Tyrkneska
Tyrkneska (Türkçe, borið fram [tyɾktʃe]) er tyrkískt tungumál og þar af leiðandi eitt af hinum umdeildu altísku tungumálum. Hún er mest töluð í Tyrklandi en einnig af minni hópum á Kýpur, í Grikklandi og Austur-Evrópu, auk þess að vera töluð af nokkrum milljónum innflytjenda í Vestur-Evrópu. Tyrkneska er útbreiddasta tyrkíska málið og 65 – 73 milljón manns hafa málið að móðurmáli. 85 af hundraði íbúa Tyrklands hafa tyrknesku að fyrsta máli en 12 kúrdísku. Eftirliggjandi 3 prósent deilast á um 30 mál sem sum af hverjum eru miljónamál töluð í nágrannalöndunum svo sem armenska eða arabíska en mörg eru smámál á hverfanda hveli og í hættu á að leggjast af. Rætur tungumálsins má rekja til Mið-Asíu, þar sem fyrstu skrifin ná aftur um tæp 1.200 ár. Í vesturátt eru áhrifin aðalega af Ottóman tyrknesku — sem er afsprengi tyrknesku tungunnar og var notuð í Ottóman-stórveldinu og breiddist út samhliða því. Tyrkneska hefur verið rituð með latínuletri frá 1928 en var áður rituð með arabísku letri. Nafnorð í tyrknesku hafa sex föll. Enginn tiltekin greinir er í málinu en tiltekni er oft mynduð með notkun þolfalls. Lýsingarorð taka engum beygjingum. Persónufornafn þriðju persónu greinir ekki kyn. Í ritmálinu táknar ufsilon venjulega joð, venjulegt sje (c) 'dj', setillu sje (ç) 'tj', setillu ess 'sj'. U táknar ú og tvípunkts -u (ü) u (líkt og í þýsku). Gje með niðurbendandi ör fyrir ofan (ğ) greinist vart.
| Tyrkneska Türkçe | ||
|---|---|---|
| Málsvæði | Tyrklandi, Búlgaríu, Kýpur, Grikklandi, Makedóníu, Kósovó, Rúmeníu, Aserbaídsjan og í innflytjendasamfélögum í Þýskalandi, Frakklandi, Hollandi, Austurríki, Úsbekistan, Bandaríkjunum, Belgíu og Sviss | |
| Heimshluti | Tyrkland, Kýpur, Balkanskagi og Kákasusfjöll | |
| Fjöldi málhafa | 75-83 milljónir | |
| Sæti | 15-16 | |
| Ætt | Altaískt (umdeilt) Tyrkískt | |
| Opinber staða | ||
| Opinbert tungumál |
Tyrkland | |
| Stýrt af | Tyrknesku tungumálasamtökunum | |
| Tungumálakóðar | ||
| ISO 639-1 | tr
| |
| ISO 639-2 | tur
| |
| SIL | TUR
| |
| ATH: Þessi grein gæti innihaldið hljóðfræðitákn úr alþjóðlega hljóðstafrófinu í Unicode. | ||
Nokkrar setningar og orð
breyta| Türkçe | Íslenska |
|---|---|
| Selam, merhaba | Halló |
| İyi günler | Góðan daginn |
| İyi akşamlar | Gott kvöld |
| Tanıştığıma memnun oldum | Gaman að hitta þig |
| Türkçe konuşuyorum | Ég tala tyrknesku |
| Türkçe/İzlandaca konuşamıyorum | Ég tala ekki tyrknesku/íslensku |
| Evet | Já |
| Hayır | Nei |
| Nasılsınız? (formlegt) | Hvað segirðu gott? |
| Nasılsın? (óformlegt) | Hvað segirðu gott? |
| İyiyim | Ég segi allt gott |
| (Çok) Teşekkür ederim | Takk (fyrir) |
| Adınız nedir? (formlegt) | Hvað heitirðu? |
| Adın ne(-dir)? (óformlegt) | Hvað heitirðu? |
| (Benim) adım ... | Ég heiti ... |
| Hoşçakal | Bless |
Persónufornöfn í tryknesku
breyta| eintala | fleirtala | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 2 | 3 | 1 | 2 | 3 | |
| nefnifall | ben | sen | o | biz | siz | onlar |
| þolfall | beni | seni | onu | bizi | sizi | onları |
| þágufall | bana | sana | ona | bize | size | onlara |
| staðarfall | bende | sende | onda | bizde | sizde | onlarda |
| sviptifall | benden | senden | ondan | bizden | sizden | onlardan |
| eignarfall | benim | senin | onun | bizim | sizin | onların |
