Սիրոս (կղզի)

Սիրոս
Կղզի
	Սիրոս
Երկիր	Յունաստան
Տարածութիւն	102,365 քմ²
ԲԾՄ	442 մեթր
Բնակչութիւն	21 507 մարդ
Կը գտնուի ափին	Էգէական Ծով
Ժամային գօտի	UTC+2 եւ UTC+3։00

Սիրոս (յուն․՝ Σύρος, Syros, տարածուած է նաեւ Սիրա անունը), Էգէական Ծովուն Քիքլատես կղզեխումբին մէջտեղը գտնուող կղզի, Յունաստան։ Մաս կը կազմէ Յունաստանի Հարաւային Էգէականի Շրջանային Միաւորումին Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου իբրեւ առանձին Շրջանային նահանգ։ Մայրաքաղաքն է էրմուփոլի, որ նաեւ Յունաստանի Հարաւային Էգէականի Շրջանային Միաւորումին նստավայրն է։

էրմուփոլի․ նաւահանգիստին նաւակայքին մասը

Սիրոս *Σύρος* կղզիին դիրքը Քիքլատես (=շրջաբոլոր) կղզեխումբին մէջ․ կը գտնուի կեդրոնը։

Կղզին կը զարգանայ 1826-էն ետք, երբ հոն կը հաստատուին Փսարա, Հիոս, Կրետէ եւ Փոքր Ասիայէն գաղթականներ։ Եղած է Յունաստանի ծովային, ճարտարարուեստի եւ մշակոյթի կեդրոնը։

Հարաւային Էգէականի Շրջանային Միաւորումի քարտէսը

Էրմուփոլի եւ նաւահանգիստը․ դիտուած Անօ Սիրոսէն

Յունաստանի կեանքին մէջ, Ք․Ա․ 6-րդ դարէն իսկ, կարեւոր դեր ունեցած են ու մինչեւ այսօր կը շարունակեն ունենալ Սիրոս կղզին ծնած-մեծցած անձնաւորութիւններ՝ քաղաքական դէմքեր, գրագէտներ, բանաստեղծներ, գիտնականներ, համալսարանի դասախօսներ, բարձրաստիճան կաթոլիկ կամ ուղղափառ դաւանանքի կղերականներ, կրթական մշակներ, առեւտրականներ, բնաբաններ, ռազմական ծովուժի բարձրաստիճան զինուորականներ, թատերագիրներ, դերասաններ, փաստաբաններ, երգիչներ եւ յօրինողներ, գծագրիչներ եւ նկարիչներ, լրագրողներ եւ պատմաբաններ։

Սիրոսը արեւմուտքէն դիտուած․ դիմացը՝ Թինոս կղզին, իսկ մայրաքաղաք Էրմուփոլիսը կը գտնուի կղզիին արեւելեան ափերուն (նկարին մէջ յստակ կ' երեւի մայրաքաղաքը)

Անուանում

Սիրոս անունը յառաջացած է փիւնիկերէնի Սուր կամ Օսուրա բառէն, որ ժայռոտ կը նշանակէ։ Հոմերոս, Ոդիսական դիւցազներգութեան մէջ կղզին կ'անուանէ Սիրիի, իսկ ԺԷ. դարուն կ'անուանուի նաեւ իբրեւ Հռոմի Պապին կղզին՝ «L’isola del Papa»։

Նաւահանգիստին մուտքէն դիտուած․ երկու դէմ դիմաց բլուրներու վրայ կառուցուած Անօ Սիրոս (ձախին) եւ Էրմուփոլիս (աջին), միասին կը կազմեն Սիրոս-Էրմուփոլիս մայրաքաղաքը։ Վարը անկիւնը աջին՝ կը տեսնուի քաղաքապետարանին տպաւորիչ շէնքը:

Աշխարհագրութիւն

Սիրոս կղզին կը գտնուի Քիքլատես կղզեխումբին կեդրոնը։ Փիրէա եւ Ռաֆինա նաւահանգիստներէն հեռաւորութիւնն է յաջորդաբար՝ 83 եւ 62 ծովային մղոն։ Անոր տարածութիւնը 84, 069 քառ. քմ․ է։ Ըստ 2011-ի մարդահամարին, ունի 21, 390 բնակիչ։

Դրացի կղզիներն են՝ հիւսիսէն Անտրօ, հիւսիս-արեւելքէն Թինոս, արեւելքէն Միքոնոս եւ Տիլոս ու Ռինեա կղզեակները, հիւսիս-արեւմուտքէն Քէա եւ Եարոս, արեւմուտքէն Քիթնոս, հարաւ-արեւմուտքէն Սերիֆոս, հարաւէն Սիֆնոս, Անտիփարոս, Փարոս եւ Նաքսոս։

