Dagiti ili ti Filipinas

Ti ili wenno munisipalidad ket maysa a lokal a paset ti gobierno iti Filipinas. Naisangayan dagitoy manipud kadagiti siudad, a dagitoy ket sabali a kategoria iti lokal a paset ti gobierno.

Dagiti pronbinsia ket buklen dagiti siudad ken dagiti ili, dagiti ili ket buklen met dagiti baranggay wenno dagiti barrio.

Dagiti ili ket addaanda iti sangkabassit a turay manipud iti Nailian a Gobierno iti Republika ti Filipinas babaen ti Lokal a Kodigo ti Gobierno iti 1991. Naikkanda iti pagkakaaduaan a personalidad nga agpakabael kaniada nga agaramid kadagiti lokal nga annuroten ken linlinteg, panangipatungpal ti linteg, ken agturayda kadagiti masakupanda. Mabalinda a sumrek kadagiti kontrato ken panagginnatang ken agbuis babaen kadagiti opisial nabutosan ken nadutokan.

Agakem dagitoy kadagiti panagipatungpal kadagiti amin a linlinteg, no pay lokal wenno nailian. Ti Nailian a Gobierno ket tumulong ken imatonanna ti lokal a gobierno tapno maipasarado nga saanda a labsingen ti nailian a linteg. Dagiti lokal a gobierno ket addaanda iti bukod nga ehekutibo ken lehislatibo a sangsanga ken dagiti panagkita ken panagtimbang kadagitoy dua a nangruna a sangsanga, ken dagiti pannakailasinda, ket nalawlawag ngem ti nailian a gobierno. Ti Hustisia a Sanga iti Republika ti Filipinas ket tumultulong pay kadagiti kasapulan dagiti lokal a paset ti gobierno. Dagiti lokal a gobierno a kas iti ili, ket awananda iti hustisia a sanga; ti hustisiada ket kapadpada ti nailian a gobierno.

Ti ili ket idauluan babaen ti mayor ti ili nga isu daytoy ti ehekutibo nga opisial. Ti lehisletibo ket buklen iti bise mayor ken dagiti walo a konsehal. Dagiti walo a konsehal, a mairaman ti presidente ti Konseho dagiti Kinaagtutubo ken ti presidente ti Liga dagiti Baranggay, ket buklenda ti Konseho dagiti Ili. Amin dagitoy ket nabutosan ken agserbi iti tallo a tawen a panagturay. Saanda a mabalin ti agserbi iti ad-adu ngem tallo nga agsasaruno a panagturay (9 tawtawen).

Ti Bise Mayor ket isu ti agiturong iti lehislatura, ngem saan a makabutos mailaksid ti panagbuong ti paraut. Dagiti linteg wenno bilin a naitukon babaen ti lehislatura mabalin a pasingkedan wenno mabeto babaen ti mayor. No mapasingkedan agbalin dagitoy a linteg. No ti mayor ket saanna a pasingkedan wenno betoen ti naitukon iti lehislatura iti sangapulo nga aldaw manipud iti pannakaawat, dayta a naitukon ket agbalin a linteg a kasla napirmaan. No maibeto, ti naitukon ket maisubli idiay lehislatura. Ti naudi ket mabalinna a maipasubli ti inaramid ti Mayor babaen ti panagbutos iti kabassitan a 2/3 kadagiti amin a kamkamengna, nga iti daytoy a kaso, ti naitukon ket agbalin a linteg.

Ti ili, no maabutanna ti maysa kasapulan a kabassitan a rukod ti populasion, ken kabassitan a tinawen a kuarta a mapastrek ket mabalinda ti agpabalin a siudad. Ti umuna ket nasken a ti maysa a bilin ket maipasa iti Kongreso ken mapirmaan a kas linteg babaen ti Presidente ken dagiti nagtaeng ket agbutosda iti sumaruno a panagbubutos tapno awatenda wenno paayenda ti panagsiudad. Ti maysa a pagimbagan ti panagsiudad ket ti gobierno a siudas ket makaala ti ad-adu a busbos, ngem dagiti buis ket nangatngato ngem iti ili.

Bilang dagiti ili

Manipud idi Septiembre 15, 2015, addaan dagiti 1,490 nga ili iti Filipinas.

Dagiti probinsia	Dagiti ili
Abra	27
Agusan del Norte	10
Agusan del Sur	13
Aklan	17
Albay	15
Antique	18
Apayao	7
Aurora	8
Basilan	11
Bataan	11
Batanes	6
Batangas	31
Benguet	13
Biliran	8
Bohol	47
Bukidnon	20
Bulacan	21
Cagayan	28
Camarines Norte	12
Camarines Sur	35
Camiguin	5
Capiz	16
Catanduanes	11
Cavite	19
Cebu	44
Davao de Oro	11
Cotabato	17
Davao del Norte	8
Davao del Sur	14
Davao Oriental	10
Dinagat	7
Daya a Samar	22
Guimaras	5
Ifugao	11
Ilocos Norte	21
Ilocos Sur	32
Iloilo	42
Isabela	35
Kalinga	7
La Union	19
Laguna	26
Lanao del Norte	22
Lanao del Sur	39
Leyte	40
Maguindanao	36
Marinduque	6
Masbate	20
Metro Manila	1
Misamis Occidental	14
Misamis Oriental	23
Mountain Province	10
Negros Occidental	19
Negros Oriental	19
Amianan a Samar	24
Nueva Ecija	27
Nueva Vizcaya	15
Occidental Mindoro	11
Oriental Mindoro	14
Palawan	23
Pampanga	20
Pangasinan	44
Quezon	39
Quirino	6
Rizal	13
Romblon	17
Samar	24
Sarangani	7
Siquijor	6
Sorsogon	14
Abagatan a Cotabato	10
Abagatan a Leyte	18
Sultan Kudarat	11
Sulu	19
Surigao del Norte	20
Surigao del Sur	17
Tarlac	17
Tawi-Tawi	11
Zambales	13
Zamboanga del Norte	25
Zamboanga del Sur	26
Zamboanga Sibugay	16

Klase ti matgedan

Dagiti ili ti Filipinas ket mabennebenneg babaen ti kaadu wenno klase ti matgedan a naibatay iti kadawyan a tinawen a matgedan ti ili iti naudi a tallo a kalendario a tawtawen.

Primera klase	₱ 50,000,000 wenno ad-adu pay.
Maikadua a klase	₱ 40,000,000 wenno ad-adu pay ngem basbassit ngem ₱ 50,000,000.
Maikatlo a klase	₱ 30,000,000 wenno ad-adu pay ngem basbassit ngem ₱ 40,000,000.
Maikapat a klase	₱ 20,000,000 wenno ad-adu pay ngem basbassit ngem ₱ 30,000,000.
Maikalima a klase	₱ 10,000,000 wenno ad-adu pay ngem basbassit ngem ₱ 20,000,000.
Maikamnem a klase	basbassit ngem ₱ 10,000,000