál og er skapað úr ýmsum mállýskum og með mikilli hliðsjón af fornnorrænu. Nýnorska er aðallega notuð í Vestur-Noregi.

Danska var eina opinbera ritmálið í Noregi fram til 1890 þegar Stórþingið (þing Norðmanna) ákvað að gera bæði nýnorsku (sem þá var kallað landsmål) og dönsku (sem þá var kallað riksmål, nú bókmál) að opinberum málaformum.

Það var hinn sjálfmenntaði málfræðingur Ivar Aasen sem fremur öðrum skapaði nýnorsku í kringum miðja 19. öld. Í takt við þjóðernisvakningu þess tíma óskaði hann sér að til væri hreinna mál og líkara bæði talmáli sveitanna og fornnorrænu en þeirri dönsku sem var eina opinbera ritmálið í Noregi á þessum tíma. Aasen ferðaðist um Noreg á áratugunum 1840–1850 til að viða að sér efni til að skapa nýtt ritmál.

Baráttan fyrir nýnorskunni var og er enn oft mjög heit og nátengd þjóðernisímynd Norðmanna. Notkun nýnorskunnar jókst stöðugt frá því hún var sköpuð fram að seinni heimsstyrjöldinni. Þá valdi um þriðjungur nemenda að nota hana í stað bókmáls.Eftir það hefur hún hins vegar átt í vök að verjast.

Nýnorska kemur íslenskumælandi oft kunnuglega fyrir sjónir eins og sjá má af þessu dæmi:

• Bókmál: Jeg kommer fra Norge. Jeg snakker norsk.
• Nýnorska: Eg kjem frå Noreg. Eg talar norsk.
• Íslenska: Ég kem frá Noregi. Ég tala norsku.

Tenglar

• Forskrift om målvedtak i kommunar og fylkeskommunar
• Norsk netorðabók
• nynorsk.no - nyheter om nynorsk
• Noregs Mållag
• Norsk Målungdom Geymt 30 nóvember 2005 í Wayback Machine
• Nynorsk Wikipedia