Կղզիին հիւսիսային կողմը (լեռնային շրջան) կը կոչուի Ափանօ Մերիա Απάνω Μεριά (=Վերին մաս)․ բնակչութիւնը շատ քիչ է։ Այս շրջանը քարքարոտ եւ ժայռոտ է, կան նաեւ քարայրներ եւ անոր հիւսիսային եւ հիւսիս արեւմտեան ափերը հասանելի են միայն նշանակուած արահետներուն միջոցով։

Հարաւային կողմը աւելի ցած ու դաշտային է։ Հոն կը գտնուին գիւղերուն, բնակավայրերուն եւ ծանօթ ծովափներու մեծամասնութիւնը․ զբօսաշրջիկութիւնը զարգացած է ու ճամբաներու ցանցը գոհացուցիչ է։

Սիրոսի մայրաքաղաքը՝ Էրմուփոլիս, կը գտնուի կղզիին արեւելեան մասին մէջ։

Բնակավայրեր

Կղզին ունի բազմաթիւ բնակավայրեր, որոնցմէ ամէնէն յատկանշականը եւ բազմամարդը՝ Անօ Սիրոս վենետիկեան բնակավայրն է։ Կղզիին հիւսիսային կողմը կատարուած հնագիտական պեղումներէն յայտնուած են Քասթրի եւ Խալանտրիանի նախապատմական բնակավայրերը։

Գիւղերու եւ Բնակավայրերու ցանկ

Այիոս Տիմիթրիոս, Աղրոս, Ալիթինի, Ատիաթա, Ազոլիմնոս, Անօ Մանա, Անօ Սիրոս, Էփիսքոփիօ, Էրմուփոլի, Թալանտա, Մանա, Մեղաս Եալոս, Մեսարիա, Միթաքաս, Ղալիսաս, Սան Միխալիս, Վարի, Վիսաս, Տանիաքոս, Տելֆինի, Փաղոս, Փափուրի, Փարաքոփի, Փլաթի Վունի, Փոսիտոնիա եւ Քինի։

Ժայռակղզեակներ

Կղզիին ափերէն ոչ շատ հեռու կը գտնուին բազմաթիւ ժայռակղզեակներ, որոնցմէ միայն մէկը ունի երկու բնակիչ։

Ժայռակղզեակներուն ցանկը

Ամպելոս, Ասփրօ, Նաթա, Տիափորաքի, Սթրոկիլօ Էրմուփոլիս, Սթրոկիլօ Փոսիտոնիա, Սխինոնիսի, Տիտիմի, Վարվարուսա, Փսաթոնիսի, Փսահնօ, Քուցուլիա եւ Քիլիսթրաքիա։

Պատմական անդրադարձ

Նախապատմական շրջան

Կանացի դէմք․ գտնուած՝ Խալանտրիանի մէջ, Լուվր

Խալանտրիանի եւ Քասթրի շրջաններուն մէջ (Սիրոսին հիւսիս արեւելեան մաս) հնագիտական պեղումները ցոյց կու տան, թէ Սիրոս բնակուած է նախապատմական ժամանակաշրջաններէն, Ք․Ա․ 3-րդ հազարամեակին: Գտնուած են 600-է աւելի գերեզմաններ, ամրացուած բնակավայր մը՝ քաղքենի եւ առեւտրական գործունէութեամբ։

Տապկոց (Ք․Ա․ 2800-2300), Սիրոս, Խալանտրիանի

Ք․Ա․ 2-րդ հազարամեակին ընթացքին, կղզին կ'անցնի յաջորդաբար Մինոասեան եւ Միկինէական Քաղաքակրթութիւններուն իշխանութեան ձեռքը, իսկ Ք․Ա․ 1-ին հազարամեակին՝ Յոնիացիներուն* Ίωνες -The Ionians։

Յոնիա Ιωνία․ Հին Յունաստանի քաղաք-պետութիւններուն կողմէ հիմնուած արեւմտեան Փոքր Ասիոյ մէջ գաղթօճախներու շրջան, բնակիչները կը կոչուին Յոնիացի/ներ։ Չշփոթել Յունաստանի արեւմտեան կողմը գտնուող Յոնիական Ծովուն եւ անոր՝ Յոնիական կղզիներուն հետ։

Ք․Ա․ 7-րդ դարու բնակավայրեր յայտնուած են Ղալիսայի եւ էրմուփոլիի արեւմուտքը։

Ք․Ա․ 6-րդ դարուն Սիրոս կղզին Սամոսի* բնակիչները կը գրաւեն։ Կղզիին տարբեր վայրերու մէջ գտնուած են Ք․Ա․ 6-րդ եւ 3-րդ դարերու բնակավայրեր։

Սամոս․ Էգէական Ծովուն արեւելեան կողմը գտնուող կղզի, շատ մօտիկ Թուրքիոյ արեւմտեան ափերուն (կը բաժնուի 1300 մ․ լայնք ունեցող ջրանցքով մը)։

Դասական եւ Հելլենիստական շրջան

Դասական շրջանին, Սիրոս մաս կը կազմէ Աթէնքի Դաշինքին իբրեւ ինքնավար պետութիւն․ կ'ունենայ իր խորհրդարանը, քաղաքապետութիւնը եւ արծաթեայ դրամը։ Սակայն կը ստիպուի Աթենացիներուն հպատակութեան տուրք վճարել։

Հերոնիոյ ճակատամարտէն Μάχη της Χαιρώνειας Battle of Chaeronea (Տե' ս Յունաստան#Յունապարսկական պատերազմներ ) ետք, կղզին մակեդոնացիներուն կը հպատակի։ Հելլենիստական շրջանին կղզին յաճախ ծովահէններու թիրախ կը դառնայ։

Հռոմէական եւ Բիւզանդական շրջան

Հռոմէական շրջանին, (Ք․Ա․ 184 - 324) Սիրոս կը զարգանայ․ պղնձեայ դրամ կը գործածուի (Հելլենիստական շրջանէն), իսկ արծաթեայ՝ Ք․Ա․ 2-րդ դարէն։

Ծովահէններու յաճախակի յարձակումներուն պատճառով, բնակիչներէն լուրջ թիւ մը կղզիէն կը հեռանայ։

Լատիններու իշխանութեան շրջանը

Խաչակիրներու Դ․ արշաւանքէն ետք (1204), կղզին՝ ինչպէս Քիքլատեսի մնացեալ կղզիները, կը գտնուի Վենետիկցիներուն գերիշխանութեան տակ․ կ'իշխէ Մարքօ Սանուտօ գերդաստանը Marco Sanudo եւ կղզին մաս կը դառնայ Նաքսոս Կոմսութեան։

Այս շրջանին է, որ կը հիմնուի Անօ Սիրոս բնակավայրը, որուն բնակիչները Կաթոլիկ քրիստոնեայ կը դառնան, բայց կը պահպանեն յունարէն լեզուն։

Օսմանեան գերիշխանութեան շրջան

1579-ին Խայր էլ տին Պարպարոսա կղզին կը գրաւէ Օսմանեան Կայսրութեան հաշւոյն։ Մուրատ Գ․ սուլթանը, Սիրոսցի ազնուականներուն հետ կը համաձայնի եւ կղզիին առանձնաշնորհումներ կը պարգեւէ՝ ցած տուրքեր, կրօնական ազատութիւն․ Ենիչերիներուն հոն հաստատուիլը կ'արգիլէ։

Կրօնական ազատութիւնը առիթ կու տայ, որպէսզի կղզին հաստատուին Քափուչին (1635) եւ Ժեզուիթ (1744) կրօնաւորներ։

ժանտախտի համաճարակին (1728) կը յաջորդէ զարգացման շրջան, որ իր գագաթնակէտին կը հասնի ԺԸ. եւ ԺԹ. դարերուն ընթացքին։

1779-ին, Ապտուլ Համիտ Ա․ սուլթանը, կղզիին տեսչութիւնը կը յանձնէ իր ազգականին՝ Շահ Սուլթանուհիին։ Ան, իր կարգին, տեղացիներուն կ'ընծայէ «Համայնքի Ժողով»ը եւ կղզին կը կառավարուի անկէ յառաջացած գործակալներուն կողմէ։

1750 - 1820 Սիրոսի բնակչութեան թիւը կը կրկնապատկուի (2,000 հոգիէն՝ 4,000-ի)։ Բնակչութեան մեծ մասը կը բնակի Անօ Սիրոսի մէջ։ Ծովահէնութիւնը կը նուազի, նաւահանգիստը կը զարգանայ եւ բնակիչներէն շատեր կը սկսին զբաղիլ վաճառականութեամբ եւ նաւային գործերով։

Յունաստանի Ազատագրական Պայքարին ժամանակաշրջանը

Քաղաքապետարանի շէնքը (ճարտարապետ էրնըսդ Զիլլըր *Ernst Ziller),* Անտրէա Միաուլիսին արձանը (գործ՝ Ղիորղոս Պոնանոս) եւ համանուն հրապարակը

Յունաստանի Ազատագրական Պայքարին ընթացքին, 1822-ին Խիօ կղզիին քանդումը եւ յոյներուն դէմ հալածանքները՝ Սամոս, Զմիւռնիա, Քիտոնիէս (Այվալի), Ռոտոս, Փսարա եւ Քասօ, գաղթականութեան մեծ ալիք մը կը յառաջացնեն դէպի Սիրոս։

Էրմուփոլիին ստեղծումը

1822-ի եւ 1865-ի միջեւ, Էրմուփոլին կը վերակառուցուի նոր դասական ոճով։

Բարեկեցիկ դասակարգը իր ապարանքի նմանող բնակարանները (αρχοντικό) նոր դասական ոճով կը կառուցէ։ Իսկ գաղթականները, որոնք իրենց կեցութիւնը կղզիին վրայ ժամանակաւոր կը նկատեն, կը մնան վրաններու եւ կամ փայտաշէն տնակներու մէջ եւ 1824-ին կը կառուցեն քարաշէն եկեղեցի մը՝ «Մեթամորֆոսի թու Սոթիրոս»։ Քանի մը տարուան ընթացքին տուները կը սկսին բարձրանալ դէպի Անօ Սիրոսի ստորոտը, ուր թաղամասեր կը կազմուին։ Նոր քաղաք մը կը հիմնուի։

Քաղաքապետարանին շէնքը, Ափոլլոն թատրոնը, գլխաւոր գրադարանը, Սիրոսի Հիւանդանոցը, Միաուլիս հրապարակը եւ բազմաթիւ այլ շէնքեր այդ շրջանին կը կառուցուին։

Էրմուփուլի քաղաքին զարգացումը

Սիրոսի նաւահանգիստը այդ ժամանակաշրջանին Յունաստանի տարածքին գլխաւորներէն է։ 1828-ին բնակիչներուն թիւը 14,000-ը կ'անցնի եւ կը դառնայ ազատ Յունաստանի ճարտարարուեստի եւ առեւտուրի կեդրոնը։ 1850-ին արդէն բնակչութեան թիւը 20,000-էն աւելի է, իսկ 1889-ին՝ 22,000։

Ճարտարարուեստի բնագաւառներ

Գործարաններ

1860-ին Սիրոսի մէջ կը գործեն տասնեակէ աւելի կաշիի, երկաթի, օճառի, փայտաշինութեան եւ ներկարարութեան գործարաններ։ Նաեւ, 1875-ին կը գործեն մեքենական 20 գործարաններ՝ ջաղացքներ, ապակեգործութիւն, մանարան, պարանագործութիւն, ներկի աշխատանոցներ, հանգստապատառ (լոխում) եւ այլն։

Մինչեւ 1924 հիւսուածեղէնի գործարաններուն թիւը 24-ի կը հասնի։

Առեւտուրին հետ զուգահեռ կը զարգանան ձեռնարհեստը, ծովային եւ կառուցման ճարտարարուեստը, ինչպէս նաեւ հանրային կառոյցները։

Սիրոսի նաւարանը կը դառնայ յետ պատերազմեան յունական առեւտրական նաւատորմին վերանորոգման եւ վերակազմութեան վայրը։ Կաշեգործութիւնը կը զարգանայ՝ կաշին Պալքանեան երկիրներ կ'արտահանուի։ 1860-ին Էրմուփոլին Յունաստանի առաջին նաւահանգիստը կը հանդիսանայ, իսկ Սիրոս՝ Յունաստանի առեւտուրի եւ մշակոյթի կեդրոնը: Էրմուփոլիի բնակչութեան զարգացած եւ բարեկեցիկ մասը, քաղաքին մշակութային զարգացման մղում կու տայ։ Մշակոյթի բոլոր բնագաւառներէն ներս աննախընթաց ծաղկում մը կը յառաջանայ։

Նէորիօ նաւարանը

1861-էն Էրմուփոլի նաւահանգիստին արեւմտեան կողմը Նէօրիօ նաւարանը կը գործէ․ Յունաստանի ամէնէն հիներէն։ ԺԹ. դարու վերջին երեսուն տարիներուն ընթացքին, մեծ աճ կ'արձանագրէ, սակայն Ի. դարու առաջին կէսին` նահանջ։

Ի. դար

Հայ որբերը եւ Near East Relief Որբանոցը

Փոքր Ասիոյ Աղէտին կը յաջորդէ քրիստոնեայ ժողովուրդներուն գաղթականութեան հոսքը՝ Յունաստան։ Սիրոս կը հասնին 7 800 յոյն գաղթականներ եւ 3 000 յոյն եւ հայ որբեր։ Գաղթականներէն՝ 2 800 հոգի Սիրոս կը հաստատուի, իսկ մնացեալները կը տարածուին Յունաստանի այլ շրջաններ: Որբերը նախ կը պատսպարուին կղզիին զանազան շրջաններու վրաններու եւ հաստատութիւններու շէնքերու մէջ։ 1923-ին Միջին Արեւելքի Ամերիկեան Նիր Իսթ Բարեսիրական հիմնարկը Էրմուփոլիի արեւմուտքը գտնուող Աւղօ բլուրին վրայ կը սկսի կառուցել երեք շէնքեր, գոհացնելու համար որբերուն կարիքները։ Շէնքերուն կառուցման կը մասնակցին նաեւ որբերը։

Սկզբնական շրջանին հայ որբերուն թիւը 732 էր, սակայն շուտով Աթէնքի եւ Քերքիրայի որբանոցներէն մեծ թիւով հայ որբեր կը հասնին եւ անոնց թիւը կը հասնի 2 000-ի։ Հայ եւ յոյն որբերը մինչեւ 1930 հոն կ'ապրին ։

Միջ-պատերազմեան շրջան եւ Գերմանական գերիշխանութիւն

Ի. դարու առաջին տարիներէն իսկ, Աթէնքի եւ Փիրէայի շարունակ զարգացումը կը ներգրաւէ Սիրոսցի բազմաթիւ գործարարներ, վաճառականներ եւ դրամատէրեր։ Շոգենաւերու զարգացումը պատճառ կը դառնայ, որ նաւերը ուղղակի Փիրէա կամ այլուր առանց դադարի շարունակեն իրենց ճամբորդութիւնը։ Այսպէս, Սիրոս կղզիին նաւահանգիստը իր կարեւորութիւնը կը կորսնցնէ։

Հիւսուածեղէնի ճարտարարուեստի զարգացումը կը վերակենդանացնէ կղզիին տնտեսութիւնը։

Սակայն, Բ․ Համաշխարհային պատերազմին Գերմանական գերիշխանութիւնը կը փճացնէ կղզիին տնտեսութիւնը։ 1941-1942-ի ձմրան, հազարաւոր բնակիչներ կը մահանան սովի եւ վատառողջ պայմաններու բերմամբ։

1980-ական թուականներէն մեծ աճ կ'արձանագրէ զբօսաշրջիկութիւնը։ Նաեւ, 1984-ին «Էգէական համալսարան»ի ենթաբաժիններուն հիմնումը մեծ ներդրում կ'ունենայ կղզիին մշակութային եւ տնտեսական զարգացման:

Ժամանակակից շրջան

Զբօսաշրջիկութիւնը, կրթական կեանքը, ինչպէս նաեւ «Սիրոս կղզիին Ազգային Օդակայանը» Syros Island National Airport Κρατικός Αερολιμένας Σύρου, «The Aegean casino» խաղատունը, նաւերու յաճախակի երթեւեկութիւնը՝ Փիրէայի եւ Րաֆինայի նաւահանգիստներէն դէպի Էգէական Ծովուն բոլոր կղզիները (մեկնող եւ վերադարձող նաւերը, անպայման կը կանգնին Սիրոս կղզին) եւ Նէորիօ նաւարանին վերաբացումը կղզիին տնտեսութեան մեծ թափ տուած են։ Վերջին տարիներուն ամառուան եղանակին, մեծ ու փոքր զբօսանաւեր շաբաթական հերթականութեամբ կղզին կ'այեցելեն։

Արցախցի երեխաներու հիւրընկալութիւնը Սիրոս կղզիին մէջ

1995-ին Յունաստանի Հայ Դատի Յանձնախումբին եւ Անօ Սիրոս քաղաքապետութեան գործակցութեամբ, ինչպէս նաեւ Յունաստանի Հայ Կապոյտ Խաչի բարեսիրական կազմակերպութեամբ, Արցախի արտաքին գործոց եւ Կրթութեան ու Գիտութեան նախարարութիւններուն աջակցութեամբ կը յաջողուի «Արցախի երեխաներու այցը Յունաստան» ծրագիրը: Մինչեւ այսօր, Սիրոս կղզիին մէջ ամէն ամառ 15 օրուան համար, կը հիւրընկալուին Արցախի ազատագրութեան պատերազմին հետեւանքով զոհուած ազատամարտիկներու երեխաներ։

Վարչակարգ

Էրմուփոլի քաղաք-նաւահանգիստը նստավայրն է Յունաստանի Հարաւային Էգէականի Շրջանային Միաւորումին Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου։ Քալլիքրաթիս Ծրագիրով, Յունաստան կը բաժնուի 13 Շրջանային Միաւորումներու եւ Սիրոս կղզիին երեք քաղաքապետութիւնները կը ջնջուին եւ կը վերածուին Սիրոս-Էրմուփոլիս քաղաքապետութեան՝ Անօ Սիրոս, էրմուփոլի եւ Փոսիտոնիաս նախկին քաղաքապետութիւններու միացումով։

Կրօն

Կղզիին վրայ կ'ապրի Կաթողիկէ դաւանանքի մեծ համայնք մը, որ Ուղղափառ համայնքին հետ դարերէ ի վեր սիրով կ'ապրին։ Անոնց միջեւ խառն ամուսնութիւնները յաճախակի են։ Երկու եկեղեցիները, Զատկուան տօնը նոյն օրը կը տօնեն։

Փոխադրամիջոցներ

Ծովային կապ

Սիրոս կղզին ծովային փոխադրամիջոցի խաչմերուկ մըն է։ Դէպի Փիրէա եւ փոխադարձ՝ անկէ դէպի Էգէական Ծովուն կղզիներն ու կղզիակները եւ Կրետէ կղզի երթեւեկութիւնը ամէնօրեայ եւ յաճախակի է։

Անոր նաւահանգիստին աշխարհագրական դիրքը զայն կը պաշտպանէ Էգէական Ծովուն զօրաւոր քամիներէն։

Օդային կապ

1992-ին Սիրոսի «Տիմիթրիս Վիքելաս» Δημήτριος Βικέλας Ազգային Օդակայանը (IATA: JSY) կը բացուի, որ կապուած է Աթէնքի «Ελ. Βενιζέλος» (IATA: ATH) Միջազգային օդակայանին։

Էրմուփոլի եւ Նէօրիօ նաւարանը․ դիտուած Անօ Սիրոսէն

Հանրային փոխադրամիջոցներ

Էրմուփոլի նաւահանգիստ-մայրաքաղաքը կղզիին մնացեալ բնակուած շրջաններուն հետ կը կապուի հանրակառքերու յաճախակի երթեւեկութեամբ։ Անոնք կապուած են մայրաքաղաքին հանրակառքերուն հետ։

Նաեւ կը գործեն թաքսիներ (վարձակառքեր)taxis։

Մշակոյթ

Կղզին ունի հարուստ մշակոյթ։ Կան թատերական, երաժշտական նաեւ գրական խմբակներ։ Անոնք յաճախ հանդէս կու գան ելոյթներով եւ ձեռնարկներով։

«Սիրոսի երաժշտասէրներ»ու Φιλόμουσοι Σύρου միութիւնը հիմնուած է 1894-ին։

Մայրաքաղաքին Քաղաքապետական Գրադարանը կը գտնուի Քաղաքապետարանին շէնքին կից Մշակոյթի Տան մէջ, որուն պարտէզին մէջ կը գտնուին Սիրոսցի նշանաւոր մտաւորականներու կիսանդրիները՝ Տիմիթրիոս Վիքելաս, Էմմանուիլ Ռոյիտիս, Ղիորղոս Սուրիս, Թիմոլէոսնտոս Ապելա եւ Ռիթա Պուպի-Փափա։

Էրմուփոլին ունի շարժապատկերի երկու սրահ․ բացօթեայ՝ ամառուան շրջանին համար եւ գոց՝ ձմեռուան։

«Ափոլլոն» թատրոնը

«Ափոլլոն» թատրոնը Θέατρο Απόλλων կը կառուցուի 1862-1864 թուականներուն․ ճարտարապետն է իտալացի Փիետրօ Սապօ։ Կը նկատուի, թէ Միլանոյի Սքալա La Scala թատրոնին մանրանկարն է, նաեւ տիպարն է ուրիշ 3 թատրոններու․ Սան Քարլօ՝ Նափոլի, Թէաթրօ տելա փերկոլա՝ Ֆիրենցէ եւ Քասթելֆրանքօ թատրոնը։

Բ․ Համաշխարհային Պատերազմին ընթացքին թատրոնը մեծ վնասներ կը կրէ։ Կը վերաբացուի 1991-ին եւ վերանորոգման աշխատանքները կը լրանան 2000-ին։

Կրթութիւն

Կղզիին մէջ կը գործեն կրթութեան համակարգի բազմաթիւ վարժարաններ․ մանկապարտէզներ, նախակրթարաններ, միջնակարգեր, երկրորդականներ, արուեստի դպրոցներ եւ Էգէական համալսարանը իր դպրոցներով։

Թանգարաններ - Ցուցադրութեան սրահներ

Սիրոսի հնագիտական թանգարանը,
Ճարտարարուեստի Թանգարանը,
Սիրոսի Պատմական Արխիւային թանգարանը,
Քիքլատեան Արուեստի Ընդօրինակութեան թանգարանը,
Սիրոսի Ժողովրդագրական թանգարանը,
Փոքր Ասիոյ Յիշողութեան Տունը,
Աւանդական Աշխատանքներու Ցուցադրութիւն եւ Անօ Սիրոսի Պատմական Արխիւը,
Մարքօ Վամվաքարի թանգարանը (Մարքոս Վամվաքարիս Յունական ժողովրդային «ռեպեթիքօ» երաժշտութեան հայրը):

Ցուցադրութեան սրահներ

Կղզիին մէջ կան բաւական ցուցադրութեան սրահներ։ Ցուցադրութեան գլխաւոր սրահներն են՝ «Էրմուփոլի»ն, «Քիքլատեսի Պատկերասրահ»ը եւ «Էմանուիլ Ռոյիտիս»ը։

Յուշարձաններ

«Անտրէա Միաուլիս»ին Ανδρέα Μιαούλη արձանը, համանուն հրապարակին վրայ,

«Փոքր Ասիացիներու» յուշարձանը, Քսիրոքամպոյի համանուն հրապարակին վրայ,

«Զոհուածներուն Յուշարձան»ը, Հարաւային Էգէականի Շրջանային Միաւորումի շէնքին առջեւ․ նաւահանգիստին համանուն քարափին վրայ։

Մարզական

Սիրոս կղզիին մարզական կեանքը վառ ու հարուստ է։ Կան վոլի-պոլի, ոտնագնդակի, կողովագնդակի, լողի, ծովային մարզումի, դասական մարզանքի, մեքենավառ մարզանքի, թենիսի եւ ճատրակի բազմաթիւ ակումբներ եւ խումբեր։ Յունաստանի ազգային Ա․ դասակարգին կը մասնակցի վոլի պոլի «Ֆինիքաս Սիրու» Α.Ο. Φοίνικας Σύρου խումբը։

Այս ուղղութեամբ կղզին ունի ոտնագնդակի հանրային հինգ մարզադաշտեր եւ անձնական փոքր դաշտեր (5x5 եւ 7x7)։ Նաեւ, հանրային՝ Վոլէյի եւ Կողովագնդակի մարզադաշտ, Դասական Մարզանքի դաշտ, Լողաւազան եւ այլն։

Տեղական արտադրութիւններ

Հանգստապատառ․ շաքարով պատրաստուած քաղցրեղէն

Տեղական ամէնէն տարածուած արտադրութիւնը «Սիրեաքօ Լուքումի»ն է՝ հանգստապատառ։ Անոր պատրաստութեան արուեստը Սիրոս բերած են Խիօ կղզիէն ժամանած գաղթականները, 1832-ին։ Հետագային, Զմիւռնիոյ քաղաքէն (Փոքր Ասիոյ աղէտէն) փրկուած գաղթականներէն շատեր իրենց ընտանեկան ձեռարուեստը Սիրոս կղզիին մէջ կը շարունակեն. Այսօր անոնցմէ չորրորդ սերունդն է, որ կը շարունակէ հանգստապատառի պատրաստութեան աշխատանքը։

Հանգստապատառին զուգահեռ, կ'արտադրուի նաեւ «Խալվատոփիթա»ն, որ կը պատրաստուի տեղական մեղրով եւ թարմ նուշով։

Կ'արտադրուի նաեւ հանրածանօթ «Սան Միխալի» պանիրը, պատրաստուած տեղական անասուններուն՝ կովու, ոչխարի եւ այծի կաթով։

Համբաւի արժանացած են․

Ծոթրինի մեղրը θυμαρίσιο μέλι․ պատրաստուած կղզիին մէջ առատ գտնուող ծոթրինի բոյսէն,
«Լիասթի տոմաթա»ն՝ արեւուն տակ չորցած շերտուած լոլիկ,
«Քափարի»՝ Քիքլատես կղզիներուն ափամերձ ժայռոտ մասերուն աճող համանուն բոյսին պտուղը եւ տերեւը,
Ճզմուած ձիթապտուղը,
«Συριανό Λουκάνικο» (=Սիրոսի երշիկը),
«Λούζα» (Լուզա = արեւուն տակ չորցած միսի ընտիր կտոր),
Տեղական կաթով պատրաստուած` անուշ դեղին պանիրը (ղրավիերա) «Γλυκιά Γραβιέρα»,
«Փեթրոթա» փափուկ պանիրը,
«Κοπανιστή»՝ սերապուրի պէս տեղական ճերմակ պանիրը,
Տեղական «մարաթօ» կանաչեղէնը եւ անոր խիւսը Μάραθος-Πολτός από μάραθο, եւ այլն։

Լրատուական միջոցներ

Հեռատեսիլ

Սիրոսի մէջ կը բանին երկու հեռուստատեսութեան կայաններ, որոնք կը սփռուին Քիքլատես կղզեխումբի տարածքին։

Տպագրութիւն

Կը տպագրուին ամէնօրեայ «Քինի Ղնոմի» (=Հանրային Կարծիք) Κοινή Γνώμη օրաթերթը եւ «Լողոս թոն Քիքլատոն» Λόγος των Κυκλάδων շաբաթաթերթը։ Նաեւ «Serious» անվճար ամսաթերթը։

Ելեկտրոնային թերթ

Վերջին տարիներուն զարգացած է ելեկտրոնային թերթը․ ամենածաւալունը՝ «Syros today»ն է։

Ձայնասփիւռ

Սիրոսի մէջ կը սփռուին ձայնասփիւռի տեղական վեց կայաններ։

Պատկերասրահ

Էգէական Ծով․ դիտուած էրմուփոլիէն, Սիրոս
Այիոս Նիքոլաոս
Այիոս Նիքոլաոս Մայր եկեղեցւոյ ներքին մասը
Սէնթ Ճորճ կաթողիկէ դաւանանքի Մայր եկեղեցւոյ ներքին մասը, Անօ Սիրոս, կառուցուած 1200․
Էրմուփոլի․ իրիկունը
Էրմուփոլի․ գլխաւոր՝ «Միաուլի», հրապարակը եւ քաղաքապետարանի նոր-դասական ոճի շէնքը
«Անասթասի» եկեղեցին (Ս. Յարութիւն)
Անտրէաս Միաուլիսի յուշարձանը
Նաւահանգիստին մուտքը
Էրմուփոլի․ Վափորիա թաղամասը
Սիրոս, Էրմուփոլի․ «Վենիզելոս» ճամբան, «Միաուլի» հրապարակը եւ քաղաքապետարանի շէնքը
Ղալիսա
Ֆինիքաս
Ազոլիմնոս
Մեղաս Եալոս
Փոսիտոնիա
էրմուփոլի․ Այոս Նիքոլաոս քարափի կատուները
Այիոս Նիքոլաոս շրջանի կատուները, նկար՝ 2020 Օգոստոս
Էրմուփոլիս․ քարափը
Լիալուսինը նաւահանգիստին վրայ
Ցիրոփինա հրապարակը, իրիկնամուտին
Այիոս Նիքոլաոս քարափին «պահապան»«»ը՝ Լաքիս եւ փաթիկները
Լիալուսինը եւ նաւը դէպի Փիրէա․ 22-8-2021
23-8-2021․ Արեւածագը եւ լիալուսինը Այիոս Նիքոլաոսին վրայ
Էրմուփոլի
Քամարես, Վափորիա, Էրմուփոլի
Ափոլոն թատրոնը
Էրմուփոլի․ Միաուլիին արձանը, համանուն կեդրոնական հրապարակը եւ Քաղաքապետարանի շէնքը
Էրմուփոլի․ կեդրոնական «Վենիզելոս» ճամբան
Քամարես․ արեւմուտքէն նկարուած
Սեւեռելով Էգէական Ծովը
23-8-2021. Նէորիօ նաւարանը
Տիտիմի, արեւածագը
Թարմ ձուկ համտեսել, Սիրոս 24-8-2021
Քաղաքապետարանէն ներս․․․
Այիա Անասթասի
Այիա Անասթասի եւ Այիոս Նիքոլաոս
Սիրոս, Վափորիա քարափ․ մայր սագը
Սագեր․․․
Քարափին բադիկները
Սիրոս․ Էգէականի կատուն
Այիոս Նիքոլաոսի աստիճաններուն կատուները․․․
...կատուները
Վափորիա․ կատուներու «հիւրանոց»
Սիրոս կատուները կը սիրեն․․․